ΥΠΟΙΚ 1059673/10782/Β0012/ΠΟΛ. 1028/2.2.2001

Η Ιερά Κοινότητα του Αγίου Ορους και οι Ιερές Μονές του, απαλλάσσονται από το φόρο για τα εισοδήματα που προέρχονται από τις κάθε είδους εκδόσεις (τυπογραφικές, ηλεκτρονικές, οπτικοακουστικές κ.τ.λ.) που αναφέρονται στη μοναστική παράδοση

1. Σχετικά με το πιο πάνω θέμα σας κοινοποιούμε την αριθμ. 389/2000 γνωμοδότηση του Ν.Σ.Κ., που έγινε αποδεκτή από τον Υφυπουργό Οικονομικών, σύμφωνα με την οποία, οι εκδοτικές δραστηριότητες (υπό οιανδήποτε κλασσική ή σύγχρονη μορφή) της Ιεράς Κοινότητας και των Ιερών Μονών του Αγίου Ορους, εμπίπτουν στην έννοια της επιδίωξης της εκπλήρωσης του μη κερδοσκοπικού σκοπού του και κατά συνέπεια τα εν λόγω εισοδήματα απαλλάσσονται από το φόρο εισοδήματος.

2. Συνημμένα, σας κοινοποιούμε την αριθμ. 389/2000 γνωμοδότηση του Ν.Σ.Κ., για πληρέστερη ενημέρωσή σας.

Αριθ. Γνωμ. 389/2000

ΤΟ ΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

(Γ Τμήμα)

Συνεδρίαση 22-6-2000

Πρόεδρος: Χρήστος Τσεκούρας (Αντιπρόεδρος Ν.Σ.Κ.)

Εισηγητής: Στέφανος Δέτσης (Πάρεδρος Ν.Σ.Κ.)

Περίληψη ερωτήματος: Φορολογική μεταχείριση των εισοδημάτων που πραγματοποιούν οι ιερές μονές του Αγίου Ορους από εκδόσεις που αναφέρονται στην μοναστική παράδοση.

Επί του άνω ερωτήματος το Ν.Σ.Κ (Γ Τμήμα) εγνωμοδότησε ως ακολούθως:

Ι. Το παραπάνω ερώτημα υπεβλήθη εξ αφορμής του υπ` αριθ. Φ.2/22α/ 1258/24.6.1998 εγγράφου της Ιεράς Κοινότητας του Αγίου Ορους, με το οποίο ζητεί από το Υπουργείο Οικονομικών την απαλλαγή τόσον της ιδίας όσο και των Ιερών Μονών της, από το φόρο για τα εισοδήματα που προέρχονται από τις κάθε είδους και μορφής εκδόσεις (τυπογραφικές, ηλεκτρονικές, οπτικοακουστικές ή άλλες) που πραγματοποιούν οι Ιερές Μονές και η ίδια Ιερή Κοινότητα μέσα ή έξω από την περιοχή του Αγίου ξρους.

ΙΙ. Στο Ν. 2238/94 κύρωση του Κώδικα φορολογίας εισοδήματος (ΦΕΚ 151 Α), ορίζονται τα εξής:

Αρθρο 98: Επιβάλλεται φόρος στο συνολικό καθαρό εισόδημα από κάθε πηγή, που αποκτάται από κάθε νομικό πρόσωπο από αυτά που αναφέρονται στο άρθρο 101.

Αρθρο 99: Αντικείμενο του φόρου είναι: α)......ε) Σε ημεδαπά νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, το καθαρό εισόδημα που προκύπτει στην ημεδαπή ή την αλλοδαπή μόνο από την εκμίσθωση ακινήτων, καθώς και από κινητές αξίες. Δεν αποτελούν αντικείμενο φορολογίας τα λοιπά εισοδήματα αυτών των νομικών προσώπων, καθώς και τα κάθε είδους άλλα έσοδά τους που πραγματοποιούνται κατά την επιδίωξη της εκπλήρωσης του σκοπού τους

Αρθρο 101: 1. Στο φόρο υπόκεινται: α) Οι ημεδαπές ανώνυμες εταιρείες .................................................................... 2. Επίσης στο φόρο αυτόν υπόκεινται και τα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα ημεδαπά ή αλλοδαπά νομικά πρόσωπα δημόσιου ή ιδιωτικού δικαίου, στα οποία περιλαμβάνονται και τα κάθε είδους ιδρύματα.

