Αποτίμηση Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας: 2 έτη λειτουργίας

Πρόσφατα η Ε. Επιτροπή με Ανακοίνωσή της προέβη σε αποτίμηση του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF) για τη συμπλήρωση δυο ετών από την έναρξη ισχύος του. Υπενθυμίζεται ότι ο Μηχανισμός (αξίας 723 δις €  και βασικός πυλώνας του Προγράμματος της ΕΕ της Επόμενης Γενιάς (NGEU)) συστάθηκε για την προώθηση της Πράσινης Μετάβασης και της Ψηφιακής Σύγκλισης στα 27 ΚΜ της ΕΕ, και για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της πρόσφατης πανδημίας.

Τα χρηματοδοτικά κεφάλαια που παρέχονται διατίθενται βάσει των εγκεκριμένων εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (RRPs) στα οποία περιλαμβάνονται μέτρα πολιτικής «εθνικής ιδιοκτησίας». Η υλοποίηση των σχεδίων αξιολογείται από την Ε. Επιτροπή βάσει συμφωνημένου χρονοδιαγράμματος και τήρησης οροσήμων και στόχων που προάγουν επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις στα ΚΜ. Τα ανωτέρω τελούν σε ευθυγράμμιση τόσο με τους στρατηγικούς στόχους της Ένωσης περί μείωσης των εκπομπών ρύπων και δημιουργίας ενός κλιματικά ουδέτερου και πράσινου ανταγωνιστικού παραγωγικού μοντέλου όσο και με την Πολιτική Συνοχής. Εν κατακλείδι το Ταμείο Ανάκαμψης αποτελεί εργαλείο που βασίζεται και αξιολογείται αυστηρά με βάση συμφωνηθείσα μεθοδολογία πολυμερούς ελέγχου και των αποτελεσμάτων που επιτυγχάνονται. Τυχόν δε καθυστέρηση ή αδυναμία υλοποίησης στόχων και οροσήμων από πλευράς ΚΜ συνεπάγεται αναστολή χρηματοδότησης βάσει συγκεκριμένης μεθοδολογίας με σεβασμό της ισότιμης μεταχείρισης και αναλογικότητας.

Αναφορικά με την εφαρμογή του Ταμείου συνολικά, έχουν εγκριθεί σε ενωσιακό επίπεδο 2187 μεταρρυθμίσεις και 3780 επενδύσεις. Μέχρι σήμερα συνολικά, 16 αιτήματα πληρωμών έχουν ικανοποιηθεί, άλλα 3 έχουν ήδη αξιολογηθεί θετικά και 8 βρίσκονται υπό επεξεργασία ενώ έχουν εκταμιευθεί πάνω από 144 δις €, τόσο σε επιχορηγήσεις (96 δις €) όσο και σε δάνεια (48 δις €). Τα στοιχεία αυτά περιλαμβάνουν την προχρηματοδότηση που εκταμιεύθηκε στα ΚΜ το 2021 (56,5 δις €).

Ειδικότερα σε ότι αφορά την Ελλάδα στην ανωτέρω Ανακοίνωση γίνεται μνεία σε μεταρρυθμίσεις για την απλούστευση της αδειοδότησης για την ενίσχυση των επενδύσεων σε υπεράκτιες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) ή μεταρρυθμίσεις για τη δημιουργία των προϋποθέσεων για την εισαγωγή ανανεώσιμου υδρογόνου. Σε αυτά τα πλαίσια δεν θα πρέπει να παραβλέπεται και η έμφαση που δίνεται στο ελληνικό πρόγραμμα σε ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις με δημιουργία και νέων δομών που στοχεύουν και στην απλοποίηση υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου (π.χ κωδικοποίηση νομοθεσίας, ενίσχυση αποτελεσματικότητας φορολογικού συστήματος κλπ).  

