Υποβολή φορολογικών δηλώσεων συζύγων. Διαζευγμένοι ή σε διάσταση ή στο εξωτερικό.

Του Δημήτρη Σταματόπουλου, τ. Γενικού Διευθυντή Φορολογίας Υπουργείου Οικονομικών, Διδάκτορα του Παντείου Πανεπιστημίου και Συγγραφέα φορολογικού δικαίου.

Α. Σύμφωνα με την παρ.4 του άρθρου 67 του ΚΦΕ (Ν.4172/2013) ορίζονται τα ακόλουθα:

«Οι σύζυγοι, κατά τη διάρκεια του γάμου, υποχρεούνται να υποβάλουν κοινή δήλωση για τα εισοδήματά τους στα οποία ο φόρος, τα τέλη και οι εισφορές που αναλογούν υπολογίζονται χωριστά στο εισόδημα καθενός συζύγου.

Κοινή δήλωση δύνανται να υποβάλουν και τα πρόσωπα που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης. Στην περίπτωση αυτή έχουν την ίδια φορολογική αντιμετώπιση με τους έγγαμους.

Οι τυχόν ζημίες του εισοδήματος του ενός συζύγου ή μέρους συμφώνου συμβίωσης, δεν συμψηφίζονται με τα εισοδήματα του άλλου συζύγου ή του άλλου μέρους συμφώνου συμβίωσης.

Υπόχρεος υποβολής δήλωσης είναι ο σύζυγος ή το μέρος συμφώνου συμβίωσης, το οποίο δηλώνεται ως υπόχρεος, και για τα εισοδήματα της συζύγου του ή του άλλου μέρους συμφώνου συμβίωσης, αντίστοιχα.

Ειδικότερα, οι σύζυγοι ή τα μέρη συμφώνου συμβίωσης, υποβάλλουν χωριστή φορολογική δήλωση, ο καθένας για τα εισοδήματά του, εφόσον:

α. Έχει διακοπεί η έγγαμη συμβίωση ή έχει λυθεί το σύμφωνο συμβίωσης κατά το χρόνο υποβολής της δήλωσης. Το βάρος της απόδειξης για τη διακοπή της έγγαμης συμβίωσης ή τη λύση του συμφώνου συμβίωσης φέρει ο φορολογούμενος,

β. Ο ένας από τους δύο συζύγους ή ένα από τα δύο μέρη συμφώνου συμβίωσης είναι σε κατάσταση πτώχευσης ή έχει υποβληθεί σε δικαστική συμπαράσταση. Για τα εισοδήματα των ανήλικων τέκνων, υπόχρεος για την υποβολή της δήλωσης είναι ο γονέας ή το μέρος συμφώνου συμβίωσης που ασκεί τη γονική μέριμνα, με την επιφύλαξη των οριζομένων στην παράγραφο 4 του άρθρου 11.»

Β. Παραθέτουμε ακολούθως επιλεκτικά κάποια θέματα - ερωτήματα που προκύπτουν πάντοτε κατά το χρόνο υποβολής των δηλώσεων ως προς τους υπόχρεους υποβολής δηλώσεων, το πώς αποδεικνύεται η χωριστή διάσταση συζύγων και τα δικαιολογητικά που πρέπει να υποβάλλονται και πότε.

Αναλυτικότερα:

1. Οι ετήσιες δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος φορολογικού έτους 2015 υποβάλλονται υποχρεωτικά, με τη χρήση ηλεκτρονικής μεθόδου επικοινωνίας μέσω διαδικτύου. Χειρόγραφες υποβάλλονται σε ειδικές περιπτώσεις και με έγκριση του προϊσταμένου της ΔΟΥ.

Η καταληκτική ημερομηνία υποβολής έχει οριστεί η 30.6.2016. Γενικά σημειώνουμε ότι την προθεσμία καταληκτικής ημερομηνίας υποβολής πρέπει να την παρακολουθούμε στους αντίστοιχους χρόνους λόγω των προσαρμογών και παρατάσεων.

