Υπουργείο Οικονομικών

Τετάρτη, 8 Φεβρουαρίου 2023

Δελτίο Τύπου

Απαντήσεις του Υπουργού Οικονομικών κ. Χρήστου Σταϊκούρα σε Επίκαιρες Ερωτήσεις

Απάντηση του Υπουργού Οικονομικών κ. Χρήστου Σταϊκούρα σε Επίκαιρη Ερώτηση του Επικεφαλής της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ κ. Μιχάλη Κατρίνη για το ιδιωτικό χρέος

Κύριε Συνάδελφε, Θα ξεκινήσω την τοποθέτησή μου από δύο επισημάνσεις τις οποίες έχω επαναλάβει πολλές φορές, από το βήμα της Βουλής.

Και θεωρώ ότι μοιραζόμαστε κοινές ανησυχίες επί αυτών.

1η Επισήμανση: Το ιδιωτικό χρέος παραμένει, για περισσότερο από μία δεκαετία, ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα νοικοκυριών και επιχειρήσεων.

2η Επισήμανση: Σε περιόδους κρίσεων, όπως είναι οι διαδοχικές, πρωτόγνωρες εξωγενείς κρίσεις που διερχόμαστε την τελευταία τριετία, είναι υπαρκτός ο κίνδυνος δημιουργίας νέου, πρόσθετου ιδιωτικού χρέους.

Το ζητούμενο όμως δεν είναι οι επισημάνσεις, αλλά οι πράξεις.

Τι έχουμε πράξει, διαχρονικά, διαδοχικές Κυβερνήσεις, ώστε να περιορίσουμε το πρόβλημα.

Γιατί το πρόβλημα προφανώς και δεν γεννήθηκε σήμερα. Ενδεικτικά, υπενθυμίζω ότι το ύψος του ιδιωτικού χρέους που παραλάβαμε το 2019, από την Κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, υπερέβαινε τα 238 δισ. ευρώ.

Άρα, το πρόβλημα δημιουργήθηκε, σωρεύθηκε και διογκώθηκε τα προηγούμενα χρόνια και εξακολουθεί να είναι, και σήμερα, υπαρκτό.

Υπαρκτό, αλλά υπό έλεγχο και ορθή διαχείριση, καθώς αναλάβαμε στοχευμένες πρωτοβουλίες και αποτελεσματικές δράσεις για την αντιμετώπισή του, κάτι που προκύπτει από τα αποτελέσματα που θα σας παρουσιάσω.

1ον. Υλοποιήσαμε ένα ευρύ πλέγμα μέτρων, συνολικού ύψους άνω των 55 δισ. ευρώ, προκειμένου να στηρίξουμε το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών και τη ρευστότητα των επιχειρήσεων, αποτρέποντας – στο μέτρο του εφικτού – τη διόγκωση του ιδιωτικού χρέους.

Να σημειώσω ενδεικτικά ότι μέσω των Προγραμμάτων «Γέφυρα» επιδοτήθηκαν, για πρώτη φορά, στεγαστικά και επιχειρηματικά δάνεια, τόσο εξυπηρετούμενα όσο και ρυθμισμένα «κόκκινα», κάτι που αποτέλεσε σοβαρό κίνητρο για ρυθμίσεις των επιλέξιμων δανείων και ενεργή στήριξη των δανειοληπτών.

2ον. Νομοθετήσαμε και αξιοποιούμε σύγχρονα εργαλεία για την ορθή παρακολούθηση και διαχείριση του ιδιωτικού χρέους, όπως είναι η ίδρυση του Κεντρικού Μητρώου Πιστώσεων και η ίδρυση του Παρατηρητηρίου Πιστοληπτικής Επέκτασης.

3ον. Τράπεζες και διαχειριστές απαιτήσεων ρυθμίζουν διμερώς μη-εξυπηρετούμενα δάνεια νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Σύμφωνα με το Δελτίο Τύπου που δημοσίευσαν οι Εταιρίες Διαχείρισης Δανείων, στις 2 Φεβρουαρίου 2023, έχουν πραγματοποιηθεί ρυθμίσεις συνολικού ύψους 27 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί σε πάνω από 590.000 δανειολήπτες.

