Το κλαδί, το σκάκι και η φορολογική συνείδηση

του Δημ. Σταματόπουλου

τ. Γενικού Διευθυντή Φορολογίας
του Υπουργείου Οικονομικών
Διδάκτορα του Παντείου Πανεπιστημίου
Συγγραφέα Φορολογικού Δικαίου

Σύμφωνα με το Σύνταγμά μας όλοι οι Έλληνες πολίτες πρέπει να συνεισφέρουν χωρίς διακρίσεις στα δημόσια βάρη, στα κοινά, ανάλογα με τις δυνάμεις τους.

Η Ελλάδα ακόμα δεν έχει πετρελαιοπηγές, υδρογονάνθρακες κ.λπ. και οι όποιες δημόσιες εκμεταλλεύσεις δεν αφήνουν καθαρό αποτέλεσμα στο κράτος, το αντίθετο θα έλεγα ότι συμβαίνει διαχρονικά και αναφέρομαι σε συνολικό επίπεδο, εξαιρέσεις πάντοτε υπάρχουν αλλά πολύ μεμονωμένα.

Για να εξυπηρετηθεί η λειτουργία του κράτους και να βρεθούν τα "κοινά" μοναδική πηγή είναι οι φόροι, δηλαδή η συνεισφορά όλων.

Το κράτος για να έχει τους φόρους που χρειάζεται πρέπει να βοηθάει την ανάπτυξη, τις επενδύσεις, την αγορά εργασίας κ.λπ., αλλά ταυτόχρονα οφείλει να καλλιεργεί την φορολογική συνείδηση σε όλα τα επίπεδα και να μην καλλιεργεί αποτρεπτικό κλίμα ηθελημένα ή άθελα.

Εκπαίδευση πραγματοποιείται στις αίθουσες διδασκαλίας αλλά και στην πραγματική ζωή.

Ένας δάσκαλος που θα διδάξει φορολογική συνείδηση θα πρέπει πρώτα να το πιστέψει ο ίδιος, αλλά εάν του ανατεθεί ίσως το θεωρήσει καθήκον του ακόμα και εάν δεν το πιστεύει «θα το πει παπαγαλίζοντας το μάθημα».

Το δύσκολο είναι να παραχθούν συνειδήσεις στην πράξη, αυτές χρειάζονται πολύ χρόνο για να καλλιεργηθούν θετικά και ελάχιστο χρόνο για να καλλιεργηθούν αρνητικά.

Φοροδιαφυγή γινόταν από αρχαιοτάτων χρόνων, γίνεται και θα συνεχίσει να γίνεται. Η φοροδιαφυγή δεν πατάσσεται. Το ζητούμενο ήταν και είναι ο περιορισμός της σε χαμηλά επίπεδα.

Ο περιορισμός διευκολύνεται στα προηγμένα κράτη από τα σύγχρονα εργαλεία ηλεκτρονικής παρακολούθησης όλων των οικονομικών δεδομένων και ευτυχώς έχουμε ως χώρα πλέον τέτοια υποδομή.

Από τις ηλεκτρονικές πληροφορίες οικονομικών στοιχείων απαιτούνται όμως έξυπνες επιλεγμένες διασταυρώσεις για να παραχθούν δείγματα ανάλυσης κινδύνου υψηλού επιπέδου.

Τα κριτήρια παραγωγής των δειγμάτων αλλά και τα εν γένει κριτήρια πρέπει να μελετώνται και να συμβαδίζουν με την οικονομική αγορά. Κανείς δεν θέλει να χαρίσει σε κανέναν.

Υποστηρίζω διαχρονικά ότι στο χώρο της φορολογίας υπάρχει ένα «διαρκές παιχνίδι» το οποίο παράγει δράση και αντίδραση. Η φορολογούσα Αρχή και οι φορολογούμενοι παίζουν ένα διαρκές παιχνίδι, ένα είδος σκάκι. Οι θέσεις προκαθορισμένες, αλλά οι κινήσεις γίνονται σε γνωστές και άγνωστες θέσεις.Ο καθένας προσαρμόζει διαρκώς τη θέση του μεμονωμένα αλλά και ως μικρό ή μεγάλο σύνολο.

Όταν σε ένα κλαδί κρεμάσουμε όλα τα βάρη η απλή λογική λέει ότι θα λυγίσει και βεβαίως δεν θα αναπτυχθεί στην καλύτερη περίπτωση.

Εάν το κλαδί το ονομάσουμε φορολογική βάση θα καταλάβουμε ότι δεν είναι ούτε ιδιαίτερα μεγάλο, ούτε ιδιαίτερα ισχυρό, αλλά πάσει θυσία δεν πρέπει να το σπάσουμε. Όσα πιο πολλά κρεμάμε πάνω του τόσο καθίζει, τόσο χαμηλώνει.

Αντιθέτως το κλαδί αυτό χρειάζεται ενίσχυση και δεν πρέπει να το επιβαρύνουμε πολύ πρόωρα, πολύ πριν υπάρξει σιγουριά, πολύ πριν αναπτυχθεί, ας αντιληφθούμε ότι δεν είναι ώριμο να αντέξει. Δεν του αναλογεί αυτό το βάρος πολύ περισσότερο πριν φύγουν πολλές παθογένειες που το βασανίζουν ιδιαιτέρως μάλιστα που όλα τα στατιστικά δείχνουν ότι το 25 - 30% της οικονομίας βρίσκεται εκτός της φορολογικής βάσης.

