Σε εορταστικούς ρυθμούς κινούνται ήδη αγορά και καταναλωτές με τις εμπορικές επιχειρήσεις να προετοιμάζονται για μια γιορτινή «ανάσα» ρευστότητας και τους καταναλωτές να γίνονται κυνηγοί προσφορών καθώς οι ανατιμήσεις σε σειρά βασικών αγαθών και υπηρεσιών και το περιορισμένο διαθέσιμο εισόδημα θα περιορίσουν σημαντικά τη χριστουγεννιάτικη δαπάνη.

Με ανοικτά τα καταστήματα σήμερα Κυριακή, προαιρετικά, από τις 11 το πρωί μέχρι τις 8 το βράδυ κάνει πρεμιέρα το εορταστικό ωράριο και «…αγορά και καταναλωτές μπαίνουν στην εορταστική ατμόσφαιρα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς» όπως σχολιάζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρόεδρος του ΣΕΛΠΕ, Αντώνης Μακρής.

Στο μεταξύ στον χορό των εορταστικών προσφορών μπαίνουν και οι επιχειρήσεις που πουλάνε παιδικά παιχνίδια από την προσεχή Τετάρτη, μέχρι και τις 11 Ιανουαρίου 2022, με 10 κατηγορίες παιχνιδιών που περιλαμβάνονται στο «καλάθι του Αη Βασίλη» ( επιτραπέζια παζλ, παιχνίδια κούκλες και άλλα αξεσουάρ, βρεφικά παιχνίδια, φιγούρες δράσης, παιχνίδια κατασκευών με τουβλάκια, αθλητικά παιχνίδια μπάλες κτλ., λούτρινα παιχνίδια, μουσικά παιχνίδια, τηλεκατευθυνόμενα και ηλεκτρικά παιχνίδια)

Σε ό,τι αφορά στο εορταστικό τραπέζι, στα σούπερ μάρκετ, το «καλάθι του νοικοκυριού» μετατρέπεται από την Τετάρτη μέχρι και τις 4 Ιανουαρίου σε «εορταστικό καλάθι» με επιπλέον επιλογές τις κατηγορίες, γαλοπούλα, μοσχάρι, τσουρέκι ή βασιλόπιτα και σοκολάτες.

«Τα μηνύματα που παίρνουμε από τους καταναλωτές μάς δείχνουν ότι περιμένουν αυτή τη περίοδο για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες τους» τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Μακρής και συμπληρώνει: «Από την πλευρά τους οι εμπορικές επιχειρήσεις περιμένουν τους καταναλωτές με πάρα πολύ καλές τιμές στα προϊόντα και πολύ καλή εξυπηρέτηση δίνοντας μια νότα αισιοδοξίας στη γκρίζα καθημερινότητα η οποία λόγω των γεγονότων δεν είναι η καλύτερη δυνατή».

Σύμφωνα με τον ίδιο, από την εορταστική περίοδο ο εμπορικός κόσμος προσδοκά μια τονωτική ένεση ρευστότητας καθώς ο Δεκέμβριος αποτελεί παραδοσιακά έναν από τους κρισιμότερους μήνες για τα ταμεία των επιχειρήσεων με το ένα τέταρτο του ετήσιου τζίρου των καταστημάτων να επιτυγχάνεται στις γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς.

Προβάδισμα εφέτος στα φυσικά καταστήματα

Την ίδια ώρα αισιοδοξία προκαλεί, σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΣΕΛΠΕ, το γεγονός ότι οι καταναλωτές προτιμούν για τα αγορές τους τα φυσικά καταστήματα. Όπως προκύπτει από κυλιόμενη έρευνα του Συνδέσμου Επιχειρήσεων και Λιανικής Πωλήσεως Ελλάδος με την επιστημονική υποστήριξη του εργαστηρίου ELTRUN του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, 65% δηλώνει ότι θα κάνει το μεγαλύτερο μέρος των αγορών τους σε φυσικά καταστήματα ενώ ένα 15% ηλεκτρονικά. «Αυτό το αποτέλεσμα δείχνει ότι η αγορά θα κινηθεί με πολύ καλούς ρυθμούς» επισημαίνει ο κ. Μακρής και προσθέτει: «επάρκεια προϊόντων υπάρχει στα καταστήματα ενώ οι τιμές θα είναι πολύ καλές στο σύνολο των προϊόντων προς όφελος του τελικού καταναλωτή».

Το πόσο οι ανατιμήσεις επηρεάζουν τις φετινές αποφάσεις για τις χριστουγεννιάτικες αγορές αποτυπώνεται στις απαντήσεις που έδωσαν οι καταναλωτές στο ερώτημα σχετικά με τα κριτήρια βάσει των οποίων κάνουν τις αγορές τους. Έτσι, εφέτος η χρηματική δαπάνη αποτελεί το βασικό κριτήριο για το 76% των καταναλωτών ενώ το ποσοστό των καταναλωτών που ψωνίζουν με βασικό κριτήριο την ποιότητα ανέρχεται στο 15%. Αξιοσημείωτο είναι ότι ποσοστό 31% των καταναλωτών δηλώνουν ότι η αξία των αγορών τους θα είναι μειωμένη τα εφετινά Χριστούγεννα.

