Νέο πλαίσιο για τη φορολογία επιχειρήσεων στην Ε.Ε. Κανόνες συναλλαγών έδρας – εγκαταστάσεων σε ΕΕ

H Ε.Ε έχει ως στόχο να προάγει τον θεμιτό φορολογικό ανταγωνισμό, απλοποιώντας παράλληλα τις φορολογικές διαδικασίες. Σε αυτό το πλαίσιο η Ε.Ε με την νέα πρότασή της για τη φορολογία επιχειρήσεων (BEFIT ST 12965/2023 + ADD 1 – 3) εισάγει κοινούς κανόνες για τον υπολογισμό της φορολογητέας βάσης των μελών ομίλου επιχειρήσεων. Το πλαίσιο ενσωματώνει διεθνείς εξελίξεις στον τομέα της φορολογίας, όπως της Συμφωνίας του OECD/G20 (Πυλώνας Ι και ΙΙ), και ανταποκρίνεται στα νέα επιχειρηματικά μοντέλα.

1. Υποχρεωτικοί κανόνες για μεγάλους ομίλους επιχειρήσεων που λειτουργούν στην ΕΕ

Οι κανόνες θα είναι υποχρεωτικοί για μεγάλους ομίλους επιχειρήσεων που λειτουργούν στην ΕΕ με ετήσια έσοδα ύψους τουλάχιστον 750 εκατ. €. Τα κατώτατα όρια που τίθενται στο πεδίο εφαρμογής αποκλείουν τους ομίλους με περιορισμένη παρουσία στην ΕΕ.

Ως πρώτο βήμα, καθοριζεται η φορολογητέα βάση κάθε μέλους του ομίλου με βάση τις οικονομικές τους καταστάσεις, σύμφωνα  τα διεθνή λογιστικά πρότυπα. Τα προκαταρκτικά φορολογικά αποτελέσματα όλων των μελών του ομίλου θα αποτυπώνονται σε μία ενιαία φορολογητέα βάση BEFIT, με ενσωμάτωση προσαρμογών (αποσβέσεις, ενδο-ομιλικές τιμολογήσεις κλπ) και διασυνοριακών ζημιών οι οποίες θα αντισταθμίζονται αυτόματα με τα διασυνοριακά κέρδη.

Ως δεύτερο βήμα, η συνολική φορολογητέα βάση θα κατανεμηθεί στα μέλη του ομίλου χρησιμοποιώντας έναν μεταβατικό κανόνα επιμερισμού. Συνεπώς, σε κάθε μέλος της ομάδας θα αναλογεί ένα ποσοστό της συνολικής φορολογικής βάσης που υπολογίζεται ως ο μέσος όρος των φορολογητέων αποτελεσμάτων στα προηγούμενα τρία φορολογικά έτη. Τα ΚΜ μπορούν να επιτρέπουν επιπλέον εθνικές προσαρμογές στο ποσοστό που κατανέμεται στα μέλη του ομίλου στην δική τους δικαιοδοσία.

Αναφορικά με τις ενδο-ομιλικές τιμολόγήσεις μεταξύ των μελών της ομάδας BEFIT και των συνδεδεμένων επιχειρήσεων εκτός της ομάδας BEFIT, το σύστημα θα διευκολύνει τη συμμόρφωση μέσω ενός νέου εργαλείου αξιολόγησης κινδύνου (traffic light system). Τέλος, η διαχείριση των κανόνων του BEFIT θα γίνεται μέσω της υπηρεσίας ενιαίας εξυπηρέτησης (one-stop-shop).

2. Κοινό πλαίσιο αναφορικά με τις ενδο-ομιλικές τιμολογήσεις (Transfer Pricing)

Οι κανόνες των ενδο-ομιλικών τιμολογήσεων (Transfer Pricing) επιτρέπουν την κατανομή των εσόδων πολυεθνικών επιχειρήσεων μεταξύ των χωρών στις οποίες δραστηριοποιούνται  και βασίζονται στην αρχή των ίσων αποστάσεων (arm’s length principle). Η εν λόγω αρχή προβλέπει ότι τα μεμονωμένα μέλη ομίλου πρέπει να πραγματοποιούν συναλλαγές μεταξύ τους ως ανεξάρτητα τρίτα μέρη.

Παρά τις προσπάθειες σε επίπεδο ΟΟΣΑ να υπάρξει ομοιομορφία στην εφαρμογή των σχετικών αρχών διαπιστώνεται ανομοιομορφία στην εφαρμογή μεταξύ ΚΜ. Η πρόσφατη πρόταση που υπέβαλε η Ε.Ε (ST 12954/2023 + ADD 1) στοχεύει στην απλοποιημένη κοινή προσέγγιση των ενδοομιλικών συναλλαγών, μέσω μιας διαδικασίας δύο σταδίων. Στο πρώτο στάδιο, θα ενσωματωθεί η αρχή των ίσων αποστάσεων στην ενωσιακή νομοθεσία και σε δεύτερο θα εκδοθούν κανονιστικές πράξεις για ρύθμιση τεχνικών λεπτομερειών.

