Επιτόκιο Ενδοομιλικών Δανείων: Η προσέγγιση του I.R.S.

της Αιμιλίας Τσιρώνη, Προϊσταμένης Α5' Τμήματος Επανεξέτασης της Δ.Ε.Δ., πρώην Λογίστριας-Φοροτεχνικού Α’ Τάξης, κατόχου M.B.A., Imperial College, University of London

Στις 19/12/23 εκδόθηκε και στις 29/12/23 δημοσιεύτηκε το με αριθμό AM 2003-008 υπόμνημα-εγκύκλιος του Internal Revenue Service (I.R.S.) ήτοι της Φορολογικής Αρχής των Η.Π.Α.

Το παραπάνω G.L.A.M. (Generic Legal Advice Memorandum, δηλαδή ένα υπόμνημα-εγκύκλιος) παρέχει διευκρινίσεις σχετικά με το επιτόκιο δανεισμού μεταξύ συνδεδεμένων επιχειρήσεων στα πλαίσια ελέγχου της αρχής της τήρησης των ίσων αποστάσεων. 

Δεδομένου ότι παρόμοιοι έλεγχοι διενεργούνται και στη χώρα μας βάσει του άρθρου 50 του Κ.Φ.Ε. και των κατευθυντήριων οδηγιών του Ο.Ο.Σ.Α., η παραπάνω εγκύκλιος παρουσιάζει ενδιαφέρον ως προς το περιεχόμενό της και την απλή και με παραδείγματα διατύπωση του κρινόμενου ζητήματος. 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Το ζήτημα που εξετάζεται στα πλαίσια του υπομνήματος-εγκυκλίου AM 2003-008 είναι το εξής:

Μπορεί η Φορολογική Αρχή να λάβει υπόψη τη συμμετοχή ελεγχόμενης εταιρείας σε όμιλο κατά τον προσδιορισμό του επιτοκίου ενδοομιλικού δανεισμού το οποίο πληροί την αρχή των ίσων αποστάσεων;

Για την καλύτερη κατανόηση του ζητήματος γίνεται αναφορά σε συγκεκριμένο παράδειγμα με τα εξής δεδομένα:

Έστω ότι μητρική επιχείρηση με έδρα εκτός των Η.Π.Α. συμμετέχει κατά 100% σε θυγατρική με έδρα στις Η.Π.Α. Οι εργασιές της συγκεκριμένης θυγατρικής κρίνονται σημαντικές και απαραίτητες για τον Όμιλο. Ως αποτέλεσμα αν η χρηματοοικονομική θέση και η πιστοληπτική ικανότητα της θυγατρικής παρουσιάσει σημάδια κατάρρευσης, η μητρική πιθανότατα θα επέμβει ώστε να αποκλειστεί το ενδεχόμενο πτώχευσης.

Στα πλαίσια σχεδιασμού λήψης δανείου από την μητρική, η παραπάνω θυγατρική απευθύνεται σε ανεξάρτητη εταιρεία αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας η οποία χρησιμοποιεί την εξής κλίμακα (με φθίνουσα σειρά κατάταξης): AAA, AA, A, BBB, BB, B, CCC, CC, C. Έστω ότι υπό τις κρατούσες συνθήκες το επιτόκιο δανεισμού που αντιστοιχεί στην πιστοληπτική ικανότητα βαθμού ‘A’ ισούται με 7%, βαθμού ‘BBB’ με 8% και βαθμού ‘B’ με 10%.

H πιστοληπτική ικανότητα της μητρικής επιχείρησης βαθμολογείται με ‘A’, με αντίστοιχο επιτόκιο δανεισμού 7%. Αντίθετα, η πιστοληπτική ικανότητα της θυγατρικής επιχείρησης ως ανεξάρτητης οντότητας βαθμολογείται με ‘Β’, με αντίστοιχο επιτόκιο δανεισμού 10%. Αν όμως ληφθεί υπόψη ότι η επιχείρηση είναι μέλος ενός Ομίλου -ο οποίος θα της παρέχει άμεση και επαρκή οικονομική στήριξη αν αυτή χρειασθεί, δεδομένου ότι οι δραστηριότητες της κρίνονται σημαντικές για τη λειτουργία του- τότε η βαθμολογία της ‘ανεβαίνει’ στο ‘BBB’, με αποτέλεσμα το επιτόκιο δανεισμού να ‘πέφτει’ στο 8%.

