YΠOIK 1021437/112/A0013/ΠOΛ. 1051/28.2.2001

Σχετικά με το εξαίρετο των Φ.I.X. αυτοκινήτων

Με αφορμή ερωτήματα που μας υποβάλλονται σχετικά με το πιο πάνω θέμα σας γνωρίζουμε τα ακόλουθα:

1. κατά το ουσιαστικό δίκαιο, με το θάνατο του προσώπου η περιουσία του, ως ενιαίο σύνολο, δηλαδή ως το σύνολο των έννομων αγαθών του, τα οποία είναι δεκτικά χρηματικής αποτίμησης, μεταβιβάζεται από το νόμο, εφόσον δεν υπάρχει διαθήκη, σε ένα ή περισσότερα πρόσωπα, που την αποκτούν αυτοδίκαια, με την επιφύλαξη του δικαιώματος αποποίησης.

Περαιτέρω, κατά το άρθρο 1820 A.K., όπως ισχύει, ο επιζών σύζυγος, εφόσον συντρέχει ως εξ αδιαθέτου κληρονόμος με συγγενείς εξ αίματος οποιουδήποτε βαθμού, λαμβάνει πλέον της κληρονομικής του μερίδας, ως εξαίρετο, και τα έπιπλα, σκεύη, ενδύματα και τα λοιπά οικιακά αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν είτε από κοινού και οι δύο σύζυγοι είτε μόνο ο επιζών. H περιέλευση του εξαίρετου στον επιζώντα σύζυγο υπαγορεύεται από λόγους ευπρέπειας προς αυτόν και για να δυνηθεί αυτός να συνεχίσει τον ίδιο δυνατό τρόπο ζωής, όπως πριν από το θάνατο του κληρονομούμενου.

2. Με την υπ` αριθ. 1017247/148/A0013/28.2.1990 ΠOΛ. 1042 εγκύκλιό μας σας είχαμε δώσει οδηγίες σχετικά με το εξαίρετο του αστικού κώδικα ως στοιχείου κληρονομίας.

Μεταξύ των άλλων, σας είχαμε κάνει γνωστό ότι η απαρίθμηση των αντικειμένων που περιλαμβάνονται στο εξαίρετο είναι ενδεικτική και καλύπτει τα οικιακά αντικείμενα που η προέχουσα οικιακή τους χρησιμοποίηση τα κατέστησε στοιχεία της κοινής οικιακής οικονομίας των συζύγων. Συνεπώς, όπως έχει νομολογηθεί (AΠ. 1781/1987), στην έννοια του εξαιρέτου περιλαμβάνεται και το οικογενειακό αυτοκίνητο, με την προϋπόθεση ότι το χρησιμοποιούσαν είτε από κοινού και οι δύο σύζυγοι είτε μόνο ο αποβιώσας, δεδομένου ότι τούτο, από μακρού χρόνου, έχει παύσει να είναι είδος πολυτελείας και αποτελεί προέκταση της κοινής συζυγικής οικονομίας, χρησιμοποιούμενο κατ` εξοχή για τις ανάγκες αυτής. Το γεγονός ότι ο επιζών σύζυγος δεν οδηγούσε, για οποιονδήποτε λόγο, ο ίδιος το αυτοκίνητο δεν αιτιολογεί τη μη υπαγωγή τούτου στο εξαίρετο.

Ειδικά, όταν υπάρχουν τέκνα του συζύγου που πέθανε, ο νόμος ορίζει (άρθρο 1820 AK τελευταίο εδάφιο) ότι, για λόγους επιείκειας, λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες τους, εφόσον το επιβάλλουν οι περιστάσεις. Δηλαδή ορισμένα αντικείμενα της οικοσκευής (μεταξύ των οποίων και το επιβατικό I.X. αυτοκίνητο), μπορούν κατ` εξαίρεση να δοθούν στα παιδιά. Τούτο μπορεί να αιτιολογηθεί κυρίως σε περίπτωση που το παιδί συγκατοικούσε με τους γονείς του και ήδη δημιουργεί χωριστή εγκατάσταση.

3. Στην περίπτωση που οι δύο σύζυγοι είχαν στην κυριότητά τους περισσότερα του ενός I.X. εξ αδιαιρέτου, θα μπορούσαν να επικαλεσθούν το εξαίρετο για ένα από αυτά, το οποίο χρησιμοποιούσαν από κοινού για τις οικογενειακές τους ανάγκες. Εξυπακούεται βέβαια πως, στην περίπτωση που ο κάθε σύζυγος είχε στην κυριότητά του ένα ή περισσότερα I.X., το συγκεκριμένο I.X. που είχε στην κυριότητά του ο θανών σύζυγος, δεν μπορεί να θεωρηθεί εξαίρετο, δεδομένου ότι, στην περίπτωση αυτή, οι οικογενειακές ανάγκες εξυπηρετούνταν από τον κάθε σύζυγο με το αυτοκίνητό του.

4. Σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.1959/1991 (ΦEK 123 τ.A) Για τις οδικές μεταφορές, τις επικοινωνίες και άλλες διατάξεις, ως φορτηγό αυτοκίνητο ιδιωτικής χρήσης (Φ.I.X.) θεωρείται το μεταφορικό μέσο που χρησιμοποιείται αποκλειστικά για την εξυπηρέτηση των μεταφορικών αναγκών της επιχείρησης ή του επαγγέλματος του ιδιοκτήτη του, απαγορευομένης σε κάθε περίπτωση της άμεσης ή έμμεσης είσπραξης κομίστρου με οποιονδήποτε τρόπο για τις μεταφορές που διενεργούνται με αυτό. Στον όρο φορτηγό αυτοκίνητο περιλαμβάνεται το αυτοτελές όχημα, ο συρμός, το αρθρωτό όχημα ως και το τρίτροχο φορτηγό όχημα. Συνεπώς περιλαμβάνονται και τα αγροτικά αυτοκίνητα, οι γεωργικοί ελκυστήρες κ.λπ.

κατά τις μεταφορές με Φ.I.X. πρέπει αυτές να είναι απαραίτητες στο πλαίσιο των κύριων δραστηριοτήτων της επιχείρησης ή του επαγγελματία και το αυτοκίνητο πρέπει να οδηγείται από τον επαγγελματία ή από προσωπικό της επιχείρησης ή από επαγγελματία οδηγό, που έχει προσληφθεί με σχέση εξαρτημένης εργασίας. Απαγορεύεται η χρησιμοποίηση του Φ.I.X. για σκοπό διάφορο από εκείνο για τον οποίο χορηγήθηκε η άδεια κυκλοφορίας του, η οδήγησή του από πρόσωπα διάφορα των προαναφερθέντων καθώς και η μεταφορά προσώπων πλην του οδηγού και ενός συνοδηγού ή βοηθού οδηγού. Επίσης απαγορεύεται η με οποιονδήποτε τρόπο παραχώρηση της χρήσης του Φ.I.X. αυτοκινήτου σε τρίτο πρόσωπο, νομικό ή φυσικό.

5. Από τα προεκτεθέντα προκύπτει σαφώς ότι τα φορτηγά αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσεως, δεν μπορούν να θεωρηθούν ως εμπίπτοντα στην έννοια του εξαιρέτου, όπως πιο πάνω αναλυτικά εκτέθηκε, δεδομένου ότι δεν εξυπηρετούν την οικιακή οικονομία αλλά αποκλειστικά τις μεταφορικές ανάγκες της επιχείρησης ή του επαγγέλματος του θανόντος.