Αρθρο 103: Απαλλάσσονται από το φόρο: α).....β) Τα εισοδήματα από οικοδομές γενικά και από εκμίσθωση γαιών των Ιερών Ναών, των Ιερών Μητροπόλεων, των Ιερών Μονών, της Αποστολικής Διακονίας, του Παναγίου Τάφου, του Αγίου Ορους, της Ιεράς Μονής Σινά και της Ιεράς Μονής Πάτμου

Εξάλλου στο ν. 2459/97 "Κατάργηση φορολογικών απαλλαγών και άλλες διατάξεις" (ΦΕΚ 17 Α) ορίζονται τα ακόλουθα:

Αρθρο 1: Καταργούνται οι διατάξεις: 1)..6) Των περιπτώσεων β, εκτός αυτών που αναφέρονται στην απαλλαγή από το φόρο των εισοδημάτων του Αγίου Ορους και δ της παραγράφου 1 του άρθρου 103 του Ν. 2238/1994

ΙΙ. Στο άρθρο 105 του ισχύοντος Συντάγματος ορίζονται τα ακόλουθα:

1. Η Χερσόνησος του Αθω από της Μεγάλης Βίγλας και εφεξής, αποτελούσα την περιοχήν του Αγίου Ορους, είναι κατά το αρχαίον τούτου προνομιακόν καθεστώς αυτοδιοίκητον τμήμα του Ελληνικού Κράτους, του οποίου η κυριαρχία παραμένει άθικτος επ` αυτού

2. Το Αγιο Ορος διοικείται, κατά το καθεστώς αυτού, υπό των είκοσι Ιερών Μονών του, μεταξύ των οποίων είναι κατανεμημένη ολόκληρος η Χερσόνησος του κθω, το έδαφος της οποίας είναι αναπαλλοτρίωτον

3. Ο λεπτομερής καθορισμός των αγιορειτικών καθεστώτων και του τρόπου της λειτουργίας αυτών γίνεται διά του Καταστατικού χάρτου του Αγίου ξρους, τον οποίον συμπράττοντος του αντιπροσώπου του κράτους, συντάσσουν μεν και ψηφίζουν αι είκοσι Ιεραί Μοναί, επικυρώνουν δε το Οικονομικόν Πατριαρχείον και η Βουλή των Ελλήνων.

4. Η ακριβής τήρησις των αγιορειτικών καθεστώτων τελεί ως προς μεν το πνευματικόν μέρος, υπό την ανωτάτην εποπτείαν του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ως προς δε το διοικητικόν, υπό την εποπτείαν του Κράτους, εις το οποίον ανήκει αποκλειστικώς και η διαφύλαξις της δημόσιας τάξεως και ασφαλείας

5. Δια νόμου επίσης καθορίζονται και τα τελωνειακά και φορολογικά πλεονεκτήματα του Αγίου Ορους.

Με τις παραπάνω διατάξεις παρέχεται από το συντακτικό νομοθέτη στο Αγιο Ορος όχι αυτονομία, αλλ` αυτοδιοίκηση που αφορά την λειτουργία του διοικητικού του συστήματος και την ρύθμιση της εσωτερικής του ζωής.

Η κατοχύρωση του αγιορειτικού καθεστώτος επαναλαμβάνεται στερεότυπα και με αμετάβλητη σχεδόν γλωσσική διατύπωση από το 1927 μέχρι σήμερα.

Οι κύριες πηγές του αγιορειτικού δικαίου είναι το άρθρο 105 του Συντάγματος και ο Καταστατικός Χάρτης του Αγίου Ορους (Κ.Χ.Α.Ο.), που κυρώθηκε με το Ν.Δ. 10/16-9-1926.

Το Σύνταγμα καθιερώνει στο άρθρο 105 παρ. 1, όπως προαναφέρθηκε την αυτοδιοίκηση του Αγίου Ορους. Αυτή ασκείται σε πρώτο βαθμό από τις 20 Ιερές Μονές και σε δεύτερο βαθμό από την Ιερά Κοινότητα. Οι 20 Μονές που ο αριθμός τους δεν μπορεί κατά το Σύνταγμα να μεταβληθεί, σύμφωνα με την τάξη που αναφέρονται στο άρθρο 1 Κ.Χ.Α.Ο. είναι:

1. Μεγίστης Λαύρας, 2. Βατοπεδίου, 3. Ιβήρων, 4. Χιλιανδαρίου, 5. Διονυσίου, 6. Κουτλουμουσίου, 7. Παντοκράτορος, 8. Ξηροποτάμου, 9. Ζωγράφου, 10. Δοχειαρίου, 11. Καρακάλλου, 12. Φιλοθέου, 13. Σίμωνος Πέτρας, 14. Αγίου Παύλου, 15. Σταυρονικήτα, 16. Ξενοφώντος, 17. Γρηγορίου, 18. Εσφιγμένου, 19. Ρωσσικού, 20. Κωνσταμονίτου.