2. Οι εκπρόθεσμες αρχικές και τροποποιητικές δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος υποβάλλονται ηλεκτρονικά μέσω διαδικτύου έως 30.12.2016. Μετά την παρέλευση της ημερομηνίας αυτής οι παραπάνω δηλώσεις θα υποβάλλονται αποκλειστικά χειρόγραφα στις αρμόδιες Δ.Ο.Υ..

3. Οι σύζυγοι, υποχρεούνται να υποβάλουν κοινή δήλωση για τα εισοδήματά τους εφόσον υφίσταται έγγαμη σχέση κατά το χρόνο υποβολής της δήλωσης. Υπόχρεος υποβολής δήλωσης είναι ο σύζυγος και για τα εισοδήματα της συζύγου του.

4. Τα φυσικά πρόσωπα που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, αφού προηγούμενα ενημερώσουν το Τμήμα Γραφείο Διοικητικής και Μηχανογραφικής Υποστήριξης της αρμόδιας Δ.Ο.Υ. (Μητρώο) με δήλωση μεταβολής, δύνανται να υποβάλλουν κοινή δήλωση για τα εισοδήματά τους.

5. Σημειώνουμε ότι οι έχοντες σύμφωνο συμβίωσης δύνανται να υποβάλλουν κοινή δήλωση, ενώ οι σύζυγοι υποχρεούνται να υποβάλουν κοινή δήλωση.

6. Οι δηλώσεις των κατοίκων εξωτερικού υποβάλλονται έως την ημερομηνία που ισχύει και για τους κατοίκους Ελλάδος (δηλαδή όπως έχει οριστεί 30/6/2016).

Ειδικά σε περίπτωση που φορολογικός κάτοικος Ελλάδας μετέφερε την κατοικία του στο εξωτερικό εντός του 2015 η δήλωση υποβάλλεται καθ’ όλη τη διάρκεια του φορολογικού έτους και το αργότερο έως τις 31/12/2016 (ΠΟΛ 1058/2015).

7. Οι δηλώσεις των αποβιωσάντων υποβάλλονται αποκλειστικά σε χειρόγραφη μορφή στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. έως 31/12/2016. Στην περίπτωση αυτή απαιτείται ενημέρωση του Τμήματος Διοικητικής και Μηχανογραφικής Υποστήριξης της Δ.Ο.Υ (Μητρώο) του αποβιώσαντος πριν από την υποβολή της δήλωσης με την ημερομηνία θανάτου και τα στοιχεία των νόμιμων κληρονόμων/εγγυτέρων συγγενών, προσκομίζοντας τα απαραίτητα δικαιολογητικά. (Απόφαση ΠΟΛ.1041/2016).

8. Σε περίπτωση πτώχευσης υποβάλλονται δύο δηλώσεις, μια δήλωση από τον σύνδικο πτώχευσης για την πτωχευτική περιουσία σε χειρόγραφη μορφή στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. και μια δήλωση από τον πτωχό για την τυχόν μη πτωχευτική περιουσία και εισοδήματα ηλεκτρονικά. (Απόφαση ΠΟΛ.1041/2016).

9. Οι δηλώσεις με επιφύλαξη υποβάλλονται ηλεκτρονικά μέσω διαδικτύου και οδηγούνται από τη Δ.ΗΛΕ.Δ για έλεγχο και εκκαθάριση στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. (Απόφαση ΠΟΛ.1041/2016).

10. Διαζευγμένοι ή σε διάσταση. Χωριστή δήλωση συζύγων. Δικαιολογητικά

Οι σύζυγοι υποβάλλουν χωριστή φορολογική δήλωση, ο καθένας για τα εισοδήματά του, εφόσον:

• έχει διακοπεί η έγγαμη συμβίωση κατά το χρόνο υποβολής της δήλωσης ή
• ο ένας από τους δύο συζύγους είναι σε κατάσταση πτώχευσης ή έχει υποβληθεί σε δικαστική συμπαράσταση.

Το βάρος της απόδειξης για τη διακοπή φέρει ο φορολογούμενος.

Απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί η ενημέρωση του Τμήματος Διοικητικής και Μηχανογραφικής Υποστήριξης της αρμόδιας Δ.Ο.Υ (Μητρώο) με τις παραπάνω μεταβολές. (Απόφαση ΠΟΛ.1041/2016).

Για την απόδειξη της διάστασης των συζύγων, απαιτείται:

• αντίγραφο αγωγής για διαζύγιο ή διατροφή ή πρακτικό κατανομής της κοινής περιουσίας για συναινετικό διαζύγιο,

Σε περίπτωση που δεν υπάρχουν αυτά οποιοδήποτε στοιχείο που να αποδεικνύει τη χωριστή διαβίωση των συζύγων π.χ. χωριστή στέγη που θα αποδεικνύεται με την προσκόμιση μισθωτηρίου, λογαριασμών ΔΕΗ κ.λπ.,

Εάν ο ευρισκόμενος σε διάσταση φιλοξενείται μπορεί να χρησιμοποιήσει ως αποδεικτικό την αντίστοιχη αναγραφή στην προσωπική του δήλωση φορολογίας εισοδήματος.

Αντίστοιχο δικαιολογητικό εάν διαμένει με δωρεάν παραχώρηση κατοικίας.

Εν τέλει κάθε δικαιολογητικό το οποίο μπορεί να αποδείξει την χωριστή διαβίωση το οποίο ως πραγματικό γεγονός κρίνεται από την αρμόδια Δ.Ο.Υ..

Γ. Παραθέτουμε επιπλέον σχετικά με το άρθρο μας αυτό και τα ακόλουθα από τις συχνές ερωτήσεις- απαντήσεις που έχει δώσει το Υπουργείο Οικονομικών για τη δήλωση φορολογικού έτους 2015 (δήλωση 2016):

α. Πώς γίνεται επιβεβαίωση όταν ο γάμος δεν έχει δηλωθεί και στον πίνακα επιβεβαίωσης δεν εμφανίζεται η σύζυγος;

Πριν την επιβεβαίωση των στοιχείων της δήλωσης σας πρέπει να ενημερώσετε το Μητρώο της Δ.Ο.Υ. για την έγγαμη σχέση. Στην συνέχεια θα προχωρήσετε στην επιβεβαίωση αφού επιλέξετε την ένδειξη «ΕΓΓΑΜΟΣ» και πληκτρολογήσετε τον ΑΦΜ της συζύγου.

β. Είναι υποχρεωτική η κοινή υποβολή δήλωσης για τα μέρη συμφώνου συμβίωσης;

Τα μέρη του συμφώνου συμβίωσης δύνανται να υποβάλλουν κοινή δήλωση φορολογίας εισοδήματος εφόσον έχουν ενημερώσει το Τμήμα Διοικητικής και Μηχανογραφικής Υποστήριξης της αρμόδιας Δ.Ο.Υ.(Μητρώο). Στην περίπτωση αυτή έχουν την ίδια φορολογική αντιμετώπιση με τους έγγαμους.

γ. Έχω χωρίσει, πώς θα διαγράψω την σύζυγο στον πίνακα της επιβεβαίωσης;

Πριν την επιβεβαίωση των στοιχείων της δήλωσης σας πρέπει να ενημερώσετε το Μητρώο της Δ.Ο.Υ. για την διακοπή της έγγαμης σχέσης. Στην συνέχεια θα διαγράψετε την ένδειξη «ΕΓΓΑΜΟΣ» και αυτόματα θα ακυρωθούν τα στοιχεία της συζύγου.

δ. Έχω χωρίσει, πώς θα διαγράψω τον σύζυγο στον πίνακα της επιβεβαίωσης;

Πριν την επιβεβαίωση των στοιχείων της δήλωσης σας πρέπει να ενημερώσετε το Μητρώο της Δ.Ο.Υ. για την διακοπή της έγγαμης σχέσης. Στην συνέχεια θα διαγράψετε την ένδειξη «ΕΓΓΑΜΟΣ», στο πεδίο «ΥΠΟΧΡΕΟΣ» θα πληκτρολογήσετε τον δικό σας ΑΦΜ και θα πατήσετε «Επιβεβαίωση στοιχείων».