Επίσης, έχουν επιστρέψει ρυθμισμένα δάνεια συνολικού ύψους άνω των 8 δισ. ευρώ στο τραπεζικό σύστημα, επαναφέροντας στην τραπεζική κανονικότητα πάνω από 115.000 δανειολήπτες.

4ον. Υλοποιούμε τον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης οφειλών, με βάση τον Νόμο 4738/2020, και παρακολουθούμε, δυναμικά, την πορεία εξέλιξής του.

Η πρόοδος που έχει συντελεστεί, είναι ιδιαίτερα σημαντική τους τελευταίους μήνες, καθιστώντας αυτό το εργαλείο το πιο επιτυχημένο των τελευταίων 12 ετών, μεταξύ αυτών που θέσπισαν διαδοχικές Κυβερνήσεις.

Συγκεκριμένα, μέχρι σήμερα, περισσότεροι από 3.320 οφειλέτες έχουν ρυθμίσει οφειλές προς το Δημόσιο και χρηματοδοτικούς φορείς, συνολικού ύψους 1,08 δισ. ευρώ.

Ενώ, το ποσοστό εγκρισιμότητας των αιτήσεων έχει ανέλθει στο 70%, με αυξητική τάση. Συγκριτικά, στον προηγούμενο εξωδικαστικό μηχανισμό της Κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, μόλις 2.200 οφειλέτες ολοκλήρωσαν τη διαδικασία ρύθμισης οφειλών.

Και δεν σταματάμε εδώ τη προσπάθεια.

Βελτιώνουμε το υφιστάμενο εργαλείο του εξωδικαστικού μηχανισμού, μέσω άμεσης νομοθετικής πρωτοβουλίας, ώστε μεταξύ άλλων:

• Να υποχρεώνουμε την αιτιολόγηση μη συναίνεσης στην πρόταση ρύθμισης που παράγει ο αλγόριθμος, τόσο των χρηματοδοτικών φορέων όσο και του οφειλέτη, και να πραγματοποιείται δημόσια ανάρτηση αυτής στην πλατφόρμα.
• Να διευρύνουμε το πεδίο εφαρμογής του εξωδικαστικού μηχανισμού για να μπορούν να εντάσσονται οφειλέτες και με μία και μοναδική οφειλή.
• Να εντάξουμε και νέες κατηγορίες οφειλών που μπορούν να ρυθμιστούν, όπως είναι οι οφειλές υπέρ τρίτων που εισπράττονται από τη φορολογική διοίκηση.
• Να καταργήσουμε την ποινή προεξόφλησης των οφειλών προς το Δημόσιο και να μειώσουμε το επιτόκιο ρύθμισης αυτών.

5ον. Συμβάλλουμε ενεργά στην υλοποίηση σχεδίου στήριξης – από το χρηματοπιστωτικό σύστημα – ενήμερων ευάλωτων δανειοληπτών, για την επιδότηση της δόσης στεγαστικών δανείων ή/και δανείων μικρών επιχειρήσεων.

Το έντονο ενδιαφέρον που έχει εκδηλωθεί από ευάλωτα νοικοκυριά κατά τις πρώτες ημέρες λειτουργίας της πλατφόρμας, επιβεβαιώνει και καταδεικνύει την αναγκαιότητα άμεσης ανάληψης αυτής της πρωτοβουλίας.

Μέχρι τις 6 Φεβρουαρίου, είχαν μπει στην πλατφόρμα 22.909 αιτήσεις.

Εξ αυτών των αιτήσεων:

• 13.509 ενεργές και μη οριστικοποιημένες.
• 8.339 οριστικοποιημένες, που αναμένουν άντληση στοιχείων, και
• 1.061 έχουν πάρει ήδη βεβαίωση ευάλωτου νοικοκυριού.

