Παγκόσμιο ελάχιστο επίπεδο φορολογίας (15%) για τους ομίλους πολυεθνικών επιχειρήσεων και τους εγχώριους ομίλους μεγάλης κλίμακας (Pillar II - Ν.5100/2024).

της Κατερίνας Σαββαΐδου
Αν. Καθηγήτριας της Νομικής Σχολής Α.Π.Θ.
τ. Γεν. Γραμ. Δημοσίων Εσόδων
(από το 24ο Newsletter Γ΄Τριμ.2024 της Έδρας Jean Monnet της Νομικής Σχολής Α.Π.Θ.)

Στις 5 Απριλίου 2024 δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα της κυβέρνησης ο νόμος 5100/2024, ο οποίος ενσωματώνει στην ελληνική νομοθεσία την Οδηγία του Συμβουλίου της ΕΕ 2022/2523 για την εξασφάλιση ενός παγκόσμιου ελάχιστου επιπέδου φορολογίας για τους ομίλους πολυεθνικών επιχειρήσεων αλλά και τους εγχώριους ομίλους μεγάλης κλίμακας (Pillar II).

Ο νέος νόμος εφαρμόζεται σε εγκατεστημένες στην Ελλάδα επιχειρήσεις που είναι μέλη ομίλου πολυεθνικών επιχειρήσεων (ΠΕ) ή εγχώριου ομίλου μεγάλης κλίμακας, οι οποίες περιλαμβάνονται στις ενοποιημένες οικονομικές καταστάσεις της τελικής μητρικής οντότητας με ετήσια έσοδα άνω των 750 εκατ. ευρώ για τουλάχιστον δύο από τα τέσσερα οικονομικά έτη που προηγούνται του υπό εξέταση οικονομικού έτους (έτος αναφοράς).

 Ορισμένες οντότητες, όπως οι κρατικές οντότητες, οι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί, τα συνταξιοδοτικά ταμεία, κ.α. εξαιρούνται από την εφαρμογή των διατάξεων του νόμου.

Ο νόμος διασφαλίζει ένα ελάχιστο επίπεδο φορολογίας μέσω της επιβολής ενός συμπληρωματικού φόρου, ο οποίος υπολογίζεται ανά δικαιοδοσία και οφείλεται όταν ο πραγματικός φορολογικός συντελεστής της δικαιοδοσίας υπολείπεται του 15%. Ο συμπληρωματικός φόρος καλύπτει τη διαφορά ανάμεσα στον πραγματικό φορολογικό συντελεστή και στον ελάχιστο συντελεστή 15%.

Ο νέος νόμος ακολουθεί σε γενικές γραμμές την Οδηγία της ΕΕ 2022/2523 για το ελάχιστο επίπεδο φορολογίας και εισάγει τρεις μηχανισμούς φορολόγησης, α) τον Κανόνα Συμπερίληψης Εισοδήματος (ΚΣΕ), β) τον Κανόνα Υποφορολογημένων Κερδών (ΚΥΚ) και γ) έναν Εγχώριο Συμπληρωματικό Φόρο (ΕΣΦ).

Επιπλέον, υιοθετούνται κανόνες «Ασφαλούς Λιμένα» (“Safe Harbor Rules”) για την ελάφρυνση των επιχειρήσεων, ιδίως κατά τα πρώτα χρόνια εφαρμογής της Οδηγίας Pillar II, οι οποίοι προβλέπουν περιπτώσεις που το ποσό του συμπληρωματικού φόρου μηδενίζεται εφόσον πληρούνται συγκεκριμένα κριτήρια.

Κανόνας Συμπερίληψης Εισοδήματος (ΚΣΕ)

Η τελική ή η ενδιάμεση μητρική οντότητα ενός Ομίλου εγκατεστημένη στην Ελλάδα καταβάλει συμπληρωματικό φόρο στο βαθμό που οι αλλοδαπές και ημεδαπές θυγατρικές εταιρίες του ομίλου φορολογούνται με πραγματικό συντελεστή κάτω του 15% στη δικαιοδοσία τους (εφαρμόζεται για τα οικονομικά έτη που αρχίζουν από την 31η Δεκεμβρίου 2023 και μετά).

