ΜΙΚΡΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑΣ

Η φορολογία είναι μια πολυσύνθετη υπόθεση.

του Δημ. Σταματόπουλου

τ. Γενικού Διευθυντή Φορολογίας
του Υπουργείου Οικονομικών
Διδάκτορα του Παντείου Πανεπιστημίου
Συγγραφέα Φορολογικού Δικαίου

Η φορολογία είναι μέρος της οικονομίας. Είναι επιστήμη. Ως σύνολο είναι μια πολυσύνθετη υπόθεση.

Για να το κατανοήσουμε αυτό, ας παρακολουθήσουμε κάποια πρώτα ερωτήματα και προβληματισμούς  που πρέπει να έχει υπόψη του ο σχεδιαστής ενός συστήματος φορολογίας.

Ακούμε επαναλαμβανόμενα για ένα δίκαιο, σταθερό και απλό....... φορολογικό σύστημα. Όλοι συμφωνούμε με την γενικόλογη αυτή αναφορά.

Το δίκαιο είναι το ιδεώδες, άρα διαρκώς θα είναι το ζητούμενο.

Βέβαια στο δίκαιο περιλαμβάνεται και η συνταγματική επιταγή, να πληρώνει ο καθένας ανάλογα με τις δυνάμεις του.

Η κατανομή των φόρων δεν είναι μόνο το ζητούμενο ιδανικό,  αλλά συνδέεται έντονα με τις ιδεολογικές μας απόψεις και κοσμοθεωρίες.

Το σταθερό  φορολογικό σύστημα, θα μπορούσαμε να πούμε σε θεωρητικό επίπεδο, ότι είναι ευκολότερο. Όχι όμως για μας τους Έλληνες, όπως δείχνει η ιστορική πραγματικότητα.

Κάθε κυβέρνηση θεωρεί καθήκον της να αλλάξει το φορολογικό σύστημα, γιατί πιστεύει σε ένα ...... δικό της δίκαιο, απλό και σταθερό σύστημα. Δυστυχώς όμως αυτό συμβαίνει και όταν αλλάζει απλά μόνο ο Υπουργός.

Προσωπικά θα ήθελα τουλάχιστον σταθερό φορολογικό σύστημα στους άξονες, στο σύνολο του δεν ελπίζω, δεν πιστεύω ότι είναι και εφικτό, εξάλλου η φορολογία αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της οικονομίας και η οικονομία είναι δυναμική, ευμετάβλητη και εξελίσσεται θετικά ή αρνητικά. Η φορολογία παρακολουθεί και μεταβάλλεται.  Επιπλέον η οικονομία είναι παγκοσμιοποιημένη, τα κράτη ανταγωνίζονται μεταξύ τους και στα επίπεδα φορολογίας , ακόμα (δυστυχώς) και μέσα στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ως ελάχιστο απαιτείται ένας Κώδικας Δεοντολογίας).

Μιλάμε όμως και για σύστημα φορολογίας.

Η φορολογία στο σύνολο της είναι ένα πλέγμα. Ένα υπερσύνθετο πλέγμα.

Έχουμε άμεση και έμμεση φορολογία.

Έχουμε φορολογία του φυσικού και του νομικού προσώπου.

Επιβάλλεται φόρος επί της τιμής του αγαθού, είτε προστιθέμενης αξίας, είτε κατανάλωσης, είτε πολυτελείας, είτε επί των συναλλαγών γενικότερα.

Στην άμεση φορολογία έχουμε φορολογία εισοδήματος και φορολογία κεφαλαίου. Ακολουθούμε διάφορες Σχολές σκέψεις.

Θέλουμε να φορολογούμε σε επίπεδο προσώπου όλα τα εισοδήματα ή πρέπει κάποια εισοδήματα να φορολογούνται στην πηγή; Και εάν ναι, ποια θα είναι αυτά;

Τα ακίνητα πρέπει να φορολογούνται στο πρόσωπο που τα κατέχει, έστω και ως ποσοστό ή το καθένα να έχει αυτοτελή υποχρέωση, ανεξαρτήτως ιδιοκτητών;

Ο φόρος να προορίζεται για την κεντρική κυβέρνηση, άρα για το σύνολο της χώρας, ή για την τοπική αυτοδιοίκηση, δηλαδή για τις υποδομές της περιοχής του ακινήτου;

Τα πράγματα δυσκολεύουν και τα επίπεδα σκέψεις πρέπει να ανέβουν, όταν η πηγή του εισοδήματος και ο δικαιούχος βρίσκονται σε άλλη χώρα.

Στα νομικά πρόσωπα με την αλληλεξάρτηση που έχουν μεταξύ τους και την κινητικότητα των μετόχων, σε συνδυασμό με την παγκοσμιοποιημένη οικονομία, μια ρύθμιση που κατ´ αρχήν μοιάζει δίκαιη και αποτελεσματική, μπορεί να οδηγήσει σε φυγή κεφαλαίων και μετόχων από τη χώρα ή μη άφιξη τέτοιων, με αποτέλεσμα τον μηδενισμό της αποτελεσματικότητας του φόρου.

Άλλα ερωτήματα με ενδιαφέρον:

• Η φορολογία πρέπει να επηρεάζει την οικονομία ή να είναι ουδέτερη;
• Να κατευθύνει ή να ευνοεί κλάδους παραγωγής;
• Πρέπει να λαμβάνει υπόψη της την οικογένεια;
• Πρέπει να λαμβάνει υπόψη της τα προστατευόμενα μέλη, δηλαδή παιδιά και γονείς;
• Πρέπει να λαμβάνει υπόψη της τα άτομα με ειδικές ανάγκες;
• Πρέπει να λαμβάνει μέριμνα για τους ανέργους;
• Πρέπει, έν τέλει, να έχει ειδικές στοχεύσεις;
• Σαφώς πρέπει να επηρεάζει και να κατευθύνει, αλλά που;
• Πρέπει να παρεμβαίνει στην υπερβολική κατανάλωση ή όχι;
• Πρέπει να αποτρέπει και να προτρέπει στην παραγωγή;

Τελικά, βεβαίως πρέπει να έχει αναπτυξιακές στοχεύσεις, πρέπει να λαμβάνει υπόψη της κοινωνικά κριτήρια, πρέπει να την απασχολεί η εργασία του πληθυσμού, πρέπει να επιτύχει την ομαλή λειτουργία ενός οργανωμένου κράτους με κοινωνικό πρόσωπο.

Αλλά εδώ αυτομάτως τίθεται ένα άλλο μεγάλο ζητούμενο: Για να σχεδιαστεί το όποιο σύστημα φορολογίας πρέπει να απαντηθεί ποιο και ποσό κράτος πρέπει να εξυπηρετούν τα έσοδα, ποιος είναι ο στόχος των εσόδων και στη συνέχεια ποια ποσά να προέλθουν από την άμεση και πόσα από την έμμεση φορολογία;

Ποια ποσά πρέπει να προέλθουν από τη φορολογία εισοδήματος και ποια από τη φορολογία κεφαλαίου;

Στην έμμεση φορολογία, ποια πόσα πρέπει να προέλθουν από το φόρο προστιθεμένης αξίας και ποια από τους φόρους κατανάλωσης;

Πως θα γίνει η κατανομή των φόρων ανάμεσα στον πληθυσμό; Ποιοι θα είναι οι συντελεστές; Θα υπάρχουν εξαιρέσεις; Πως θα κατανεμηθεί η επιβάρυνση των αγαθών στην έμμεση φορολογία;

Μέχρι ποιο ύψος φορολογίας αντέχει η κοινωνία, ποια είναι τα απαραίτητα έσοδα για να λειτουργήσει το κράτος;

Ποιο πρέπει να είναι το κράτος που οφείλει να συντηρεί η κοινωνία;

Κλείνουμε το σημείωμα προβληματισμού με δύο γενικές παρατηρήσεις:

Για να πείσουμε το λαό να προσφέρει, δεν πρέπει να έχει το αίσθημα ότι οι νόμοι είναι άδικοι, γι’  αυτό  θέλουν μελέτη πριν εφαρμοστούν και όταν εφαρμοστούν μεγάλη διάρκεια ζωής.

Επίσης ως τελευταίο, σημειώνουμε για το σχεδιαστή του όποιου συστήματος, ότι πρέπει να αναζητάται το επίπεδο της χρυσής ισορροπίας, δηλαδή ποιο είναι το συνολικό επίπεδο, γιατί εάν πάρεις περισσότερο φόρο αφαιρείς ανάπτυξη, εάν πάρεις λιγότερο φόρο αφαιρείς «κοινωνικό κράτος» ή   πρέπει να αφαιρέσεις «κράτος» ή παράγεις ελλείμματα.

Δημ. Σταματόπουλος