ΔΕΥΤΕΡΟΛΟΓΙΑ

Κύριε Συνάδελφε,

Ως αποτέλεσμα αυτών των πρωτοβουλιών της Κυβέρνησης:

1ον. Το ληξιπρόθεσμο ιδιωτικό χρέος, ως ποσοστό του συνολικού ιδιωτικού χρέους, παρουσιάζει πτωτική τάση κατά την τελευταία τριετία, περίοδο κατά την οποία οι κίνδυνοι διόγκωσής του ήταν και παραμένουν αυξημένοι.

Συγκεκριμένα, το ποσοστό του διαμορφώνεται στο 63,4% τον Σεπτέμβριο του 2022, από 68% το 2019 και 70% το 2018.

Συνεπώς, έχουμε αποφύγει τη δημιουργία μιας «νέας γενιάς κόκκινων δανείων» κατά τη τελευταία τριετία, παρά τις πρωτόγνωρες κρίσεις που έχουμε βιώσει.

2ον. Το ελληνικό ιδιωτικό χρέος, ως ποσοστό του ΑΕΠ, διαμορφώνεται στο 120,7%. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, βρίσκεται σημαντικά πιο κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, που είναι στο 134%.

Η Ελλάδα βρίσκεται στην 14η θέση ανάμεσα στα 27 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η σταθερή αναπτυξιακή δυναμική της οικονομίας μας αποτελεί ταυτόχρονα και ανάχωμα στη διόγκωση του ληξιπρόθεσμου ιδιωτικού χρέους.

Και στο σημείο αυτό να σας θυμίσω το σχέδιο αντιμετώπισης του ιδιωτικού χρέους που υλοποίησε η Κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ.

Ο περίφημος Νόμος Κατσέλη.

Ένας νόμος ο οποίος, για πολλά έτη, καταστρατήγησε την κουλτούρα πληρωμών στη χώρα μας.

Ένας νόμος που αποτέλεσε το καταφύγιο στρατηγικών κακοπληρωτών.

Ένας νόμος που μετέθετε το πρόβλημα στις επόμενες γενεές.

Ένας νόμος, μέσω του οποίου, μεγάλο ποσοστό των υποθέσεων απορρίπτεται από τα δικαστήρια, αφήνοντας χιλιάδες δανειολήπτες με υπέρογκες αρρύθμιστες οφειλές, επιβαρυμένες και με τόκους υπερημερίας δεκαετίας.

Επιπρόσθετα, να σας θυμίσω, για ακόμη μια φορά, τι ισχύει με το καθεστώς προστασίας της 1ης κατοικίας.

• Η Κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας παρέλαβε, από τον ΣΥΡΙΖΑ, κατηργημένο το καθεστώτος προστασίας της 1ης κατοικίας. Συγκεκριμένα, η προστασία της 1ης κατοικίας καταργήθηκε, οριζόντια, τον Φεβρουάριο του 2019.
• Η Κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας παρέλαβε από τον ΣΥΡΙΖΑ ένα αναποτελεσματικό πρόγραμμα παροχής κρατικής επιδότησης για την προστασία της 1ης κατοικίας, μέσω του Ν. 4605/2019.

Πρόγραμμα που αφορούσε περιορισμένη περίμετρο δανειοληπτών και παρουσίαζε σοβαρά λειτουργικά προβλήματα, καθώς δεν είχε υποβληθεί καμία αίτηση στην πλατφόρμα μέχρι και τον Ιούλιο του 2019, που αναλάβαμε τη διακυβέρνηση της χώρας.

Εν κατακλείδι, το Υπουργείο Οικονομικών, με αίσθημα ευθύνης, ορθολογισμού και συνέπειας, διαμορφώνει τις κατάλληλες οικονομικές συνθήκες ώστε να αντιμετωπίσει, αποτελεσματικά, το ζήτημα του ιδιωτικού χρέους.

Εμείς αντιμετωπίζουμε με συνέπεια, μεθοδικότητα και υπευθυνότητα τα κρίσιμα ζητήματα που ταλανίζουν την κοινωνία μας.

Συμμεριζόμαστε τις ανάγκες και τις αγωνίες της κοινωνίας και χτίζουμε τις κατάλληλες βάσεις για να υπάρχουν οριστικές και βιώσιμες λύσεις.

