Τετάρτη, 15 Δεκεμβρίου 2021

Δελτίο Τύπου

Ομιλία του Υπουργού Οικονομικών κ. Χρήστου Σταϊκούρα

στην Υποεπιτροπή Νησιωτικών και Ορεινών Περιοχών

της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Περιφερειών της Βουλής

Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι,

Θα ήθελα να συγχαρώ για την πρωτοβουλία και να ευχαριστήσω για την πρόσκληση τον Πρόεδρο της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Περιφερειών της Βουλής και της Υποεπιτροπής Νησιωτικών και Ορεινών Περιοχών.

Πρωτοβουλία που αφορά την ενημέρωση του Κοινοβουλίου για την πρόσφατη πολιτική συμφωνία στο Συμβούλιο Υπουργών Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του ECOFIN, σχετικά με την επικαιροποίηση των κοινών κανόνων ως προς τους Συντελεστές ΦΠΑ στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Μία πολύ σημαντική συμφωνία για την Ελλάδα, μετά από 2,5 χρόνια επιτυχούς διαπραγμάτευσης, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, της Κυβέρνησης και του Οικονομικού Επιτελείου της.

Μία ουσιαστική κατάκτηση για την χώρα μας, που περιλαμβάνει ειδικά μέτρα που αφορούν κρίσιμους τομείς της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας, όπως είναι η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, η ενίσχυση των αγροτών και της αγοράς ακινήτων, η στήριξη των γεωγραφικών ιδιαιτεροτήτων της χώρας και η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής.

Παράλληλα, η απόφαση διασφαλίζει κεκτημένα ελληνικά δικαιώματα, ενώ διευρύνει τη δυνατότητα εφαρμογής μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ σε κρίσιμους τομείς, με παράλληλη ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του ελληνικού φορολογικού συστήματος και συνολικά της οικονομίας.

Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι,

Κατά τη διάρκεια των τεχνικών διαπραγματεύσεων σε επίπεδο Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποτέλεσε πολιτική επιλογή η εκπροσώπηση της χώρας μας σε υψηλό Κυβερνητικό επίπεδο, προκειμένου να εκφράζονται διαρκώς οι πολιτικές θέσεις και επιλογές της Ελλάδας για τη διασφάλιση των εθνικών συμφερόντων και την επαναφορά φορολογικών δικαιωμάτων, τα οποία από δεκαετίες είχε κατοχυρώσει η χώρα, όσον αφορά, κατά βάση, στην εφαρμογή μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ.

Επιλογή που απεδείχθη ορθή και αποτελεσματική, καθώς η πρόταση Οδηγίας, όπως υιοθετήθηκε, εξασφαλίζει στη χώρα μας μεγαλύτερη ευελιξία ως προς τους εφαρμοστέους μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ, παρέχοντας παράλληλα – για πρώτη φορά – πρόσβαση σε ευνοϊκές ρυθμίσεις που είχαν κατοχυρώσει άλλα κράτη-μέλη από την προσχώρησή τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αποτελώντας ένα σημαντικό βήμα στην κατεύθυνση της ίσης μεταχείρισης των κρατών-μελών.

Πολλοί μπορεί να διερωτώνται:

Γιατί χρειάστηκε να επικαιροποιηθούν οι κανόνες που διέπουν τους συντελεστές ΦΠΑ;

Οι υφιστάμενοι κοινοί κανόνες για τους συντελεστές ΦΠΑ στην Ευρωπαϊκή Ένωση ίσχυσαν για περισσότερα από 30 έτη χωρίς ουσιαστική επικαιροποίηση.

Δεν ενσωμάτωναν τις ανάγκες των κρατών-μελών, αλλά και τις νέες κοινωνικές συνθήκες, οι οποίες απαιτούσαν προώθηση νέων πολιτικών, ακόμα και μέσω των συντελεστών ΦΠΑ.

Σύμφωνα με το ισχύον σύστημα ΦΠΑ, ορισμένα κράτη-μέλη είχαν λάβει άδεια κατά την ένταξή τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση να εφαρμόζουν παρεκκλίσεις, όπως απαλλαγές και μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ σε συγκεκριμένα είδη, εκτός του καταλόγου των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ.