Περαιτέρω, στον Κ.Χ.Α.Ο. ορίζονται τα εξής:

Αρθρο 2: Το Αγιον Ορος κέκτηται πλεονεκτήματα τελωνειακά και φορολογικά:

α) Τα τελεωνειακά συνίσταται εις την εισαγωγήν εις αυτό διά τας μονάς και τα λοιπά ιδρύματα του (σκητάς, κελλιά κ.λπ.) οιωνδήποτε ειδών μέχρι χιλίων μεταλλικών δραχμών αξίας δι` έκαστον μοναχόν

β) Τα φορολογικά πλεονεκτήματα του Αγίου Ορους είναι τα ακόλουθα:

1) Τα εν Αθω παραγόμενα προϊόντα απαλλάσσονται παντός φόρου εγγείου καθαράς προσόδου ή άλλου αμέσου τοιούτου.

2) Η μεταβίβασις και τα εισόδηματα πάσης περιουσίας, ευρισκομένης εν Αγίω Ορει, απαλλάσσονται παντός φόρου. Της απαλλαγής απολαύουσι και οι χειροτέχναι, ουχί δε και οι επαγγελλόμενοι την εμπορίαν εντός του Αγίου Ορους.

Αρθρο 12: Το Αγιον Ορος απολαύει, κατά τα ανέκαθεν κρατούντα, ειδικών προνομιών και ασυδοσιών, ως ταύτα συγκεκριμένως διατυπούνται εν διατάξεσι του παρόντος Καταστατικού Χάρτου.

Από την παράθεση των άνω διατάξεων σαφώς προκύπτει ότι τόσον ο Συνταγματικός νομοθέτης όσο και ο κοινός νομοθέτης έχουν μεριμνήσει, διά της παροχής μιας σειράς προνομίων και ασυδοσιών, για την διατήρηση του Αγίου Ορους στην από χιλίων και πλέον ετών ιδιομορφία του, αλλά και στην συνέχιση αυτής ταύτης ως μιας εκ των σημαντικοτέρων μορφών της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (Π. Παναγιωτάκου, Η οργάνωσις του Αγίου ξρους σελ. 188).

Η διάταξη του άρθρου 12 του Κ.Χ.Α.Ο. είναι γενικού περιεχομένου, αναφερομένη στα εν γένει δικαιώματα, προνόμια και ασυδοσίες, οι οποίες παρέχονται στην αγιορείτικη πολιτεία και στους αγιορείτες μοναχούς και δη κατ` εξαίρεση και αποκλειστικότητα, ενώ η διάταξη του άρθρου 2 του ιδίου Ν.Δ/τος, εν συσχετισμώ βεβαίως τελούσα προς την άνω γενική διάταξη, είναι τοιαύτη με την οποία εξειδικεύονται οι εν λόγω ασυδοσίες και προνόμια σε φορολογικά και τελωνειακά πλεονεκτήματα.

Το σύνολο των παρεχομένων προνομίων αποτελούν αναγνώριση εθνικών, πνευματικών και θρησκευτικών υπηρεσιών, τις οποίες προσέφερε στη μακραίωνα ιστορία του το Αγιο Ορος στο Ελληνικό Εθνος. Παρεχωρήθησαν από τους βυζαντινούς αυτοκράτορες και διετηρήθησαν σε πολλά σημεία, νομικώς τουλάχιστον κατά την Τουρκοκρατία. Χάρις δε στα προνόμια, τα οποία απήλαυσε το Αγιο Ορος αναδείχθηκε κατά την γλαφυρά διατύπωση του Β. Ατέση (βλ. ΑΕΚΔ ΙΖ 156):

Εν ημέραις μεν φωτοβόλοις: εστία και φάρος τηλαυγής, εν δυσκληρίαις δε: μουσών καταφύγιον, κιβωτός ορθοδόξων παραδόσεων και δογμάτων και σιδηρούς βράχος απροσπέλαστος εις τα μίση, τα εχθρότητας, τας συγκρούσεις τους πολέμους και εν γένει τη αμαρτία.