Απάντηση του Υπουργού Οικονομικών κ. Χρήστου Σταϊκούρα σε Επίκαιρη Ερώτηση του Βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ κ. Τρύφωνα Αλεξιάδη για τα ταμειακά διαθέσιμα του Ελληνικού Δημοσίου

Κύριε Συνάδελφε,

Αρχικά, θέλω να σας υπενθυμίσω ότι το Υπουργείο Οικονομικών, επί Κυβέρνησης Νέας Δημοκρατίας, σεβόμενο τις διαδικασίες κοινοβουλευτικού ελέγχου και τις αρχές της διαφάνειας, είναι παρόν στη Βουλή και τοποθετείται, τιμώντας τον κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, εν αντιθέσει με την πρακτική που ακολουθούσε ο ΣΥΡΙΖΑ.

Συγκεκριμένα, για το παρόν θέμα, ως Υπουργός Οικονομικών, έχω τοποθετηθεί αναλυτικά όπως δεν είχε ξαναγίνει ποτέ μέχρι τότε, καταθέτοντας στοιχεία και πίνακες, στην Ολομέλεια της Βουλής, τον Απρίλιο του 2020.

Αλλά και στην πρόσφατη συζήτηση, για τον Προϋπολογισμό, τον Δεκέμβριο του 2022.

Αντιθέτως, ο ΣΥΡΙΖΑ, κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής του, είχε αποφύγει να δώσει απαντήσεις σε τουλάχιστον 5 δικές μου κοινοβουλευτικές ερωτήσεις για το εν λόγω ζήτημα.

Αυτό ως απάντηση στην 1η παράγραφο του κειμένου της Ερώτησής σας.

Πάμε τώρα στην ουσία, ξεκινώντας από την εικόνα των συνολικών ταμειακών διαθεσίμων του Κράτους και των Φορέων Γενικής Κυβέρνησης στο τέλος του 2014.

1ον. Τα ταμειακά διαθέσιμα της Κεντρικής Διοίκησης, με βάση το Δελτίο Δημοσίου Χρέους, ήταν 2,6 δισ. ευρώ.

2ον. Τα ταμειακά διαθέσιμα των Φορέων Γενικής Κυβέρνησης, με βάση τα στοιχεία από την Τράπεζα της Ελλάδος και τον ΟΔΔΗΧ, ήταν 13,4 δισ. ευρώ.

Συνεπώς, τα συνολικά ταμειακά διαθέσιμα του Κράτους, στο τέλος του 2014, ανέρχονταν στα 16 δισ. ευρώ.

Εάν σε αυτά συνυπολογίσουμε ότι, στο τέλος του 2014, η αποτίμηση της συμμετοχής του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας στις συστημικές τράπεζες ήταν 11,6 δισ. ευρώ, τότε η συνολική «δημόσια περιουσία» που παρέλαβε ο ΣΥΡΙΖΑ ανέρχονταν περίπου στα 28 δισ. ευρώ.

Στο σημείο αυτό θα ανοίξω μία παρένθεση, πηγαίνοντας στον Αύγουστο του 2017.

Τότε, εξαιτίας της αναξιοπιστίας της Κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, με Υπουργική Απόφαση του Αναπληρωτή Υπουργού Οικονομικών, ανοίγει ειδικός λογαριασμός στην Τράπεζα της Ελλάδος, με τίτλο «Ελληνικό Δημόσιο - Λογαριασμός Δημιουργίας Αποθεματικού Προσόδων από τις αγορές Κεφαλαίου».

Ο συγκεκριμένος λογαριασμός, και μόνο, αποτελεί το λεγόμενο «μαξιλάρι ασφαλείας» και όχι τα ταμειακά διαθέσιμα της Κεντρικής Διοίκησης και των Φορέων της Γενικής Κυβέρνησης.

Κλείνω την παρένθεση και πηγαίνουμε στο 2019, όπου τα συνολικά ταμειακά διαθέσιμα Κράτους και Φορέων Γενικής Κυβέρνησης διαμορφώθηκαν στα 27 δισ. ευρώ τον Ιούλιο του 2019, συν τον ειδικό Λογαριασμό.