Στην αρνητική συγκυρία της κρίσης, στο χρόνο που η οικονομία έχει «καθίσει» και δεν απογειώνεται, κρεμάστηκαν σε αυτή τη φορολογική βάση και οι ασφαλιστικές εισφορές.

Στα πλαίσια της διαρκούς κινητικότητας και της αλλαγής θέσεων, στο διαρκές σκάκι που αναφέραμε, οι φορολογούμενοι θα κινηθούν με διπλάσια ταχύτητα, εάν έχουν τη δύναμη, ή θα εγκαταλείψουν, εάν δουν ότι είναι αδύναμοι, ή θα μηχανευτούν τρόπους και μεθόδους μη ορθοδόξους και αυτό θα συμβεί αυξημένα λόγω και της μεγάλης πίεσης και οικονομικής κρίσης.

Το φαινόμενο αυτό είναι ακόμα εντονότερο στην Ελλάδα των μικροεπιτηδευματιών και των πολλών αυτοαπασχολουμένων, όπου ένας στους 7 Έλληνες έχει κατάστημα ή επιχείρηση ή γραφείο ή παράγει ή εμπορεύεται ή παρέχει υπηρεσίες, από τον αγροτικό τομέα μέχρι τον τριτογενή τομέα. Ακόμα στην εξίσωση αυτή πρέπει να προστεθούν οι ευκαιριακά απασχολούμενοι, οι τεχνίτες σε όλες τις ανάγκες των ιδιωτικών κατοικιών ή εργαζόμενοι σε βοηθητικές εργασίες επίσης προς ιδιώτες, ένα μεγάλο πλήθος ανθρώπων που στις συναλλαγές έχουν ταύτιση συμφερόντων και κανένα συγκρουόμενο συμφέρον.

Πρέπει να διασφαλίσουμε πως δεν πρέπει να επιβραβεύεται αυτός που καταφέρνει μέσω τη φοροδιαφυγής ή και της φοροαποφυγής να βρεθεί στην κατώτερη βαθμίδα της φορολογικής βάσης, ενώ ταυτόχρονα ο συνεπής φορολογούμενος να μη τιμωρείται άμεσα ή έμμεσα.

Όποιος εμφανίζει εαυτόν φορολογικώς αδύναμο πληρώνει όλο και λιγότερο όχι μόνο φόρους αλλά και ασφαλιστικές εισφορές. Διπλό κέρδος προς τα κάτω, διπλή απώλεια προς τα πάνω.

Όποιος γενικά από το σύνολο του πληθυσμού εμφανίζει τεχνηέντως εαυτόν φορολογικώς αδύναμο μπορεί να απολαμβάνει προνόμια που δεν του αναλογούν και θα έπρεπε να μείνουν για άλλους σκοπούς π.χ. όποιος εμφανίζει τον εαυτό του φορολογικώς πτωχότερο των άλλων βλέπει το παιδί του να καταλαμβάνει θέση στους δημοτικούς και εν γένει κρατικά επιδοτούμενους παιδικούς ή βρεφικούς σταθμούς, να δικαιούται το παιδί του μεταγραφή στα Πανεπιστήμια και ΤΕΙ της χώρας, κ.λπ.

Εάν βεβαία πετύχει το απόλυτο να είναι εργαζόμενος αλλά να μην φαίνεται, δηλαδή να βρίσκεται στο μαύρη ζώνη της αγοράς, τότε δικαιούται και επιδοτήσεων, έκτακτων μερισμάτων και πολλών άλλων ενισχύσεων (π.χ. επιδότηση ενοικίου).

Τελικά όλο και πιο πολύ το χτίσιμο του συστήματος εγκλωβίζει τον ειλικρινή, τον αναγκάζει να αλλάξει θεώρηση περί των πραγμάτων, θα έλεγα ότι προσομοιάζει με εκπαίδευση αρνητική στο μάθημα ανάπτυξης της φορολογικής συνείδησης, ιδιαιτέρως εάν λάβουμε υπόψη μας ότι «κανείς δεν χαρίζει σε κανέναν» και «κανείς δεν θεωρεί τον εαυτό του ευνοημένο» ιδιαιτέρως σε συνθήκες κρίσης.

Πρέπει να επανεξεταστεί το άκριτο και αυτόματο κρέμασμα των πάντων στην φορολογική βάση, ιδιαιτέρως των ασφαλιστικών εισφορών, γιατί το κλαδί δεν είναι ανεπτυγμένο και θα οδηγηθούμε, μέσω της αλλαγής των συνειδήσεων λόγω των αδικιών που θα φαίνονται στην αληθινή ή επαγγελματική γειτονιά του καθενός, σε χαμηλότερη τάξη για να αρχίσουμε το μάθημα της φορολογικής συνείδησης.

12.12.2017

Δημ. Σταματόπουλος