Αναμφίβολα με τη συνδρομή του Μηχανισμού η οικονομία της ΕΕ κατάφερε και έκλεισε το χάσμα με τα προ της πανδημίας επίπεδα παραγωγής της ήδη από τα μέσα του 2021. Το 2022, το ΑΕΠ της ΕΕ προβλέπεται να αυξηθεί κατά 3,5% ενώ το ποσοστό ανεργίας έφθασε σε ιστορικά χαμηλό επίπεδο 6,1% τον Δεκέμβριο του 2022, παρά τους πρόσθετους κλυδωνισμούς που προκάλεσε ο πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Οι εκταμιεύσεις και η υλοποίηση του Μηχανισμού αναμένεται να φθάσουν στο υψηλότερο επίπεδό τους το 2023, στηρίζοντας τις δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις. Ο λόγος των δημόσιων επενδύσεων προς το ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί από 3,0% το 2019 σε 3,4% του ΑΕΠ το 2023. Το ήμισυ αυτής της αύξησης μεταξύ 2019 και 2023 υποστηρίζεται από τη χρηματοδότηση της ΕΕ για το RRF. Επιπρόσθετα, η Ε. Επιτροπή εκτιμά ότι οι επενδύσεις που χρηματοδοτούνται από το NextGenerationEU θα μπορούσαν να αυξήσουν το ΑΕΠ της ΕΕ κατά περίπου 1,5% το 2024 και να τονώσουν τη δημιουργία πρόσθετων θέσεων εργασίας.

Οι ανωτέρω στόχοι, υπό το φως των γεωπολιτικών/ενεργειακών προκλήσεων που ανέδειξε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, συμπληρώνονται από την πρόσθετη πρωτοβουλία του REPowerEU που συμπληρώνει το RRF, επιδιώκοντας απεξάρτηση της ευρωπαϊκής οικονομίας από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα, ενίσχυση της αυτάρκειάς της καθώς και επέκταση της παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ. Ο σχετικός αναθεωρημένος Κανονισμός εγκρίθηκε από το Συμβούλιο στις 21.02.2023 και τέθηκε σε ισχύ την 1^η Μαρτίου 2023. Στα δε υφιστάμενα κεφάλαια του RRF η νέα πρωτοβουλία  REPowerEU, θέτει στη διάθεση των ΚΜ πρόσθετα κεφάλαια ύψους 20 δις €. Καταληκτική ημερομηνία ενωσιακής χρηματοδότησης όλων των ανωτέρω είναι το 2026.

Συμπερασματικά, με βάση και διαπιστώσεις Ανακοίνωσης ο υπό κρίση Μηχανισμός αποτελεί ουσιαστική παρέμβαση της ΕΕ έναντι κοινών και απροσδόκητων προκλήσεων, επιτρέποντας την ανάδυση ισχυρών συμβολισμών ενότητας, αλληλεγγύης και ταχείας αντίδρασης. Ενσωματώνει δε μια μοναδική προσέγγιση, συνδυάζοντας τις επενδύσεις με τις μεταρρυθμίσεις και παρέχοντας στα ΚΜ ευελιξία στην εφαρμογή μέτρων με βάση εθνικές επιλογές και προτεραιότητες. Μόλις δύο χρόνια από την εφαρμογή του ο Μηχανισμός έχει ήδη παράσχει σημαντική χρηματοδοτική στήριξη και έχει δώσει ώθηση στην οικονομική ανάκαμψη της ΕΕ και των Κ-Μ, ενώ διαφαίνεται να επηρεάζει και επιλογές της Ε.Επιτροπής αναφορικά με μελλοντικές προτάσεις σχετικά με τον οικονομικό συντονισμό και την οικονομική διακυβέρνηση στην Ε.Ε.

Αθηνά Καλύβα (Ph.D)
Επικεφαλής Μονάδας Οικονομικής Πολιτικής Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία στην Ε.Ε
Πρώην ΓΓ Φορολογικής Πολιτικής και Δημόσιας Περιουσιας (ΥΠΟΙΚ)