Αυτές οι εξαιρέσεις οδήγησαν σε ανομοιομορφία ως προς τους εφαρμοζόμενους συντελεστές ΦΠΑ, δημιουργώντας ζητήματα ανταγωνισμού αλλά και άνισης μεταχείρισης μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Για τον λόγο αυτό, η Επιτροπή πρότεινε, το 2018, τη μεταρρύθμιση των συντελεστών ΦΠΑ, καταθέτοντας πρόταση που στόχευε, αφενός, στην παροχή μεγαλύτερης ευελιξίας εφαρμογής μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ από τα κράτη-μέλη και, αφετέρου, στην ευθυγράμμιση των κανόνων ΦΠΑ με τις προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τι ακολούθησε μετά την κατάθεση της αρχικής πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις 18.1.2018;

Κατόπιν διαπραγμάτευσης, διαμορφώθηκε ένας εμπλουτισμένος θετικός κατάλογος αγαθών και υπηρεσιών δυνάμενων να υπαχθούν σε μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ.

Στη συνέχεια, το Συμβούλιο Ecofin, της 18.6.2021, συζήτησε, σε πολιτικό επίπεδο, δύο εκκρεμείς πτυχές της προτεινόμενης μεταρρύθμισης ΦΠΑ, δηλαδή:

1^ον. Τη ρήτρα λήξης ισχύος των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ για περιβαλλοντικά επιβλαβή αγαθά.

2^ον. Τη ρήτρα διατήρησης (standstill) υφιστάμενων παρεκκλίσεων, που επιτρέπουν συντελεστές στάθμευσης άνω του 12%, μειωμένους, υπερ-μειωμένους συντελεστές και απαλλαγές, που θα μπορούν πλέον να διατίθενται σε όλα τα άλλα κράτη-μέλη, διασφαλίζοντας την ίση μεταχείριση μεταξύ τους.

Πώς διαμορφώθηκε το τελικό συμβιβαστικό κείμενο της προς επίτευξη συμφωνίας;

Η Σλοβενική Προεδρία, με βάση τα αποτελέσματα του ECOFIN, Ιουνίου 2021, εργάστηκε σε συμβιβαστικά κείμενα, επιχειρώντας να συγκεράσει αντικρουόμενα αιτήματα κρατών-μελών, αφενός για ίση πρόσβαση σε υφιστάμενες παρεκκλίσεις και επέκταση πεδίου μειωμένων/μηδενικών συντελεστών και, αφετέρου, για περιορισμό πεδίου μειωμένων συντελεστών και απαλλαγών ΦΠΑ και κατάργηση δυνατότητας εφαρμογής μειωμένων συντελεστών σε αγαθά /υπηρεσίες που είναι επιβλαβή για το περιβάλλον.

Ως αποτέλεσμα της επιτευχθείσας προόδου σε τεχνικές Ομάδες Συμβουλίου, η Προεδρία υπέβαλε τελικό συμβιβαστικό κείμενο προς το Συμβούλιο Ecofin, της 7^ης Δεκεμβρίου 2021, με σκοπό την άρση των εναπομεινασών επιφυλάξεων προς επίτευξη συμφωνίας.

Ποιο ήταν το υφιστάμενο φορολογικό καθεστώς, πριν από τη συμφωνία, στην Ελλάδα;

Να σας θυμίσω ότι σύμφωνα με την ισχύουσα σήμερα Οδηγία ΦΠΑ, δεν παρέχεται δυνατότητα εφαρμογής γενικά μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ σε αγροτικά μηχανήματα, βαμβάκι και κατοικίες, που αποτελούσαν πάγια αιτήματα της Ελλάδας.

Επίσης, δεν παρέχεται δυνατότητα εφαρμογής μειωμένων συντελεστών σε μάσκες προστασίας, βρεφικές πάνες, καθώς και μηδενικού συντελεστή ΦΠΑ σε μεταφορές.

Τέλος, δεν παρέχεται στην Ελλάδα δυνατότητα εφαρμογής μηδενικών/υπερμειωμένων συντελεστών ΦΠΑ, κάτω του 5%, αν και κάποια κράτη-μέλη διατηρούν αυτό το δικαίωμα μέσω παρεκκλίσεων, με αποτέλεσμα να τίθενται ζητήματα άνισης μεταχείρισης άλλων κρατών-μελών.