Εάν σε αυτό το ποσό προσθέσουμε την αποτίμηση της συμμετοχής του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας στις συστημικές τράπεζες που κατρακύλησε στο 1,6 δισ. ευρώ τον Ιούλιο του 2019, τότε η συνολική «δημόσια περιουσία», τον Ιούλιο του 2019, ήταν 28 δισ. ευρώ.

Δηλαδή, παραδώσατε όσα παραλάβατε!

Συν, όπως προείπα, το «μαξιλάρι ασφαλείας», το οποίο όμως δεν μπορεί να αξιοποιηθεί χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, μέσα μάλιστα από αυστηρές διαδικασίες και προϋποθέσεις.

Και πάμε και στο σήμερα.

Το συνολικό «ταμείο» ανέρχεται σε 36,5 δισ. ευρώ, έχοντας πληρωθεί ήδη το 50% των μεικτών χρηματοδοτικών αναγκών του έτους.

Συγκεκριμένα, αποπληρώθηκαν 5,5 δισ. ευρώ σε τόκους και χρεολύσια.

Το ποσό αυτό αναλύεται ως εξής:

• 17,5 δισ. ευρώ, που είναι τα διαθέσιμα των Φορέων της Γενικής Κυβέρνησης, που τηρούνται σε εμπορικές τράπεζες και στην Τράπεζα της Ελλάδος.
• 2,3 δισ. ευρώ, που είναι τα ταμειακά διαθέσιμα της Κεντρικής Διοίκησης.
• 1 δισ. ευρώ, σε SDR από τον Δεκέμβριο του 2021.
• Και 15,7 δισ. ευρώ, κυρίως, από την τελευταία εκταμίευση από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας προς τη χώρα μας και τα υπερ-πλεονάσματα της προηγούμενης περιόδου (9 δισ. ευρώ από δόση του Μηχανισμού, 3 δισ. ευρώ από εκδόσεις χρέους και 3,7 δισ. ευρώ από τα υπερ-πλεονάσματα).

Επαναλαμβάνω ότι το ποσό αυτό χρειάστηκε «να κρατηθεί στην άκρη» λόγω της αναξιοπιστίας της τότε Κυβέρνησης και της αδυναμίας της να δανειστεί με χαμηλό επιτόκιο από τις αγορές.

Αυτή είναι, λοιπόν, η αναλυτική εικόνα του «ταμείου» της χώρας στο τέλος του 2014, τον Ιούλιο του 2019 και σήμερα.

Όπως διαπιστώνετε, τα ταμειακά διαθέσιμα της χώρας παραμένουν σε ασφαλή επίπεδα.

ΔΕΥΤΕΡΟΛΟΓΙΑ

Κύριε Συνάδελφε,

Με βάση τα στοιχεία που παρουσίασα στην πρωτολογία, καταλήγουμε σε ορισμένα χρήσιμα συμπεράσματα:

1ο. Τα ταμειακά διαθέσιμα Κράτους και Φορέων Γενικής Κυβέρνησης υπήρχαν και υπάρχουν.

Δεν τα ανακάλυψε ο ΣΥΡΙΖΑ.

Τα διαθέσιμα αυτά αυξάνονται ή μειώνονται ανάλογα με τις εκδόσεις νέου χρέους που κάνει το Κράτος – όπως είναι η πρόσφατη επιτυχής έκδοση 10ετούς ομολόγου του Ελληνικού Δημοσίου –, με την εξυπηρέτηση του χρέους, με το ύψος των Εντόκων Γραμματίων του Ελληνικού Δημοσίου, με την πρόωρη αποπληρωμή του δανείου από το ΔΝT και με τη μερική αποπληρωμή των διμερών δανείων με κράτη της ευρωζώνης (GLF).

