Η ανάγκη ύπαρξης μόνιμου φιλικού διακανονισμού στις φορολογικές διαφορές 

του Δημήτρη Σταματόπουλου,
Συγγραφέα Φορολογικού Δικαίου,
επ. Γενικού Διευθυντή Φορολογίας
του Υπουργείου Οικονομικών
Διδάκτορα Παντείου Πανεπιστημίου

Το «κράτος» και οι φορολογούμενοι δεν πρέπει να βρίσκονται σε διαφορετικά στρατόπεδα. Βεβαίως το κράτος επιβάλλει τους κανόνες και έχει την ευθύνη της ορθής εφαρμογής τους, ακόμα έχει ευθύνη να δημιουργεί ίσες ευκαιρίες και αποστάσεις καθώς και να αποτρέπει συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού.

Επιβάλλεται, όμως, ως βασικός θεσμός να κερδίζει και την εμπιστοσύνη των πολιτών του δια μέσου της δικαιοσύνης και της εφαρμογής των αρχών της χρηστής διοίκησης.

Ως προς την φορολογία, το Σύνταγμα μας προβλέπει, ο κάθε πολίτης να συνεισφέρει στα κοινά βάρη ανάλογα με τις δυνάμεις του. Ποιες είναι οι δυνάμεις του κάθε ενός και ποια τα όρια αντοχής των προσώπων για την εξυπηρέτηση των δαπανών λειτουργίας του κράτους και ποια πρέπει να είναι η έκταση του «κράτους» είναι διαρκώς ζητούμενα.

Τα κράτη οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη τους πολλούς παράγοντες όταν σχεδιάζουν το φορολογικό τους σύστημα, ούτως ώστε να εξασφαλίζουν πρωταρχικά την ανάπτυξη της χώρας, να συμβάλουν στην δημιουργία θέσεων εργασίας, να επιτυγχάνουν τη λειτουργία ενός σύγχρονου, ευέλικτου και με κοινωνικό πρόσωπο κράτους, χωρίς να ξεχνάνε ότι λειτουργούν σε ένα παγκοσμιοποιημένο σύστημα, όπου υπάρχει ανταγωνισμός και μεταξύ των κρατών.

Μου αρέσει, ως δάσκαλος στις αίθουσες, να αναφέρω ότι ο φορολογούμενος είναι σαν την αγελάδα. Όλοι την αρμέγουμε και θέλουμε το γάλα της. Όταν όμως είναι ανήμπορη, δεν πρέπει να την αρμέγουμε. Γενικά πρέπει να την προσέχουμε γιατί χωρίς αυτή δεν θα έχουμε γάλα.

Εάν τώρα στη θέση της αγελάδας βάλουμε την επιχείρηση, μικρή ή μεγάλη, και κατ΄ επέκταση τον φορολογούμενο, τότε το «γάλα» για τον εργαζόμενο θα είναι ο μισθός του, για τον μέτοχο το μέρισμα, για το κράτος (κοινωνικό σύνολο) ο φόρος και οι εισφορές κ.λπ..

Σε όλα τα κράτη της γης είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι υπάρχει φοροδιαφυγή. Το μέγεθος της διαφέρει ανάλογα με την οργάνωση των κρατών.

Στα πλέον οργανωμένα και σύγχρονα κράτη από πλευράς τεχνολογίας, στα οποία όμως ο δείκτης εμπιστοσύνης των πολιτών προς το κράτος είναι πολύ ανεβασμένος, η φοροδιαφυγή είναι πλησίον του 10%. Σε όλα τα άλλα το ποσοστό της φοροδιαφυγής αυξάνεται αντιστρόφως ανάλογα με την οργάνωση που έχει το κράτος και την εμπιστοσύνη που εμπνέει στους πολίτες του.

Επιπλέον ως φιλοσοφία και στάση ζωής πιστεύω ότι πρέπει να δίνεται η ευκαιρία συμμόρφωσης στο καθένα που για κάποιο λόγο έχει παρεκκλίνει.

Το κράτος πρέπει να είναι ισχυρό αλλά και ευέλικτο.