Ποιες ήταν οι ενέργειες του οικονομικού επιτελείου κατά τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης;

Μετά από επιτυχείς διαπραγματεύσεις σε επίπεδο τεχνικών συζητήσεων, η Κυβέρνηση, στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προέβη στις κάτωθι ενέργειες:

• Αιτήθηκε τη δυνατότητα εφαρμογής μειωμένων συντελεστών σε αγροτικά μηχανήματα, σε κατοικίες χωρίς την υφιστάμενη προϋπόθεση της κοινωνικής πολιτικής, στο βαμβάκι ως αγροτικό προϊόν και στα κράνη.

Αυτά καλύπτονται μερικώς από το κείμενο της συμφωνίας.

• Υποστήριξε τον εμπλουτισμό του Παραρτήματος, με παροχή δυνατότητας εφαρμογής μειωμένων συντελεστών, σε ηλιακά πάνελ, βρεφικές πάνες, χειρουργικές μάσκες, υπηρεσίες live streaming θεαμάτων, και μηδενικού συντελεστή ΦΠΑ – μεταξύ άλλων – στις μεταφορές προσώπων και σε βιβλία/εφημερίδες/περιοδικά, καθώς και την προσθήκη γενικής διάταξης περί απαλλαγής ΦΠΑ σε περιπτώσεις κρίσεων.

Αυτά καλύπτονται από το κείμενο της συμφωνίας.

• Έθεσε πολιτική επιφύλαξη ως προς την προταθείσα από την Επιτροπή διαγραφή του υφιστάμενου άρθρου 120 της Οδηγίας ΦΠΑ, περί δυνατότητας εφαρμογής μειωμένων έως και κατά 30% συντελεστών ΦΠΑ σε νησιά του Αιγαίου.

Αυτό καλύπτεται από το κείμενο της συμφωνίας.

• Έθεσε αρχική πολιτική επιφύλαξη επί της προταθείσας κατάργησης μειωμένων συντελεστών σε αγαθά αντίθετα με τους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας, όπως είναι τα χημικά φυτοφάρμακα, τα λιπάσματα, το φυσικό αέριο και τα καυσόξυλα, δεδομένου ότι επιδίωκε μεγαλύτερη μεταβατική περίοδο.

Το κείμενο της συμφωνίας παρέχει ρήτρα διατήρησης για δύο επιπλέον έτη για χημικά φυτοφάρμακα και λιπάσματα, έως το 2032, σε σχέση με τα λοιπά είδη, που εκτείνονται στο 2030.

• Έθεσε πολιτική επιφύλαξη ως προς τη θέση ως υποχρεωτικής της χρήσης των κωδικών Συνδυασμένης Ονοματολογίας και Αριθμών Δραστηριότητας, δεδομένου ότι κάτι τέτοιο σήμερα δεν είναι υποχρεωτικό και θα οδηγούσε σε πολυπλοκότητα, στερώντας πολιτική ευελιξία στην υλοποίηση εθνικών πολιτικών.

Αυτό καλύπτεται από το κείμενο της συμφωνίας.

Τι προβλέπει η Συμφωνία για το ύψος των συντελεστών ΦΠΑ στην Ευρωπαϊκή Ένωση;

Τα κράτη-μέλη, και η Ελλάδα, θα συνεχίσουν να εφαρμόζουν τους συντελεστές ΦΠΑ που επιλέγουν, με βάση και τις δημοσιονομικές δυνατότητές τους, και οι οποίοι θα πρέπει να μην είναι κατώτεροι του 15% για τον κανονικό συντελεστή ΦΠΑ, και κατ’ ελάχιστο στο 5% για έως δύο μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ.

Η νέα Συμφωνία παρέχει επιπλέον δυνατότητα για εφαρμογή υπερμειωμένου συντελεστή, χαμηλότερου του 5%, καθώς και απαλλαγής ΦΠΑ σε ορισμένες κατηγορίες αγαθών/υπηρεσιών που καλύπτουν βασικές ανάγκες.

Προβλέπει, επίσης, περιοριστικό για τη διασφάλιση των εσόδων, όριο επιλογής έως 24 διαφορετικών κατηγοριών για την εφαρμογή μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ, και αντίστοιχο έως 7 κατηγοριών για την εφαρμογή υπερμειωμένων – μηδενικών συντελεστών.