Για παράδειγμα, αν η προηγούμενη Κυβέρνηση αποπλήρωνε το μέρος του δανείου προς το ΔΝΤ, που «δεν πρόλαβε» όπως και πολλά άλλα, κάτι που έκανε άμεσα η σημερινή Κυβέρνηση, θα χρησιμοποιούσε πόρους από αυτά τα διαθέσιμα και το ποσό που θα παρέδιδε, θα ήταν μικρότερο, κατά 2,8 δισ. ευρώ.

Και εάν μείωνε τα έντοκα γραμμάτια, όπως έγινε μετά τον Ιούλιο του 2019, θα ήταν λιγότερο κατά επιπλέον 4,0 δισ. ευρώ.

Επιλογές ωφέλιμες για τη χώρα και τους πολίτες, που έκανε η σημερινή Κυβέρνηση!

2ο. Άλλο «ειδικός λογαριασμός αποθεματικού» και άλλο ταμειακά διαθέσιμα της Κεντρικής Διοίκησης και των Φορέων της Γενικής Κυβέρνησης.

Όλα μαζί αυτά τα ποσά συνθέτουν το συνολικό «ταμείο» της χώρας. Η διαφορά, όμως, αυτών είναι ότι η χρήση του «ειδικού λογαριασμού» γίνεται μόνο με αυστηρούς όρους και προϋποθέσεις, που επιβλήθηκαν επί διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ.

3ο. Τα ταμειακά διαθέσιμα του Ελληνικού Δημοσίου διατηρήθηκαν σταθερά, σε υψηλά επίπεδα, καθ’ όλη τη διάρκεια των τελευταίων 3,5 ετών.

Και διατηρήθηκαν σε αυτό το επίπεδο παρότι σε όλο αυτό το διάστημα καλύψαμε όχι μόνο το σύνολο των αρχικά προϋπολογισμένων ετήσιων τακτικών δαπανών και δαπανών του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, αλλά και τις έκτακτες δαπάνες που προέκυψαν για την αντιμετώπιση των αλλεπάλληλων κρίσεων.

Δαπάνες άνω των 50 δισ. ευρώ!

Αυτό οφείλεται, κατά κύριο λόγο, στη διορατική και μεθοδική εκδοτική πολιτική της Κυβέρνησης, μέσω του ΟΔΔΗΧ, που έχει ως αποτέλεσμα τη σταθερή και με χαμηλό κόστος παρουσία της χώρας μας στις διεθνείς αγορές.

Έχουμε καταφέρει, χάρη στην εφαρμογή συνετής δημοσιονομικής πολιτικής και στην προώθηση μεταρρυθμίσεων, να ενισχύσουμε το κύρος και την αξιοπιστία της χώρας, αντλώντας συνολικά ποσά ύψους 51,5 δισ. ευρώ από τις διεθνείς κεφαλαιαγορές και χρηματαγορές (41 δισ. ευρώ από εκδόσεις και επανεκδόσεις ομολόγων).

Αυτή είναι η εμπιστοσύνη που κέρδισε η Κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας!

Επιπρόσθετα των ανωτέρω, τα ταμειακά διαθέσιμα ενισχύθηκαν με συνολικό ποσό 18,8 δισ. ευρώ, από διάφορες άλλες υπερεθνικές πηγές χρηματοδότησης.

Πηγές όπως είναι τα 2,7 δισ. ευρώ από τα ANFAs και SMPs, (με την 8η και τελευταία δόση, η οποία – σημειωτέον – εκκρεμούσε από το 1ο εξάμηνο του 2019, να αποδεσμεύεται πρόσφατα), με τα 11,1 δισ. ευρώ από τις δόσεις και την προχρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, με τα 2,2 δισ. ευρώ από διμερή δάνεια με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και πόρους από το πρόγραμμα SURE.

Συνεπώς, η σημερινή Κυβέρνηση δημιούργησε και διατηρεί ασφαλή ταμειακά διαθέσιμα, όχι μέσα από τα υπερ-πλεονάσματα, εξαιτίας της υπερ-φορολόγησης της μεσαίας τάξης, αλλά μέσα από την αξιοποίηση πόρων, από τις αγορές και τα ευρωπαϊκά σχήματα, με εξαιρετικά ευνοϊκούς για τους πολίτες όρους.