Του Δημήτρη Σταματόπουλου
Επίτιμου Γενικού Διευθυντή Φορολογίας
του Υπουργείου Οικονομικών
Διδάκτορα του Παντείου Πανεπιστημίου,
Συγγραφέα Φορολογικού Δικαίου

Ο Φόρος Προστιθεμένης Αξίας (ΦΠΑ) είναι ένας εναρμονισμένος γενικός φόρος κατανάλωσης που εφαρμόζεται σε όλα τα κ-μ της Ε.Ε., επιβάλλεται σε κάθε στάδιο της παραγωγικής διαδικασίας και καταβάλλεται στο δημόσιο τμηματικά, με βάση την προστιθέμενη αξία του κάθε σταδίου, χωρίς να επιβαρύνει επί της ουσίας την επιχείρηση παρά μόνο τον τελικό καταναλωτή, μέσω του μηχανισμού της έκπτωσης.

Όλο το πλέγμα των διατάξεων του ΦΠΑ περιλαμβάνονται στο διαρκή Κώδικα που είναι ο Ν.2859/2000 και σε αυτόν έχουν ενσωματωθεί οι διατάξεις της Οδηγίας 2006/112/ΕΚ – οδηγία ΦΠΑ, όπως ισχύουν. Ο ΦΠΑ είναι ένας κοινοτικός φόρος και για το λόγο αυτό κάθε φορά που τροποποιείται η Οδηγία ΦΠΑ τροποποιούνται και οι Εθνικοί Κώδικες.

Ειδικά όμως από την Οδηγία της Ε.Ε. δεν καθορίζονται ενιαίοι συντελεστές για όλα τα κράτη μέλη, αλλά ορίζεται από τη σχετική Οδηγία της Ε.Ε. (2006/112/ΕΚ) το ελάχιστο ύψος των εφαρμοστέων συντελεστών ΦΠΑ και συγκεκριμένα ορίζεται ότι ο μειωμένος συντελεστής δεν μπορεί να είναι μικρότερος από 5% και ο κανονικός δεν μπορεί να είναι μικρότερος από 15%. Ακόμα σύμφωνα και με τη νέα Οδηγία για τους συντελεστές ΦΠΑ (2022/542) μπορούν να εφαρμόζονται προαιρετικά και υπερμειωμένοι κάτω του 5% ή μηδενικοί συντελεστές υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις.

Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 21 του Κώδικα ΦΠΑ (ν.2859/2000) ο κανονικός συντελεστής του φόρου προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) στην Ελλάδα ορίζεται σε 24% επί της φορολογητέας αξίας των παραδιδομένων αγαθών ή των προσφερομένων υπηρεσιών. Περαιτέρω και κατ’ εξαίρεση, για τα αγαθά και τις υπηρεσίες που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα III του Κώδικα ΦΠΑ ο μειωμένος συντελεστής του φόρου ορίζεται σε 13% και περαιτέρω στο παράρτημα αυτό υπάρχει ειδική πρόβλεψη για αγαθά και υπηρεσίας που εντάσσονται στον υπερμειωμένο συντελεστή, ο οποίος ορίζεται σε 6%.

Συμπερασματικά, στην Ελλάδα εφαρμόζονται 3 διαφορετικοί συντελεστές ΦΠΑ - ο κανονικός 24%, ο μειωμένος 13% και ο υπερμειωμένος 6%. Ειδικά όμως για παροχές υπηρεσιών και παραδόσεις αγαθών σε πέντε (5) νησιά του Αιγαίου και συγκεκριμένα στη Λέρο, Λέσβο, Κω, Σάμο και Χίο οι εφαρμοστέοι συντελεστές μειώνονται κατά 30% με τις προϋποθέσεις που ο νόμος ορίζει (άρθ. 21 παρ. 4 Κώδικας ΦΠΑ) και οι συντελεστές γίνονται για τα νησιά αυτά 17% (κανονικός), 9% (μειωμένος), 4% (υπερμειωμένος).

Προκειμένου να κριθεί η κατάταξη σε συντελεστή ΦΠΑ των αγαθών (όχι των υπηρεσιών) εφαρμόζεται το Κοινοτικό Δασμολόγιο. Ειδικότερα, για την εφαρμογή των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ στις κατηγορίες αγαθών που προσδιορίζονται στο Παράρτημα III του Κώδικα ΦΠΑ χρησιμοποιούνται οι διατάξεις της Συνδυασμένης Ονοματολογίας της Ε.Ε για την κατάταξη των προϊόντων σε κωδικούς ονοματολογίας εμπορευμάτων (Κανονισμό (ΕΟΚ) αριθ. 2658/87, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει). Η αναζήτηση των ειδών και η κατάταξή τους σε δασμολογικές κλάσεις μπορεί να γίνεται από το Κοινό Δασμολόγιο της Ε.Ε. που διατίθεται στην ιστοσελίδα της ΕΕ http://eur-Iex.europa.eu. Διευκρινίζεται ότι, το πρόθεμα ΕΧ που αναγράφεται πριν τον κωδικό αριθμό της δασμολογικής κλάσης (Δ.Κ.) στο Παράρτημα III του Κώδικα ΦΠΑ σημαίνει ότι σε μειωμένο συντελεστή ΦΠΑ υπάγονται μόνο τα αγαθά που αναφέρονται ρητά στη σχετική παράγραφο του Παραρτήματος του νόμου και όχι το σύνολο των αγαθών που κατατάσσονται στη συγκεκριμένη δασμολογική κλάση. Στις περιπτώσεις όπου δεν αναγράφεται το πρόθεμα ΕΧ πριν τον κωδικό αριθμό της δασμολογικής κλάσης στο Παράρτημα III του Κώδικα ΦΠΑ, αυτό σημαίνει ότι όλα τα αγαθά που κατατάσσονται στην εν λόγω δασμολογική κλάση υπάγονται σε μειωμένο συντελεστή ΦΠΑ.

Προσοχή για αγαθά και υπηρεσίες που δεν εντάσσονται στο Παράρτημα ΙΙΙ ή για τα οποία υπάρχει οποιαδήποτε αμφιβολία ως προς την ένταξή τους συνεπεία του είδους, του προορισμού, της σύνθεσης ή για οποιονδήποτε άλλο λόγο, υπάγονται στον κανονικό συντελεστή Φ.Π.Α.. Η εφαρμογή μειωμένων συντελεστών είναι περιοριστική – στενά εφαρμοστέα και αφορά αυστηρά και μόνο τα αγαθά και τις υπηρεσίες που ρητά και χωρίς αμφιβολία αναφέρονται στο Παράρτημα ΙΙΙ.

Βλέπε, ανάλυση και ερμηνεία εφαρμογής των διατάξεων περί Φόρου Προστιθεμένης Αξίας και νομολογίας της ΕΕ, στο βιβλίο «ΦΠΑ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ» Δημ. Σταματόπουλου – Άννα Κλωνή.