Οπότε τίθεται το ερώτημα, ποιο από τα παραπάνω επιτόκια (8% ή 10%) πρέπει να λάβει υπόψη της η Φορολογική Αρχή ως σύμφωνο με την Αρχή της Τήρησης των Ίσων Αποστάσεων; Ή με άλλα λόγια ποιο επιτόκιο είναι ‘δίκαιο’, στα πλαίσια των κανόνων της αγοράς και δεν υποκρύπτει τεχνητές διευθετήσεις με σκοπό την μείωση της φορολογητέας ύλης; 

Σύμφωνα με την εγκύκλιο AM 2003-008 η Φορολογική αρχή μπορεί να λάβει υπόψη επιτόκιο ίσο με 8% μετά τη μελέτη των πραγματικών περιστατικών, αν αυτό αντικατοπτρίζει πληρέστερα τα δεδομένα και τις συνθήκες στην υπό κρίση υπόθεση, λαμβάνοντας υπόψη ότι η ελεγχόμενη επιχείρηση λειτουργεί κάτω από την ‘ομπρέλα’ ενός Ομίλου.   

Συνεπώς η φορολογική αρχή μπορεί να καταλογίσει λογιστική διαφορά ισόποση του πλεονάζοντα τόκου που εξέπεσε η επιχείρηση αν αυτός υπολογίστηκε με επιτόκιο 10% με αποτέλεσμα τη μείωση των φορολογητέων κερδών (λογιστική διαφορά=2%Χκεφάλαιο δανείου).

ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΓΚΥΚΛΙΟΥ

Η σχετική με τις ενδοομιλικές συναλλαγές νομοθεσία βασίζεται στις Κατευθυντήριες Γραμμές του Ο.Ο.Σ.Α. (τελευταία έκδοση Ιανουάριος 2022) οι οποίες παρέχουν οδηγίες σχετικά με την εφαρμογή της «αρχής του πλήρους ανταγωνισμού» ή των «ίσων αποστάσεων» σε διεθνές επίπεδο.

Οι οδηγίες του Ο.Ο.Σ.Α. για τις ενδοομιλικές συναλλαγές, όπως άλλωστε και για τις Έμμεσες Τεχνικές Ελέγχου -οι οποίες επίσης βασίζονται σε οδηγίες του Ο.Ο.Σ.Α. τις οποίες προετοίμασε το ‘Forum on Tax Administration’s Compliance Sub-group’- είναι ακριβώς αυτό: Οδηγίες, που πρέπει προσαρμοσθούν στα δεδομένα κάθε υπόθεσης από τους ελεγχόμενους και τους ελεγκτές. 

Το πρόβλημα είναι ότι συχνά ελεγχόμενοι και ελεγκτές δεν βλέπουν τα πράγματα από την ίδια σκοπιά, όπως καλά γνωρίζουμε όλοι.

Δεδομένων των αντικρουόμενων απόψεων ελεγκτών-ελεγχόμενων και των πολλαπλών παραγόντων που επηρεάζουν το επιτόκιο δανεισμού, το υπόμνημα-εγκύκλιος AM 2003-008 έχει δεχθεί κριτική ως μια μάλλον ‘απλοϊκή’, γενική - ίσως ακόμα και αντιφατική με κάποιες προγενέστερες οδηγίες  του Ο.Ο.Σ.Α.- προσέγγιση του ζητήματος.

Από την άλλη όμως μπορεί να ειπωθεί ότι αποτελεί μία διοικητική λύση εφαρμοστέα υπό συνθήκες που προσομοιάζουν με αυτές που περιγράφονται σε αυτό. 

Και όπως για κάθε οδηγία ή απόφαση, η χρησιμότητά του AM 2003-008 κρίνεται ανά περίπτωση.

Άλλωστε, το κείμενο του AM 2003-008 ξεκινάει με τη ρητή επιφύλαξη ότι αυτό δεν αφορά συγκεκριμένο φορολογούμενο ή υπόθεση και το περιεχόμενό του πρέπει να προσαρμοσθεί ανά περίπτωση: ‘This memorandum provides non-taxpayer-specific legal advice…This advice should not be used or cited as precedent.’

Στο AM 2003-008 γίνεται αναφορά σε παραδείγματα αλλά και σε πιθανά επιχειρήματα των φορολογούμενων (κατά της εφαρμογής της εγκυκλίου) και στον αντίλογο που πρέπει να προβάλει η Φορολογική Αρχή (υπέρ της εφαρμογής της εγκυκλίου). Η τελευταία προσπαθεί να γίνει κατανοητή και πειστική αποφεύγοντας τον δογματισμό.

Συνοψίζοντας μπορούμε να πούμε ότι το AM 2003-008 αποτελεί μια προσπάθεια ‘πρόληψης’ των διενέξεων μεταξύ ελεγχόμενων και ελεγκτών σχετικά με το κρινόμενο ζήτημα και σίγουρα είναι ένα θετικό βήμα προς την κατεύθυνση αυτή.

Σημείωση: Τα παραπάνω αποτελούν προσωπικές επιστημονικές απόψεις της συγγραφέως και δεν είναι δεσμευτικές ή υποχρεωτικά εφαρμοστέες.