Πόθεν έσχες. Περιουσία και μεταβολή της

Στο πρόλογο μας για τη θεματική ενότητα "Πόθεν έσχες. Περιουσία και μεταβολή της", αρχικά σημειώνουμε, ότι θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε έλεγχος και τεκμήρια περιουσίας, αλλά προτιμήσαμε να μείνουμε στην υπάρχουσα δομή, όπου οι διατάξεις παρακολουθούν τις δαπάνες απόκτησης περιουσιακών στοιχείων και σε άλλη ενότητα την αδικαιολόγητη προσαύξηση περιουσίας.

Είναι εμφανές ότι, στη συνέχεια, η φορολογική νομοθεσία θα καλύψει και θα παρακολουθεί το σύνολο της περιουσίας των φορολογουμένων, κινητής ή ακίνητης που βρίσκεται στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό και θα ζητά την δικαιολόγηση της όποιας μεταβολής της, όποτε θα μιλάμε για έλεγχο περιουσιολογίου.

Στις μεγάλες μεταβολές της φορολογικής νομοθεσίας που συντελέστηκαν το 2010 εντάσσουμε τις ρητές διατάξεις για την παρακολούθηση και τον έλεγχο της υπερβάλλουσας περιουσίας, δηλαδή προκύπτουσας περιουσίας που δεν έχει φορολογηθεί.

Όταν υπάρχει προσαύξηση περιουσίας που προέρχεται από άγνωστη ή μη διαρκή ή μη σταθερή πηγή ή αιτία, ο φορολογούμενος μπορεί να κληθεί να αποδείξει είτε την πραγματική πηγή ή αιτία προέλευσής της, είτε ότι φορολογείται από άλλες διατάξεις, είτε ότι απαλλάσσεται από το φόρο με ειδική διάταξη, προκειμένου αυτό να μην φορολογηθεί ως εισόδημα της χρήσης κατά την οποία επήλθε η προσαύξηση.

Αυτό αναφέρεται ρητά για πρώτη φορά στο άρθρο 15 παρ.3 Ν.3888/10, όταν προστέθηκε εδάφιο στο άρθρο 48 παρ.3 του προηγούμενου ΚΦΕ (Ν. 2238/1994).

Το ίδιο επί της ουσίας αναφέρεται στο άρθρο 39 του Ν.4174/2013 (ΚΦΔ), σε συνδυασμό με την παρ. 4 του άρθρου 21 του Ν. 4172/2013(ΚΦΕ).

Κάθε προσαύξηση περιουσίας που προέρχεται από παράνομη ή αδικαιολόγητη ή άγνωστη πηγή ή αιτία θεωρείται κέρδος από επιχειρηματική δραστηριότητα και ο φορολογούμενος καλείται να αποδείξει την πραγματική πηγή αυτής, καθώς επίσης και ότι αυτή, είτε έχει υπαχθεί σε νόμιμη φορολογία, είτε απαλλάσσεται από το φόρο σύμφωνα με ειδικές διατάξεις. Δηλαδή, ότι έχει φορολογηθεί ως κληρονομιά ή ως δωρεά ή ως γονική παροχή ή ότι προέρχεται από πώληση άλλων περιουσιακών στοιχείων ή εν γένει από φορολογηθέντα ή φορολογηθέντα με ειδικό τρόπο ή απαλλασσόμενα της φορολογίας εισοδήματα. 

Αν δεν έχει φορολογηθεί ή το τμήμα που παραμένει αδικαιολόγητο φορολογείται στην κλίμακα του έτους που εντάσσεται μέχρι 31/12/2013 και με 33% ως εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα από 1-1-2014.

Το θέμα αυτό στα επόμενα χρόνια θα αποτελέσει ειδικό κεφάλαιο της φορολογικής νομοθεσίας και θα απασχολεί τους φορολογούμενους και έντονα όλους τους εργαζόμενους στην εφαρμοσμένη φορολογική νομοθεσία.

Στενότερα στα τεκμήρια απόκτησης περιουσιακών στοιχείων, στο γνωστό πόθεν έσχες έχουμε από 1-1-2014 της ακόλουθες μεταβολές:

Έληξε η αναστολή εφαρμογής των διατάξεων για την απόκτηση οποιονδήποτε ακινήτων. Άρα, για ακίνητα που αγοράζονται πλέον από 1-1-2014 και μετά πρέπει να δικαιολογηθεί το ποσό της αγοράς, διαφορετικά θα εφαρμοστούν οι διατάξεις περί τεκμηρίων και θα επιβληθεί φόρος στο αδικαιολόγητο ποσό. (άρθρα 32,33,34 Ν.4172/2013 ΚΦΕ).