ΙV. Από το συνδυασμό των παραπάνω διατάξεων συνάγονται ερμηνευτικά τα ακόλουθα:

1. Εκ της σαφούς γραμματικής διατύπωσης του άρθρου 99 (παρ. 1 περ. ε) του Ν. 2238/94, προκύπτει ότι της φορολογίας εισοδήματος νομικών προσώπων, εξαιρούνται τα εισοδήματα των μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα νομικών προσώπων, τα προερχόμενα από κάθε πηγή, πλην των εξ εκμισθώσεως ακινήτων ως και κινητών αξιών. Ωσαύτως δεν αποτελούν αντικείμενο φορολογίας τα λοιπά εισοδήματα των νομικών αυτών προσώπων που πραγματοποιούνται κατά την επιδίωξη της εκπλήρωσης του σκοπού τους ή όπως ακριβέστερα διατυπώνεται στην υπ` αριθ. 383/73 Γνωμοδότηση του Β Τμήματος του Ν.Σ.Κ. εξαιρούνται του φόρου εισοδήματος τα εισοδήματα που προκύπτουν εκ δραστηριότητος συνιστώσης άσκησιν της μη κερδοσκοπικής αποστολής των.

2. Περαιτέρω, κατά ρητή νομοθετική πρόβλεψη (άρθρο 103 του Ν. 2238/94), όσον αφορά τα εισοδήματα από οικοδομές γενικά και από εκμίσθωση γαιών, απαλλάσσονται του φόρου αυτού οι Ιεροί Ναοί, οι Ιερές Μητροπόλεις, οι Ιερές Μονές, η Αποστολική Διακονία, ο Πανάγιος Τάφος, το Αγιο Ορος, η Ιερά Μονή Σινά και η Ιερά Μονή Πάτμου. Η παραπάνω ειδική φορολογική απαλλαγή, με την διάταξη του άρθρου 1 περ. 6 του Ν. 2459/97 καταργήθηκε για όλα τα προαναφερόμενα νομικά πρόσωπα και διατηρήθηκε ρητά μόνο για το Αγιο Ορος. Φρονώ ότι η ιδιαίτερη αυτή φορολογική μεταχείριση της Πολιτείας για το Αγιο Ορος εναρμονίζεται πλήρως με όλο το πλέγμα των διατάξεων οι οποίες κατατείνουν στην διατήρηση του προνομιακού του χαρακτήρα, κατά συνταγματική επιταγή και στην διαφύλαξη της ιδιαιτερότητάς του ως μοναδικού ανά την υφήλιο Ορθοδόξου Μοναστικού Κέντρου.

3. Μία από τις σημαντικότερες δραστηριότητες, τις οποίες αναλαμβάνει το Αγιο Ορος για την υλοποίηση της αποστολής του είναι και η πραγματοποίηση εκδόσεων υπό οιανδήποτε κλασσική ή σύγχρονη μορφή, ως λ.χ. εντύπων βιβλίων και περιοδικών, μαγνητικών ταινιών (κασεττών), οπτικών ταινιών (βιντοκασεττών), ηλεκτρονικών συμπαγών δίσκων ήχου ή και εικόνας (σι-ντι) και όσων άλλων μέσων και μορφών προσφέρει και θα προσφέρει στο μέλλον η εξέλιξη της τεχνολογίας. Οπως προαναφέρθηκε, αποστολή και μη κερδοσκοπικός σκοπός του Αγίου Ορους είναι η συγκρότηση και διατήρηση αναλλοιώτου από γενεάς εις γενεά της Ελληνορθόδοξης παράδοσης, ως και η μαρτυρία αυτής εντός και εκτός της Ορθοδόξου Εκκλησίας και ανά την Οικουμένην. Η εν λόγω μαρτυρία αποτελούσα καίριο στοιχείο της αγιορείτικης ιδιοσυστασίας από τη βυζαντινή περίοδο μέχρι την εποχή της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, καλείται σήμερα να ανταποκριθεί στην διάχυτη κοινή απαίτηση των καιρών σε διεθνές επίπεδο. Η παραπάνω, συνεπώς, αποστολή του Αγίου Ορους, επιβοηθούμενη από την Ελληνική Πολιτεία με μια σειρά νομοθετικών ρυθμίσεων, επιτυγχάνεται δια σφαιρικής παρουσιάσεως της Αθωνικής μοναστικής παράδοσης, ως προς την διδασκαλία, το τελετουργικό, την μουσική, τα κειμήλια, την αρχιτεκτονική, το περιβάλλον και όλα τα λοιπά στοιχεία της.

Εκ των ανωτέρω καθίσταται προφανές ότι οι εν λόγω εκδοτικές δραστηριότητες εμπίπτουν αναμφιβόλως στην έννοια της επιδιώξεως της εκπληρώσεως του μη κερδοσκοπικού σκοπού του Αγίου Ορους και συνεπώς τα εξ αυτών εισοδήματα δεν αποτελούν αντικείμενο φορολογίας εισοδήματος.

V. Ενόψει, συνεπώς, των προεκτεθέντων φρονώ ότι στο τιθέμενο ερώτημα αρμόζει η κατά τα άνω αναλυτικώς διδομένη απάντηση.