Οι προς επιλογή κατηγορίες περιλαμβάνονται σε έναν νέο, εμπλουτισμένο κατάλογο αγαθών και υπηρεσιών, από όπου θα μπορούν να ισχύσουν οι μειωμένοι/μηδενικοί συντελεστές ΦΠΑ.

Συναφώς, οι νέες ρυθμίσεις παρέχουν ευελιξία στην Ελλάδα, ακόμα και ως προς την εφαρμογή υπερμειωμένων κάτω του 5% και μηδενικών συντελεστών ΦΠΑ, εφόσον οι δημοσιονομικές συνθήκες το επιτρέπουν, θέτοντας κάποιους αριθμητικούς περιορισμούς.

Τι πέτυχε η Ελλάδα στη διαπραγμάτευση;

1^ον. Κατοχύρωσε τη δυνατότητα για εφαρμογή μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ στα νησιά του Αιγαίου.

Η πρόταση Οδηγίας, όπως τελικά υιοθετήθηκε, κατοχυρώνει – σε μόνιμη βάση – σε ευρωπαϊκό νομικό κείμενο τη δυνατότητα της Ελλάδας για την εφαρμογή ειδικών, μειωμένων κατά έως 30% συντελεστών ΦΠΑ στα νησιά του Αιγαίου, χωρίς πρόσθετους περιορισμούς.

Η δυνατότητα αυτή είχε απαλειφθεί από την Πρόταση που κατέθεσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2018, η οποία αντιμετώπισε την προϊσχύουσα στην Οδηγία ΦΠΑ ειδική διάταξη για την Ελλάδα ως μεταβατική, και προς κατάργηση στα πλαίσια του οριστικού καθεστώτος ΦΠΑ.

Η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Οικονομικών ανέδειξε το ζήτημα διατήρησης των ειδικών συντελεστών στα νησιά του Αιγαίου, συνδέοντας το ελληνικό αίτημα με την τελική της συμφωνία επί του συνόλου των ρυθμίσεων της πρότασης και αναδεικνύοντας τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής νησιωτικότητας, αλλά και με νομικά επιχειρήματα υπέρ της ελληνικής θέσης.

Πρόκειται για έναν εθνικό στόχο που, πλέον, κατοχυρώνεται και διαφυλάσσεται στο ευρωπαϊκό νομικό κείμενο, με τη σύμφωνη γνώμη όλων των κρατών-μελών, και μπορεί να υλοποιηθεί περαιτέρω στο μέλλον, εφόσον οι δημοσιονομικές συνθήκες το επιτρέψουν.

2^ον. Πέτυχε τη στήριξη του αγροτικού τομέα.

Η ηγεσία του Υπουργείου Οικονομικών εστίασε στην ανάγκη στήριξης των μικρών αγροτών, επαναφέροντας το πάγιο ελληνικό αίτημα για την παροχή δυνατότητας εφαρμογής μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ στα αγροτικά μηχανήματα και το βαμβάκι, ως προϋπόθεση συμφωνίας επί της πρότασης, και εισάγοντας ρήτρα διασφάλισης της δυνατότητας εφαρμογής μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ στα χημικά φυτοφάρμακα – λιπάσματα, μέχρι και μετά το 2030.

Η Ελλάδα πέτυχε την ομόφωνη συμφωνία για τη στήριξη του κλάδου, με την παροχή δυνατότητας εφαρμογής νέων μειωμένων συντελεστών σε βαμβάκι, αγροτικά μηχανήματα και λοιπά βασικά αγροτικά είδη, με τις επιμέρους προϋποθέσεις που ορίζονται ακόμα και μέσα από την αξιοποίηση υφιστάμενων συστημάτων άλλων κρατών-μελών, όπως είναι οι ρυθμίσεις για κρασί, αγροτικό πετρέλαιο κ.λπ.

Παράλληλα, η Ελλάδα μπορεί να συνεχίσει να εφαρμόζει μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ σε υπηρεσίες για τη γεωργική παραγωγή και να αξιολογήσει τη δυνατότητα εφαρμογής υπερ-μειωμένων, ακόμα και μηδενικών συντελεστών ΦΠΑ, σε αγροτικά εφόδια/ζωοτροφές.