Επιπλέον, από 1-1-2014 τεκμήριο απόκτησης περιουσιακών στοιχείων αποτελεί η αγορά επιχειρήσεων ή σύσταση ή αύξηση του κεφαλαίου επιχειρήσεων που λειτουργούν ατομικώς ή με τη μορφή ομόρρυθμης ή ετερόρρυθμης ή ανώνυμης εταιρείας ή περιορισμένης ευθύνης εταιρίας ή ιδιωτικής κεφαλαιουχικής εταιρίας ή κοινωνίας ή κοινοπραξίας ή αστικής εταιρίας ή αγορά εταιρικών μερίδων και χρεογράφων γενικώς. (Άρθρο 32 περ. β ν.4172/13)

Συμπερασματικά, ως τεκμήριο απόκτησης περιουσιακών στοιχείων του φορολογουμένου και των προστατευομένων (εξαρτώμενων κατά τον νόμο) μελών του, από 1-1-2014, λογίζονται και τα χρηματικά ποσά που πραγματικά καταβάλλονται για:

α) Αγορά ή χρηματοδοτική μίσθωση αυτοκινήτων, δίτροχων ή τρίτροχων αυτοκινούμενων οχημάτων, πλοίων αναψυχής και λοιπών σκαφών αναψυχής, αεροσκαφών και κινητών πραγμάτων μεγάλης αξίας.

Ως κινητά πράγματα μεγάλης αξίας νοούνται εκείνα που η αξία τους υπερβαίνει το ποσό των δέκα χιλιάδων (10.000) ευρώ. Αν η αξία κάθε πράγματος είναι μικρότερη του ποσού αυτού, τα αγορασθέντα όμως πράγματα αποτελούν κατά τις συναλλακτικές αντιλήψεις ενιαίο σύνολο, τότε για τον υπολογισμό της αξίας λαμβάνεται υπόψη η αξία όλων αυτών των πραγμάτων, εφόσον υπερβαίνει το ποσό των δέκα χιλιάδων (10.000) ευρώ.

β) Αγορά επιχειρήσεων ή σύσταση ή αύξηση του κεφαλαίου επιχειρήσεων που λειτουργούν ατομικώς ή με τη μορφή ομόρρυθμης ή ετερόρρυθμης ή ανώνυμης εταιρείας ή περιορισμένης ευθύνης εταιρίας ή ιδιωτικής κεφαλαιουχικής εταιρίας ή κοινωνίας ή κοινοπραξίας ή αστικής εταιρίας ή αγορά εταιρικών μερίδων και χρεογράφων γενικώς.

γ) Αγορά ή χρονομεριστική ή χρηματοδοτική μίσθωση ακινήτων ή ανέγερση οικοδομών ή κατασκευή δεξαμενής κολύμβησης.

δ) Χορήγηση δανείων προς οποιονδήποτε.

ε) Η ετήσια δαπάνη για δωρεές, γονικές παροχές ή χορηγίες χρηματικών ποσών, εφόσον αυτά υπερβαίνουν ετησίως τα τριακόσια (300) ευρώ, εκτός από τις δωρεές προς το Δημόσιο, τους δήμους και τις κοινότητες του κράτους, τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, τα κρατικά και δημοτικά νοσηλευτικά ιδρύματα και τα νοσοκομεία, που αποτελούν νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου και επιχορηγούνται από τον Κρατικό Προϋπολογισμό, καθώς και τα προνοιακά ιδρύματα του ευρύτερου δημόσιου τομέα (κρατικά νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου), ως και τα προνοιακά ιδρύματα ιδιωτικού δικαίου των οποίων οι εν γένει δαπάνες λειτουργίας καλύπτονται τουλάχιστον κατά εβδομήντα τοις εκατό (70%) με επιχορηγήσεις από τον Κρατικό Προϋπολογισμό.

στ) Απόσβεση δανείων ή πιστώσεων οποιασδήποτε μορφής. Στο ποσό της δαπάνης αυτής περιλαμβάνεται και το ποσό των οικείων τόκων, στους οποίους περιλαμβάνονται και οι τυχόν τόκοι υπερημερίας.

Τέλος, σημειώνουμε ότι οι διατάξεις για τη φορολογία της προσαύξησης περιουσίας και των τεκμηρίων απόκτησης περιουσιακών στοιχείων, πρέπει να μελετώνται και να παρακολουθείται η μεταβολή τους, από όλους τους φορολογούμενους και αυτονόητα βέβαια στην ουσία και στις λεπτομέρειες της από τους εμπλεκόμενους στην εφαρμογή της φορολογικής νομοθεσίας, δηλαδή εφοριακούς, λογιστές, φοροτεχνικούς, δικηγόρους και δικαστές.

Δημήτρης Σταματόπουλος