Ουσιαστικά, η πρόταση της Ε.Ε: (α) ενσωματώνει την αρχή των ίσων αποστάσεων και τους βασικούς κανόνες των ενδο-ομιλικών τιμολογήσεων στο δίκαιο της Ένωσης με κοινούς ορισμούς των συνδεδεμένων επιχειρήσεων και με συγκεκριμένους κανόνες συγκριτικής ανάλυσης και υποβολής στοιχείων, (β) διευκρινίζει τον ρόλο και τη θέση των σχετικών Οδηγιών του ΟΟΣΑ και (γ) δημιουργεί τη δυνατότητα καθιέρωσης κοινών δεσμευτικών κανόνων για συγκεκριμένα θέματα.

3. Κανόνες Φόρου Έδρας/κεντρικού καταστήματος (Head Office Tax - HOT) για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ)

Οι ΜΜΕ προκειμένου να δραστηριοποιηθούν διασυνοριακά, υπόκεινται σε φορολογία σε περισσότερα από ένα ΚΜ όταν η δραστηριότητά τους συνεπάγεται τη δημιουργία μόνιμης εγκατάστασης. Συναφώς, πρέπει να συμμορφώνονται με κανόνες 27 διαφορετικών φορολογικών συστημάτων. Αυτό συνεπάγεται σημαντική αύξηση του διοικητικού κόστους. Σύμφωνα με στοιχεία της Ε.Ε οι ΜΜΕ δαπανούν περίπου το 2,5% του τζίρου τους για τη συμμόρφωση με τις φορολογικές τους υποχρεώσεις, ενώ οι μεγάλες επιχειρήσεις δαπανούν το 0,7% Ως αποτέλεσμα το 90% περίπου των ΜΜΕ δραστηριοποιούνται αποκλειστικά εντός εγχώριας αγοράς, με ότι αυτό συνεπάγεται για την ανάπτυξη.

Η νέα πρόταση της Ε.Ε (HOT - ST 12951/2023 + ADD 1 – 5) προβλέπει μια απλουστευμένη προσέγγιση για τη φορολογία των ΜΜΕ που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ μέσω μόνιμης εγκατάστασης σε άλλα ΚΜ. Η απλοποίηση συνίσταται στην παροχή της επιλογής στις ΜΜΕ να απευθύνονται σε μία μόνο φορολογική διοίκηση, του ΚΜ της έδρας/κεντρικού καταστήματος τους. Συνεπώς, οι ΜΜΕ θα υπολογίζουν τον οφειλόμενο φόρο βάσει των φορολογικών κανόνων του ΚΜ της έδρας/κεντρικού καταστήματος και θα υποβάλλουν μία ενιαία φορολογική δήλωση στη φορολογική διοίκηση της έδρας, η οποία στη συνέχεια θα κοινοποιεί τη δήλωση αυτή στα άλλα ΚΜ, όπου δραστηριοποιείται η ΜΜΕ.  Επίσης, το ΚΜ της έδρας θα επιμερίζει και τυχόν φορολογικά έσοδα που προκύπτουν στα λοιπά ΚΜ όπου βρίσκονται οι μόνιμες εγκαταστάσεις. Ο καθορισμός του φορολογικού συντελεστή που εφαρμόζεται σε μια μόνιμη εγκατάσταση αποτελεί αρμοδιότητα του ΚΜ όπου βρίσκεται η μόνιμη εγκατάσταση. Οι διατάξεις προαιρετικότητας και λήξης έχουν σχεδιαστεί για να αποτρέψουν τον επιθετικό φορολογικό σχεδιασμό, ενώ προβλέπονται λεπτομέρειες για ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των ΚΜ. Η επιλογή για την ένταξη στους νέους κανόνες διαρκεί 5 χρόνια. Το σύστημα φορολογίας εξυπηρητείται με υπηρεσία ενιαίας εξυπηρέτησης (one-shop-stop).

Συμπερασματικά η σημαντικότατη δέσμη των νέων προτάσεων της Ε.Ε στοχεύει στην αντιμετώπιση του αθέμιτου φορολογικού ανταγωνισμού, στην απλοποίηση των εφαρμοζόμενων φορολογικών κανόνων, καθώς και στην διευκόλυνση της δραστηριοποίησης των ΜΜΕ στην Ενιαία Αγορά.  

Αθηνά Καλύβα (Ph.D)
Επικεφαλής Οικονομικής Μονάδας Μόνιμης Ελληνικής Αντιπροσωπείας στην Ε.Ε
τ. Γενική Γραμματέας Φορολογικής Πολιτικής και Δημόσιας Περιουσίας Υπ. Oικονομικών