ε. Είμαι σε κατάσταση πτώχευσης. Θα υποβάλω κοινή δήλωση με τον/την σύζυγό μου;

Στην περίπτωση αυτή δεν υποβάλλεται κοινή δήλωση.

Η δήλωση που αφορά την πτωχευτική περιουσία υποβάλλεται χειρόγραφα στη Δ.Ο.Υ. από τον σύνδικο πτώχευσης.

Η δήλωση για τα λοιπά εισοδήματα υποβάλλεται ηλεκτρονικά από τον ίδιο τον φορολογούμενο.

στ. Θέλω να υποβάλω δήλωση και ο/η σύζυγος έχει αποβιώσει πριν την υποβολή της δήλωσης ;

Δηλώνεται ο θάνατος στο Τμήμα Διοικητικής και Μηχανογραφικής Υποστήριξης της αρμόδιας Δ.Ο.Υ (Μητρώο) και υποβάλλονται χωριστές δηλώσεις . Ο εν ζωή σύζυγος υποβάλει την δήλωση ηλεκτρονικά, ενώ για τον αποβιώσαντα σύζυγο η δήλωση υποβάλλεται από τους κληρονόμους στην αρμόδια Δ.Ο.Υ.

Για την ηλεκτρονική δήλωση του εν ζωή συζύγου στη διαδικασία επιβεβαίωσης ισχύει ότι έχει αναφερθεί στις περιπτώσεις του χωρισμού.

Δ. Τελειώνοντας θέλουμε να επισημάνουμε ένα θέμα που πρέπει να αντιμετωπιστεί και έχει να κάνει με την υποχρεωτικότητα της κοινής δήλωσης των συζύγων, που είναι μεν γνωστό σε μας τους ειδικευμένους, αλλά αναδείχτηκε έντονα στο πρόσφατο σεμινάριο (12-4-2016) του forin.gr με θέμα: «Φορολογικές Υποχρεώσεις Κατοίκων Εξωτερικού για εισοδήματα Ελλάδος και Εξωτερικού καθώς και Ελλάδος για εισοδήματα αλλοδαπής. Φορολογία ακίνητης περιουσίας στην Ελλάδα».

Πάρα πολλές περιπτώσεις αναφέρθηκαν σχετικά με το θέμα αυτό και παραδειγματικά αναφέρουμε:

Ο ένας σύζυγος είναι κάτοικος Ελλάδος (π.χ. με ατομική επιχείρηση στην Ελλάδα, μέλος ΟΕ, Δημόσιος Υπάλληλος κ.λπ.) και ο άλλος κάτοικος Εξωτερικού. Στην περίπτωση αυτή, η δήλωση και των δύο συζύγων πρέπει να υποβληθεί στην Ελλάδα (και για τον αλλοδαπό σύζυγο, δηλαδή η Ελλάδα διεκδικεί τον τόπο φορολογίας του συγκεκριμένου ατόμου).

Πολύ περισσότερο αναδεικνύεται το θέμα αυτό στις περιπτώσεις όπου δημόσιοι υπάλληλοι Έλληνες που υπηρετούν σε διεθνείς οργανισμούς έχουν σύζυγο κάτοικο εξωτερικού. Τονίζουμε ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν μπορούν να μεταφέρουν νομικά τη φορολογική τους κατοικία στο εξωτερικό. (άρθρο 4 παρ.1β ΚΦΕ).

Το θέμα όλων αυτών πρέπει να αντιμετωπιστεί νομοθετικά δεδομένης και της διεθνοποίησης της χώρας και των κατοίκων της, καθώς και του ενιαίου του χώρου εργασίας εντός της ΕΕ. Μια λύση που θεωρούμε δόκιμη είναι σε αυτές τις περιπτώσεις να υπάρχει η δυνατότητα υποβολής κοινής δήλωσης στους συζύγους και όχι υποχρέωση.

Εξάλλου μετά την χορήγηση τέτοιας δυνατότητας στους έχοντες σύμφωνο συμβίωσης θα τεθεί θέμα αντίστροφης ισότητας για το σύνολο.