ΘΕΜΑ: «Πρόσβαση σε δημόσια έγγραφα - Αντικατάσταση άρθρου 5 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (ν. 2690/1999 - Α' 45)».

Με τις πρόσφατες διατάξεις του άρθρου 59 του ν. 5143/2024 (Α' 161), αντικαταστάθηκε το άρθρο 5 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (ν. 2690/1999), με το οποίο τίθεται το πλαίσιο άσκησης του δικαιώματος φυσικών και νομικών προσώπων στην πρόσβαση σε δημόσια έγγραφα.

Οι νέες ρυθμίσεις, η ισχύς των οποίων εκκινεί την 1η-1-2025, σύμφωνα με το άρθρο 70 του ν. 5143/2024, λαμβάνουν υπόψιν ρυθμίσεις της Σύμβασης του Tromsø του Συμβουλίου της Ευρώπης1 σχετικά με την πρόσβαση στα δημόσια έγγραφα, επιδιώκοντας την ενίσχυση της αρχής της διαφάνειας της δράσης της διοίκησης και συνακόλουθα του κράτους δικαίου, μέσω της διεύρυνσης του πεδίου εφαρμογής του δικαιώματος πρόσβασης στα δημόσια έγγραφα.

Α. Αλλαγές που επιφέρει το άρθρο 59 του ν. 5143/2024 στο άρθρο 5 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας αναφορικά με το δικαίωμα πρόσβασης στα δημόσια έγγραφα:

1. Απαλείφεται η απαίτηση της συνδρομής εύλογου ενδιαφέροντος για την πρόσβαση στα διοικητικά έγγραφα. Aπό 1/1/2025 κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο δύναται να έχει πρόσβαση στα διοικητικά έγγραφα.

2. Απαλείφεται η απαίτηση της συνδρομής ειδικού έννομου συμφέροντος για την πρόσβαση στα ιδιωτικά έγγραφα, δηλαδή όσα συντάσσονται από ιδιώτη, αλλά κατατίθενται και φυλάσσονται σε δημόσια υπηρεσία. Από 1/1/2025 κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο δύναται να έχει πρόσβαση στα ως άνω ιδιωτικά έγγραφα.

3. Απαιτείται η συνδρομή εύλογου ενδιαφέροντος μόνο όταν τα δημόσια έγγραφα, διοικητικά και ιδιωτικά, περιέχουν δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα τρίτου. 

4. Προς διευκόλυνση των υπόχρεων ικανοποίησης του αιτήματος πρόσβασης στα έγγραφα, απαριθμούνται ενδεικτικά τα απόρρητα που καθιστούν το δικαίωμα ανενεργό, τα οποία προβλέπονται από ειδικές διατάξεις, όπως το απόρρητο της εθνικής άμυνας και εξωτερικής πολιτικής, της δημόσιας πίστης και του νομίσματος, της ασφάλειας του κράτους και της δημόσιας τάξης, το ιατρικό, εμπορικό, επαγγελματικό, τραπεζικό ή βιομηχανικό απόρρητο.

5. Εισάγεται η δυνατότητα υποβολής της αίτησης ηλεκτρονικά.

6. Εισάγεται η δυνατότητα υποβολής ανώνυμης αίτησης. Η υπηρεσία έχει διακριτική ευχέρεια απάντησης στις εν λόγω αιτήσεις. Η υπηρεσία δεν ικανοποιεί το αίτημα, σε περίπτωση που τα αιτούμενα έγγραφα περιέχουν δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα.

7. Το αίτημα μπορεί να ικανοποιηθεί εν μέρει, αν κάποια από τα αιτούμενα έγγραφα ή αποσπάσματά τους εμπίπτουν στους περιορισμούς που προβλέπονται στην παρ. 2 του άρθρου 5 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (απόρρητα, πνευματική ιδιοκτησία, δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα).

8. Δίνεται η δυνατότητα παραπομπής του αιτούντος σε ευχερώς προσβάσιμη, κυρίως διαδικτυακή, πηγή αντί για τη χορήγηση αντιγράφων.

9. Η διοίκηση δεν υποχρεούται να απαντήσει σε καταφανώς αόριστη ή επαναλαμβανόμενη αίτηση.

10. Ως προς τους υπόχρεους ικανοποίησης του αιτήματος, πέρα από το οργανικό κριτήριο, το οποίο ορίζεται ήδη στο άρθρο 1 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας, με τις προβλέψεις της παρ. 6 του άρθρου 5 εισάγεται και το λειτουργικό κριτήριο. 11. Ο αιτών έχει δικαίωμα υποβοήθησης από υπάλληλο του φορέα προς εντοπισμό του εγγράφου που αναζητά.

Β. Στοιχεία που παραμένουν αναλλοίωτα:

1. Η αίτηση εξακολουθεί να υποβάλλεται γραπτώς.

2. Διατηρείται ο περιορισμός πρόσβασης σε περίπτωση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, απορρήτων, συζητήσεων του Υπουργικού Συμβουλίου και δυσχέρανσης της έρευνας δικαστικών, διοικητικών, αστυνομικών ή στρατιωτικών αρχών σχετικά με την τέλεση εγκλήματος ή διοικητικής παράβασης.

3. Διατηρείται η δυνατότητα μελέτης του εγγράφου στο κατάστημα της υπηρεσίας και η χορήγηση αντιγράφου, εκτός αν η αναπαραγωγή του μπορεί να βλάψει το πρωτότυπο.

4. Διατηρείται η προθεσμία των είκοσι (20) ημερών, εντός της οποίας οφείλει να απαντήσει η διοίκηση, θετικά ή αρνητικά.

Παρακαλούμε για την κοινοποίηση της παρούσας, με κάθε πρόσφορο τρόπο, στις οικείες υπηρεσίες/υπαλλήλους αρμοδιότητάς σας όπως και στο σύνολο των Ν.Π.Δ.Δ., Ν.Π.Ι.Δ. και λοιπών φορέων που τελούν υπό την εποπτεία σας. Οι Αποκεντρωμένες Διοικήσεις παρακαλούνται να δρομολογήσουν άμεσα την παρούσα εγκύκλιο στους ΟΤΑ A’ και Β' βαθμού αρμοδιότητάς τους.

Η παρούσα βρίσκεται αναρτημένη στην ιστοσελίδα του Υπουργείου μας (www.ypes.gr), στη διαδρομή: Έργο & Δράσεις - Δημόσια Διοίκηση – Απλούστευση Διαδικασιών.

Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΘΟΔΩΡΗΣ ΛΙΒΑΝΙΟΣ

ΑΚΡΙΒΕΣ ΑΝΤΙΓΡΑΦΟ H Προϊσταμένη του Τμήματος Γραμματείας και Παροχής Πληροφοριών Του Υπουργείου Εσωτερικών Μαρίνα Χρύση