Να επιδιώκει την επίτευξη των στόχων αλλά με σεβασμό στους ανθρώπους.

Να τιμωρεί τον πολίτη αλλά και να συγχωρεί και να μην εξοντώνει.

Να έχει μηχανισμούς επίλυσης των διαφορών πριν ο πολίτης αναζητήσει το δίκιο του με κόστος και χρονοβόρες διαδικασίες στη δικαιοσύνη.

Ιδιαίτερα μάλιστα στη φορολογία πρέπει να υπάρχει πρόβλεψη μιας μορφής μόνιμου φιλικού διακανονισμού για όσους επιθυμούν να εφαρμοστεί αυτή η διαδικασία. Είναι αδιανόητο όλες οι διαφορές να οδηγούνται σε ενδικοφανείς προσφυγές, προσφυγές και στα δικαστήρια. Επίσης είναι γεγονός ότι τα προκύπτοντα αποτελέσματα των φορολογικών ελέγχων επιδέχονται αμφισβήτησης και στις περισσότερες διαφορές η αλήθεια βρίσκεται στη μέση μεταξύ των απόψεων του ελέγχου και του ελεγχόμενου.

Με το φιλικό διακανονισμό:

• επιτυγχάνεται ταχύτερη περαίωση των υποθέσεων,

• αυξάνεται η εισπραξιμότητα,

• μειώνονται οι εκκρεμούσες υποθέσεις,

• απεμπλέκονται τα δικαστήρια από χιλιάδες υποθέσεις,

• απονέμεται δικαιοσύνη γρηγορότερα στις μεγάλες υποθέσεις που τελικά θα οδηγηθούν στα δικαστήρια,

• ο φορολογούμενος αισθάνεται ότι το κράτος δεν επιθυμεί την εξόντωση του,

• αυξάνεται ο βαθμός εμπιστοσύνης προς το κράτος.

Η πρόβλεψη μόνιμου φιλικού διακανονισμού θα βελτιώσει, εκτός όλων των προαναφερόμενων, και τις σχέσεις φορολογουμένων και φορολογικών αρχών.

Ο τρόπος και η μέθοδος που θα επιλεγεί για τη θέσπιση διατάξεων μόνιμου φιλικού διακανονισμού  είναι θέμα συζήτησης και επιλογών, αλλά σε κάθε περίπτωση στο Ελληνικό Δίκαιο θα βρούμε πληθώρα παραδειγμάτων εφαρμογής φιλικού διακανονισμού π.χ. από το πολύ απλό στις παραβάσεις της τροχαίας όπου πληρώνοντας εντός 10 ημερών πληρώνεις το ένα δεύτερο, έως το Ν.4446/2016 που έχει ως βάση την πληρωμή του οφειλόμενου φόρου με μικρή προσαύξηση και χωρίς πρόστιμο ή την άρση όλων των ποινικών κυρώσεων εάν υπάρξει συνολική επίλυση της διαφοράς που προβλέπει η παρ. 2 του άρθρου 24 του ν.2523/1997 κ.λπ.

Τονίζουμε ότι εφαρμογή διατάξεων φιλικού διακανονισμού και μέθοδοι φιλικού διακανονισμού υπάρχουν και εφαρμόζονται σε όλα τα σύγχρονα κράτη.

Με την ευκαιρία του σημειώματος αυτού σε πρακτικό επίπεδο, ας μου επιτραπεί να σημειώσω ότι θα ήταν ωφέλιμο να προβλεφθεί στις διατάξεις του άρθρου 63 του ΚΦΔ (ν.4174/2013) ότι για ενδικοφανείς προσφυγές με συνολικές διαφορές κατ’ έλεγχο μέχρι 20.000 ευρώ, να εξετάζονται από το τμήμα Δικαστικού των κατά περίπτωση αρμόδιων ελεγκτικών υπηρεσιών (ΔΟΥ κ.λπ.). Με τον τρόπο αυτό θα βελτιωθεί η λειτουργία και οι δυνατότητες ουσιαστικής επίλυσης των διαφορών από τη Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών.