Πρόταση

Οδηγία του Συμβουλίου σχετικά με την ταχύτερη και ασφαλέστερη ελάφρυνση για τους φόρους που παρακρατήθηκαν καθ’ υπέρβαση των οφειλόμενων

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

Αιτιολόγηση και στόχοι της πρότασης

Στην ΕΕ, οι επενδυτές ενδέχεται εν γένει να υποχρεούνται να καταβάλλουν δύο φορές φόρο επί του εισοδήματος που εισπράττουν από την κατοχή τίτλων (δηλαδή μερίσματα από συμμετοχικούς τίτλους και τόκοι επί των συμμετοχών σε ομόλογα) σε διασυνοριακό πλαίσιο.

• Πρώτον, οι φόροι μπορεί να επιβάλλονται στη χώρα του εκδότη των τίτλων (χώρα παρακράτησης στην πηγή) με τη μορφή παρακράτησης φόρου επί των ακαθάριστων εσόδων από τίτλους (παρακράτηση φόρου στην πηγή).
• Δεύτερον, οι φόροι μπορεί να επιβάλλονται στη χώρα φορολογικής κατοικίας του επενδυτή (χώρα κατοικίας) με τη μορφή φόρου εισοδήματος.

Για την αποφυγή αυτής της διπλής φορολόγησης, πολλές χώρες έχουν συμφωνήσει να μοιράζονται τα φορολογικά δικαιώματα μεταξύ των χωρών παρακράτησης στην πηγή και των χωρών κατοικίας με την υπογραφή συμβάσεων αποφυγής της διπλής φορολόγησης (DTT). Σύμφωνα με τους όρους των εν λόγω συμβάσεων, οι επενδυτές μη μόνιμοι κάτοικοι μπορεί να δικαιούνται χαμηλότερο συντελεστή παρακράτησης φόρου στην πηγή ή φοροαπαλλαγή στη χώρα παρακράτησης στην πηγή. Εκτός από τις φορολογικές συμβάσεις, ορισμένες χώρες παρακράτησης στην πηγή έχουν θεσπίσει κανόνες οι οποίοι προβλέπουν χαμηλότερους συντελεστές ή απαλλαγές για συγκεκριμένους φορολογούμενους μη μόνιμους κατοίκους, λαμβανομένων υπόψη συγκεκριμένων στόχων πολιτικής.

Η χορήγηση αυτής της μείωσης της παρακράτησης φόρου στην πηγή, ή της απαλλαγής απ’ αυτήν, είναι δυνατή με δύο τρόπους: είτε ο μειωμένος φορολογικός συντελεστής, ή η απαλλαγή απ’ αυτόν, εφαρμόζεται άμεσα κατά τον χρόνο καταβολής του μερίσματος/τόκου (ελάφρυνση στην πηγή) είτε ο φόρος που παρακρατήθηκε καθ’ υπέρβαση του οφειλόμενου επιστρέφεται βάσει διαδικασίας επιστροφής από τον επενδυτή (διαδικασία επιστροφής).

Ωστόσο, οι διαδικασίες παρακράτησης φόρου στην πηγή που παρέχουν στους επενδυτές μη μόνιμους κατοίκους τη δυνατότητα να ευνοούνται από φορολογικές συμβάσεις ή από εγχώρια οφέλη είναι συχνά επαχθείς, δαπανηρές και χρονοβόρες, δεδομένου ότι διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών, όσον αφορά τόσο τα έγγραφα τεκμηρίωσης που πρέπει να υποβάλλουν οι φορολογούμενοι για να λάβουν την ελάφρυνση της παρακράτησης φόρου στην πηγή όσο και το επίπεδο ψηφιοποίησής τους. Οι διαδικασίες παρακράτησης φόρου στην πηγή εξακολουθούν επίσης να ενέχουν κίνδυνο φορολογικής απάτης και καταχρηστικών πρακτικών, με συνέπεια τις απώλειες εσόδων για τα κράτη μέλη, όπως φαίνεται από μια σειρά φορολογικών σκανδάλων, ιδίως των περιπτώσεων που είναι γνωστές ως «Cum/Cum» και «Cum/Ex». Και αυτό λόγω της έλλειψης ακριβών πληροφοριών που έχουν στην κατοχή τους οι φορολογικές αρχές, η οποία οφείλεται στο χαμηλό επίπεδο διαφάνειας εντός της χρηματοπιστωτικής αλυσίδας και στην έλλειψη πληροφοριών σχετικά με την ύπαρξη χρηματοοικονομικών ρυθμίσεων που συνδέονται με την υποκείμενη ασφάλεια.

Οι διαδικασίες για την υποβολή αίτησης επιστροφής περιλαμβάνουν συνήθως τα ακόλουθα στάδια και τις ακόλουθες απαιτήσεις:
ο φορολογούμενος (δηλαδή ο αποδέκτης των πληρωμών) πρέπει να αποδείξει ότι είναι κάτοικος της χώρας με την οποία το κράτος μέλος παρακράτησης στην πηγή έχει υπογράψει φορολογική σύμβαση. Για τον σκοπό αυτόν, ο φορολογούμενος θα πρέπει να ζητήσει πιστοποιητικό κατοικίας από τη φορολογική διοίκηση του κράτους κατοικίας του. Επιπλέον, θα πρέπει να υποβληθούν ορισμένα πρόσθετα έντυπα και έγγραφα, ανάλογα με τη χώρα παρακράτησης στην πηγή. Μολονότι, κατά κανόνα, στην ΕΕ, τα κράτη μέλη παρακράτησης στην πηγή θα απαιτούν αποδεικτικά στοιχεία ότι ο φορολογούμενος είναι ο κάτοχος του τίτλου και δικαιούχος του εισοδήματος, μπορούν επίσης να απαιτούν κάθε είδους έγγραφο τεκμηρίωσης που σχετίζεται με την αλυσίδα πληρωμών ή συγκεκριμένα τραπεζικά πιστοποιητικά (π.χ. βεβαίωση καταβληθέντων μερισμάτων) πριν από την επιστροφή των φόρων που παρακρατήθηκαν καθ’ υπέρβαση των οφειλόμενων. Λόγω των πρόσφατων και πολύ σημαντικών περιπτώσεων σύνθετης απάτης, ορισμένα κράτη μέλη έχουν θεσπίσει ή πρόκειται να θεσπίσουν ακόμα αυστηρότερες απαιτήσεις τεκμηρίωσης στο πλαίσιο των διαδικασιών τους.

Μία από τις πλέον προφανείς μορφές καταχρηστικών φορολογικών πρακτικών αποτελούν οι περιπτώσεις στις οποίες οι φορολογούμενοι που δεν δικαιούνται χαμηλότερο συντελεστή παρακράτησης φόρου στην πηγή επιδίδονται σε συναλλαγές (π.χ. δανεισμός ή πώληση και επαναγορά τίτλων) με οντότητες οι οποίες θα μπορούσαν να επωφεληθούν από μειωμένο συντελεστή παρακράτησης φόρου στην πηγή (π.χ. βάσει της σχετικής φορολογικής σύμβασης ή λόγω του ειδικού καθεστώτος τους) εάν ήταν κάτοχοι του τίτλου, ώστε να μοιραστούν μεταξύ τους το εξοικονομούμενο ποσό.

Αυτό το είδος καταχρηστικής πρακτικής είναι επίσης γνωστό ως αρμπιτράζ μερισμάτων ή «Cum/Cum». Μια άλλη μορφή καταχρηστικής πρακτικής είναι τα συστήματα «Cum/Ex», τα οποία λειτουργούν ως δόλια συστήματα για την υποβολή πολλαπλών αιτήσεων επιστροφής: οι πρακτικές εσκεμμένης ανοικτής πώλησης γύρω από την ημέρα διανομής αποσκοπούν στη δημιουργία σύγχυσης μεταξύ του οικονομικού και του νόμιμου κατόχου των τίτλων, κάτι που επιτρέπει και στα δύο μέρη να αξιώσουν επιστροφές φόρου οι οποίες υπερβαίνουν το ποσό που είχε παρακρατήσει αρχικά ο πράκτορας της παρακράτησης φόρου στην πηγή.

Το υφιστάμενο καθεστώς αποθαρρύνει τις διασυνοριακές επενδύσεις εντός της ΕΕ, ιδίως για τους ιδιώτες επενδυτές: σε πρόσφατη έρευνα, σχεδόν το 70 % των ιδιωτών επενδυτών που θα ήταν επιλέξιμοι για μειωμένο συντελεστή παρακράτησης φόρου στην πηγή δεν υπέβαλαν αίτηση επιστροφής του, επικαλούμενοι ως κύριους λόγους τις χρονοβόρες, δαπανηρές και υπερβολικά πολύπλοκες διαδικασίες, οι οποίες οδήγησαν το 31 % των εν λόγω ιδιωτών επενδυτών στην απόφαση να πωλήσουν τα αποθέματα των ξένων επενδύσεών τους στην ΕΕ. Ουσιαστικά, αυτό αντιβαίνει στους στόχους της Ένωσης Κεφαλαιαγορών και της δέσμης μέτρων για τις λιανικές επενδύσεις, η οποία εγκρίθηκε στις 24 Μαΐου 2023, και υπονομεύει την ανταγωνιστικότητα της αγοράς της ΕΕ στο σύνολό της. Εκτός από τη κινητοποίηση σημαντικών πόρων για τις φορολογικές αρχές, ο διαρκής κίνδυνος απάτης ή καταχρηστικών πρακτικών έχει επίσης αρνητικό αντίκτυπο στα φορολογικά έσοδα των κρατών μελών και, εντέλει, στη φορολογική δικαιοσύνη.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι διεθνείς οργανισμοί αναλύουν και προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τις ανεπάρκειες και τον κίνδυνο απάτης ή καταχρηστικών πρακτικών που συνδέονται με τις διαδικασίες παρακράτησης φόρου στην πηγή επί δεκαετίες. Ειδικότερα, το 2009 η Επιτροπή διατύπωσε σύσταση προς τα κράτη μέλη για την απλούστευση των διαδικασιών παρακράτησης φόρου στην πηγή. Το 2017 η Επιτροπή δημοσίευσε κώδικα δεοντολογίας για την παρακράτηση φόρου στην πηγή, με τον οποίο ζητούνταν η εθελοντική δέσμευση των κρατών μελών. Σε διεθνές επίπεδο, το 2013 ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) ενέκρινε τη δέσμη μέτρων εφαρμογής του έργου «Ελαφρύνσεις βάσει Συνθηκών και Βελτίωση της Συμμόρφωσης» (TRACE), με σκοπό και την αντιμετώπιση της αναποτελεσματικότητας των διαδικασιών παρακράτησης φόρου στην πηγή.