3^ον. Πέτυχε τη στήριξη λοιπών ευπαθών τομέων και κλάδων.

Η Κυβέρνηση και το Υπουργείο Οικονομικών έλαβε σειρά φορολογικών μέτρων για τη στήριξη της αγοράς ακινήτων μεταξύ των οποίων, στον τομέα του ΦΠΑ, την αναστολή του ΦΠΑ μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2022.

Επιπλέον, απέκτησε πρόσβαση σε υφιστάμενες παρεκκλίσεις άλλων κρατών-μελών που εφαρμόζουν μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ στον τομέα της αγοράς ακινήτων, ενώ μέσω του επικαιροποιημένου νέου καταλόγου αποκτά δικαίωμα εφαρμογής μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ στον τομέα της κατοικίας στα πλαίσια της κοινωνικής πολιτικής.

Επιπρόσθετα, το Υπουργείο Οικονομικών υποστήριξε και πέτυχε περαιτέρω εμπλουτισμό του καταλόγου μειωμένων συντελεστών, με παροχή δυνατότητας, ενδεικτικά:

• εφαρμογής μειωμένων έως μηδενικών συντελεστών ΦΠΑ σε είδη και τροφές πρώτης ανάγκης, ηλιακά πάνελ, βρεφικές πάνες, χειρουργικές μάσκες, ιατρικό και φαρμακευτικό εξοπλισμό, αναπηρικά είδη, μεταφορές προσώπων, βιβλία/εφημερίδες περιοδικά,
• εφαρμογής απαλλαγής ΦΠΑ σε περιπτώσεις κρίσεων, καταστροφών και πανδημιών,
• εφαρμογής μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ σε υπηρεσίες live streaming θεαμάτων, υπηρεσίες διαδικτύου, ηλεκτρικά ποδήλατα, παιδικά ρούχα και παπούτσια,
• εφαρμογής μειωμένων συντελεστών στο βιοαέριο ή/και στην εγκατάσταση υψηλής απόδοσης και χαμηλών εκπομπών συστημάτων θέρμανσης, που πληρούν τα κριτήρια της περιβαλλοντικής νομοθεσίας,
• συνέχισης εφαρμογής μειωμένου (και αν επιθυμεί στο μέλλον υπερ-μειωμένου) συντελεστή ΦΠΑ σε χημικά λιπάσματα και φυτοφάρμακα έως το 2032, και στο φυσικό αέριο και εάν επιθυμεί στα καυσόξυλα έως το 2030.

Όλα αυτά, βέβαια, πάντα υπό τις προϋποθέσεις που τίθενται και εφόσον οι δημοσιονομικές συνθήκες το επιτρέψουν.

Πότε και πώς θα μπορούν να εφαρμοστούν οι νέοι κανόνες;

Οι νέοι, συμφωνηθέντες σε επίπεδο Συμβουλίου, Κανόνες θα προωθηθούν για διαβούλευση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Η Οδηγία θέτει γενική προθεσμία ενσωμάτωσης στο εσωτερικό δίκαιο όλων των κρατών-μελών την 1^η Ιανουαρίου 2025, προκειμένου για την οριστική θέση σε εφαρμογή των σχετικών εθνικών διατάξεων – ρυθμίσεων.

Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι,

Το περιεχόμενο της συμφωνίας αποτελεί, αναμφίβολα, μία μεγάλη επιτυχία της χώρας.

Η Κυβέρνηση και το Οικονομικό Επιτελείο ανταποκρίθηκε στα αιτήματα της κοινωνίας για την ενίσχυση της νησιωτικότητας, του αγροτικού τομέα, της αγοράς ακινήτων και των ευπαθών ομάδων.

Διεκδικήσαμε και πετύχαμε καθαρές λύσεις στο ευρωπαϊκό νομικό κείμενο περί μόνιμης δυνατότητας εφαρμογής ειδικών συντελεστών ΦΠΑ, προς όφελος της κοινωνίας και της οικονομίας.

Όλοι μαζί, με σκληρή δουλειά, μεθοδικότητα, αποφασιστικότητα και αυτοπεποίθηση, είμαι αισιόδοξος ότι θα καταγράψουμε ανάλογες επιτυχίες στο μέλλον!