Κανόνας Υποφορολογημένων Κερδών (ΚΥΚ)

Ο ΚΥΚ ενεργοποιείται στην περίπτωση που η τελική μητρική οντότητα ενός ομίλου ΠΕ είναι εγκατεστημένη σε δικαιοδοσία τρίτης χώρας με χαμηλή φορολογία που δεν εισπράττεται μέσω του ΚΣΕ ή μέσω του ενδεδειγμένου εγχώριου συμπληρωματικού φόρου. Ο πρόσθετος φόρος που προκύπτει στο κράτος δικαιοδοσίας της συνιστώσας οντότητας υπολογίζεται με βάση ορισμένα κριτήρια, όπως με αναλογία επί του αριθμού των εργαζομένων και της αξίας των ενσώματων περιουσιακών στοιχείων (εφαρμόζεται για τα οικονομικά έτη που αρχίζουν από την 31η Δεκεμβρίου 2024). Ωστόσο, όταν η τελική μητρική οντότητα ενός ομίλου πολυεθνικών επιχειρήσεων βρίσκεται σε κράτος μέλος που έχει επιλέξει την καθυστερημένη εφαρμογή του ΚΥΚ και του ΚΣΕ, οι συνιστώσες οντότητες του εν λόγω ομίλου ΠΕ που βρίσκονται στην Ελλάδα υπόκεινται στον Κ.Υ.Κ. για τα οικονομικά έτη που αρχίζουν στις 31Δεκεμβρίου 2023 και έπειτα.

Εγχώριος Συμπληρωματικός Φόρος (ΕΣΦ)

Στις ημεδαπές συνιστώσες οντότητες ή μόνιμες εγκαταστάσεις που είναι μέρος ομίλου ΠΕ ή εγχώριου ομίλου μεγάλης κλίμακας, επιβάλλεται συμπληρωματικός φόρος σε περίπτωση που ο πραγματικός φορολογικός συντελεστής είναι χαμηλότερος του ελάχιστου φορολογικού συντελεστή 15% (εφαρμόζεται για τα οικονομικά έτη που αρχίζουν από την 31η Δεκεμβρίου 2023). Επειδή η Ελλάδα είναι χώρα με σχετικά υψηλό ονομαστικό φορολογικό συντελεστή, ο εγχώριος συμπληρωματικός φόρος ενδέχεται να εφαρμοστεί μόνο σε περιπτώσεις όπου ο πραγματικός φορολογικός συντελεστής μειώνεται σημαντικά λόγω φορολογικών κινήτρων ή απαλλαγών.

 Κανόνες Ασφαλούς Λιμένα (“Safe Harbor Rules”)

 Ο νόμος περιλαμβάνει λεπτομερείς διατάξεις σχετικά με τους κανόνες ασφαλούς λιμένα, συμπεριλαμβανομένων του «Προσωρινού ασφαλή λιμένα Έκθεσης ανά Χώρα» (CbCR), του «Προσωρινού ασφαλή λιμένα κανόνα υποφορολογημένων κερδών» (ΚΥΚ) καθώς και του «Μόνιμου ασφαλούς λιμένα για εγχώριο συμπληρωματικό φόρο» (ΕΣΦ).

 Δήλωση πληροφοριών και δήλωση του συμπληρωματικού φόρου

Οι οντότητες του ομίλου που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής και βρίσκονται στην Ελλάδα υποχρεούνται να υποβάλουν τη δήλωση πληροφοριών συμπληρωματικού φόρου το αργότερο 15 μήνες μετά το τέλος του οικονομικού έτους αναφοράς, ενώ η προθεσμία αυτή παρατείνεται σε 18 μήνες για το μεταβατικό έτος. Η φορολογική δήλωση για την καταβολή του συμπληρωματικού φόρου πρέπει να υποβληθεί ένα μήνα μετά τη λήξη της προθεσμίας υποβολής της δήλωσης πληροφοριών συμπληρωματικού φόρου. Η καταβολή του φόρου γίνεται εφάπαξ μέχρι την τελευταία εργάσιμη ημέρα του επόμενου μήνα από την καταληκτική ημερομηνία υποβολής της δήλωσης συμπληρωματικού φόρου συνιστωσών οντοτήτων.

Τα ανωτέρω αποτελούν μία γενικευμένη προσέγγιση της εφαρμογής του εν λόγω νόμου καθόσον υπάρχουν συγκεκριμένες οδηγίες, αναφορές και υπολογισμοί οι οποίοι απαιτούν σημαντική εμβάθυνση σε αυτόν. Επίσης θα πρέπει να εκδοθούν από την ΑΑΔΕ αποφάσεις για τον τύπο και το περιεχόμενο των δηλώσεων που θα υποβληθούν καθώς και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια για την εφαρμογή του νόμου.