Μολονότι οι εν λόγω δράσεις σε ενωσιακό και διεθνές επίπεδο επέφεραν κάποιες βελτιώσεις, οι επαχθείς διαδικασίες παρακράτησης φόρου στην πηγή εξακολουθούν να αποθαρρύνουν τις διασυνοριακές επενδύσεις, ιδίως από ιδιώτες επενδυτές, συνεχίζουν να αποτελούν εμπόδιο για την εύρυθμη λειτουργία της κεφαλαιαγοράς της ΕΕ και εξακολουθούν να ενέχουν κίνδυνο απάτης ή καταχρηστικών πρακτικών. Εκτιμάται ότι το συνολικό κόστος των διαδικασιών παρακράτησης φόρου στην πηγή ανέρχεται σε 6,62 δισ. EUR.

Γι’ αυτούς ακριβώς τους λόγους, το 2020 στο σχέδιο δράσης για δίκαιη και απλή φορολόγηση που στηρίζει τη στρατηγική ανάκαμψης και στο σχέδιο δράσης για την Ένωση Κεφαλαιαγορών για τα άτομα και τις επιχειρήσεις, η Επιτροπή ανακοίνωσε νομοθετική πρωτοβουλία στον τομέα των διαδικασιών παρακράτησης φόρου στην πηγή. Τον Μάρτιο του 2022 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέφρασε την ικανοποίησή του για το σχέδιο δράσης για δίκαιη και απλή φορολόγηση και υποστήριξε την ενδελεχή εφαρμογή του. Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέφρασε την έντονη ικανοποίησή του για την πρόθεση της Επιτροπής να υποβάλει πρόταση για τη θέσπιση κοινού και τυποποιημένου συστήματος παρακράτησης φόρου στην πηγή, το οποίο θα συνοδεύεται από μηχανισμό ανταλλαγής πληροφοριών και συνεργασίας μεταξύ των φορολογικών αρχών των κρατών μελών. Το 2020 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο πλαίσιο του ψηφίσματός του σχετικά με το σχέδιο δράσης για την Ένωση Κεφαλαιαγορών, τόνισε την ανάγκη να μειωθούν τα φορολογικά εμπόδια στις διασυνοριακές επενδύσεις, μεταξύ άλλων με διαδικασίες για τη διασυνοριακή επιστροφή στους επενδυτές και μικροεπενδυτές.

Ο στόχος της παρούσας πρότασης είναι διττός: υποστήριξη της άρτιας λειτουργίας της Ένωσης Κεφαλαιαγορών με τη διευκόλυνση των διασυνοριακών επενδύσεων και διασφάλιση της δίκαιης φορολόγησης με την πρόληψη της φορολογικής απάτης και των φορολογικών καταχρηστικών πρακτικών.

Για την επίτευξη των στόχων, η παρούσα πρόταση εισάγει αποτελεσματικότερες διαδικασίες παρακράτησης φόρου στην πηγή, ενώ παρέχει ταυτόχρονα στα κράτη μέλη τα αναγκαία εργαλεία για την αποτελεσματική καταπολέμηση της φορολογικής απάτης και των φορολογικών καταχρηστικών πρακτικών. Οι προτεινόμενες αλλαγές θα έχουν επίσης ιδιαίτερα πρακτικές και χρήσιμες επιπτώσεις για τους επενδυτές και θα οδηγήσουν σε πολύ σημαντικές εξοικονομήσεις κόστους για τους επενδυτές, οι οποίες εκτιμώνται σε περίπου 5,17 δισ. EUR ετησίως.

Ακολουθεί η "Οδηγία του Συμβουλίου σχετικά με την ταχύτερη και ασφαλέστερη ελάφρυνση για τους φόρους που παρακρατήθηκαν καθ’ υπέρβαση των οφειλόμενων" στο σύνολό της