Του Δημήτρη Σταματόπουλου

Επίτιμου Γενικού Διευθυντή Φορολογίας
του Υπουργείου Οικονομικών
Διδάκτορα του Παντείου Πανεπιστημίου,
Συγγραφέα Φορολογικού Δικαίου

Στις διατάξεις του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος (ΚΦΕ- ν.4172/2013) αντιμετωπίζεται με διαφορετικό τρόπο η ένταξη προς φορολογία των εσόδων των φυσικών προσώπων και με διαφορετικό τρόπο η ένταξη των εσόδων των νομικών προσώπων.

Στα μεν φυσικά πρόσωπα προβλέπεται η ένταξή τους σε μία από τις τέσσερεις προκαθορισμένες κατηγορίες, ενώ στα νομικά πρόσωπα και νομικές οντότητες όλα τα έσοδα εντάσσονται σε μία μοναδική κατηγορία ως έσοδα από επιχειρηματική δραστηριότητα από όπου και εάν προέρχονται.

Συγκεκριμένα:

1. Σύμφωνα με το άρθρο 7 του ΚΦΕ ως φορολογητέο εισόδημα των φυσικών προσώπων ορίζεται το εισόδημα που απομένει μετά την αφαίρεση των δαπανών που εκπίπτουν, σύμφωνα με τις διατάξεις του Κ.Φ.Ε., από το ακαθάριστο εισόδημα. Στη συνέχεια το ίδιο άρθρο 7 διακρίνει και ορίζει τις ακόλουθες κατηγορίες ακαθάριστων εισοδημάτων φυσικών προσώπων:

α) εισόδημα από μισθωτή εργασία και συντάξεις,

β) εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα,

γ) εισόδημα από κεφάλαιο και

δ) εισόδημα από υπεραξία μεταβίβασης κεφαλαίου.

Σημειώνουμε ότι στην αιτιολογική έκθεση του άρθρου 7 του ΚΦΕ διευκρινίστηκε ότι «σε φόρο υπόκεινται μόνο τα εισοδήματα που εμπίπτουν σε μια από τις τέσσερις κατηγορίες που αναγνωρίζονται στο άρθρο αυτό και συνεπώς ό,τι δεν εμπίπτει στο εννοιολογικό πεδίο κανενός από τα αναφερόμενα εισοδήματα, δεν υπόκειται σε φόρο».

Ακόμα τονίζουμε ότι κατά πάγια θέση της Διοίκησης, ένα ποσό χαρακτηρίζεται ως εισόδημα όταν υπάρχει περιοδικότητα και διάρκεια, μόνιμη πηγή προέλευσης καθώς και τακτική εκμετάλλευση της πηγής αυτής.

Κατόπιν αυτών, και σε αντίθεση με τα νομικά πρόσωπα και τις νομικές οντότητες όπου κάθε έσοδο εντάσσεται στα έσοδα από επιχειρηματική δραστηριότητα και συνδιαμορφώνει το τελικό προς φορολογία αποτέλεσμα, στα φυσικά πρόσωπα για να ενταχθεί στη φορολογία εισοδήματος ένα ποσό πρέπει να εντάσσεται σε μία από τις ως άνω κατηγορίες.

Συμπερασματικά ποσά που δικαιούνται φυσικά πρόσωπα και δεν πληρούν τις ως άνω προϋποθέσεις και δεν εντάσσονται σε καμιά κατηγορία εισοδήματος, δεν φορολογούνται.

Χαρακτηριστικά αναφέρουμε τις παρακάτω περιπτώσεις στις οποίες δεν πληρούνται τα χαρακτηριστικά του εισοδήματος φυσικών προσώπων και δεν υπάγονται σε φόρο εισοδήματος:

• Ποινική ρήτρα που καταβάλλεται σε φυσικά πρόσωπα λόγω εκπρόθεσμης παράδοσης ακινήτου δεν αποτελεί εισόδημα.
• Το ποσό του αρραβώνα που καταπίπτει υπέρ του φυσικού προσώπου δεν αποτελεί εισόδημα γιατί δεν συγκεντρώνει τα εννοιολογικά στοιχεία του εισοδήματος.
• Η αποζημίωση λόγω ηθικής βλάβης που καταβάλλεται στο πρόσωπο που υπέστη την ηθική βλάβη με βάση δικαστική απόφαση δεν υπόκειται σε φορολογία.
• Η αποζημίωση λόγω βλάβης της υγείας από εργατικό ατύχημα δεν αποτελεί εισόδημα.
• Η αποζημίωση για ψυχική οδύνη που καταβάλλεται με βάση δικαστική απόφαση δεν συγκεντρώνει τα εννοιολογικά στοιχεία του εισοδήματος και δεν φορολογείται.
• Το ποσό της αποζημίωσης λόγω αυτοκινητιστικού ατυχήματος από ασφαλιστική εταιρεία δεν φορολογείται γιατί δεν συγκεντρώνει τα εννοιολογικά στοιχεία του εισοδήματος.

2. Αντίθετα, με τα προαναφερόμενα για τα φυσικά πρόσωπα, όλα τα έσοδα που αποκτούν τα νομικά πρόσωπα και οι νομικές οντότητες,

(ΑΕ, ΕΠΕ, ΙΚΕ, ΟΕ, ΕΕ, Συνεταιρισμοί και ενώσεις αυτών, Κοινωνίες αστικού δικαίου - αστικές κερδοσκοπικές ή μη κερδοσκοπικές εταιρείες - Συμμετοχικές ή αφανείς εφόσον ασκούν επιχείρηση ή επάγγελμα, Κοινοπραξίες, καθώς και μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα νομικά πρόσωπα με εξαίρεση μόνο τα κάθε είδους έσοδα που πραγματοποιούνται κατά την επιδίωξη της εκπλήρωσης του σκοπού τους τα οποία δεν αποτελούν αντικείμενο φόρου) ,

θεωρούνται έσοδα από επιχειρηματική δραστηριότητα, σύμφωνα με την παρ.2 του άρθρου 47 του ΚΦΕ.

Δηλαδή, σε αντίθεση με τα φυσικά πρόσωπα κάθε έσοδο που δικαιούται ένα νομικό πρόσωπο ή μια νομική οντότητα εντάσσεται στα έσοδα από επιχειρηματική δραστηριότητα και συνδιαμορφώνει το τελικό προς φορολογία αποτέλεσμα, ακόμα και εάν αυτό χαρακτηρίζεται και είναι αποζημίωση ή ποινική ρήτρα ή αρραβώνας κ.λπ. 

Αυτονόητα σημειώνουμε ότι σε περίπτωση θέσπισης ειδικών διάταξεων για καταβολή ποσών και σε νομικά πρόσωπα με ρητή πρόβλεψη ότι καταβάλλονται κατ΄εξαίρεση της παρ. 2 του 47 του ΚΦΕ, τότε υπερισχύουν οι ειδικές διατάξεις.

12.5.2023

Δημήτρης Σταματόπουλος