Αναφορικά με το ύψος της εκτιμώμενης δαπάνης για αγορές την περίοδο των Χριστουγέννων, σύμφωνα με την ίδια έρευνα, το 19% δηλώνει ότι θα ξοδέψει από 1 έως 50 ευρώ, το 25% από 51 έως 100 ευρώ, το 23% από 101 έως 200 ευρώ, το 14% από 201 έως 500 ευρώ, το 4% θα ξοδέψει πάνω από 500 ευρώ ενώ ένα 15% δηλώνει ότι δεν θα πραγματοποιήσει αγορές. Όπως αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Μακρής, αυτό σημαίνει ότι περίπου το μισό καταναλωτικό κοινό θα δαπανήσει τα εφετινά Χριστούγεννα για αγορές 145 ευρώ.

Σε ό,τι αφορά το πώς ξοδεύουν τα χρήματά τους οι καταναλωτές, το 45% δηλώνει ότι ξοδεύει μέσα στον μήνα 90 - 100% των εισοδημάτων του ενώ ποσοστό 18% πάνω από το 100%. Αυτό, σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΣΕΛΠΕ, σημαίνει πρακτικά ότι οι καταναλωτές για να καλύψουν τις μηνιαίες υποχρεώσεις τους είτε παίρνουν από τις τράπεζες τις αποταμιεύσεις τους είτε δανείζονται από αλλού.

Καταναλωτικές ανησυχίες και προσδοκίες

Ανατιμήσεις και πληθωρισμός αποτελούν τη μεγαλύτερη ανησυχία του καταναλωτικού κοινού και για τον επόμενο χρόνο, όπως αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Γεώργιος Ι. Δουκίδης. Συγκεκριμένα, τα αποτελέσματα δυο κυλιόμενων ερευνών καταναλωτών και οικονομικού κλίματος (ΙΕΛΚΑ και ΣΕΛΠΕ) έδειξαν ότι οι καταναλωτές αναμένουν μια αύξηση κατά μέσο όρο 10% των τιμών στο επόμενο εξάμηνο, ενώ 3 στους 4 καταναλωτές θεωρούν ότι η αύξηση τιμών είναι το σημαντικότερο πρόβλημά τους σήμερα, πολύ υψηλότερο από άλλες ευρωπαϊκές χώρες (Ιταλία στο 32%, Γερμανία στο 40%, Αγγλία στο 60%). Πολύ έντονα συναισθήματα (όπως ανασφάλεια, άγχος, φόβος, θυμός) δημιουργεί ο πληθωρισμός στους καταναλωτές, υψηλότερα από άλλα θέματα που ανησυχούν τη κοινή γνώμη όπως η πανδημία, η εισβολή στην Ουκρανία και οι τεταμένες σχέσεις με τη Τουρκία.

«Παρ' ότι υπάρχει μια σχετική βελτίωση σε σχέση με το καλοκαίρι στον υπο-δείκτη προσδοκιών για το επόμενο εξάμηνο, ακόμη βρισκόμαστε στα πολύ χαμηλά του -67 σε σχέση με τη βάση καταγραφής ακριβώς πριν τρία χρόνια. Υπάρχει μια αρνητική διάθεση των καταναλωτών για μεγάλες αγορές που αφορούν το σπίτι αφού το 80% θεωρεί ότι δεν είναι καλή στιγμή, ενώ 1 στους 2 θεωρούν ότι θα μειώσουν γενικά τις δαπάνες τους για αγορές το επόμενο εξάμηνο» τονίζει ο κ. Δουκίδης.

Επίσης, ένας στους δύο καταναλωτές αναμένουν ότι θα αυξηθούν οι δαπάνες για τους λογαριασμούς το επόμενο εξάμηνο, που αυτή τη στιγμή αντιπροσωπεύουν περίπου το 1/3 των συνολικών δαπανών τους. Μάλιστα το 70% των μηνιαίων δαπανών αφορούν πλέον φόρους, ενοίκια και λογαριασμούς. Σύμφωνα με τον κ. Δουκίδη, όλα τα παραπάνω πιέζουν οικονομικά τα νοικοκυριά με αποτέλεσμα να αναγκάζονται να ξοδεύουν πολύ περισσότερα χρήματα από το εισόδημα τους αξιοποιώντας κάρτες, δανεικά και αποταμίευση.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το σημαντικότερο κριτήριο για την επιλογή προϊόντων είναι πλέον το κόστος για το 76% των καταναλωτών. Η επωνυμία των προϊόντων είναι το μοναδικό άλλο κριτήριο που αναφέρεται ως σημαντικότερο από το 15% των αγοραστών. Ο παράγοντας κόστος δικαιολογεί και τη σταθεροποίηση στις συστηματικές ηλεκτρονικές αγορές σε υψηλά ποσοστά, αφού το 35% των καταναλωτών κάνει online αγορές τουλάχιστον κάθε δύο εβδομάδες (από 20% προ covid και 50% τη περίοδο των lockdown).

Σε ό,τι αφορά στην επίδραση από το κόστος ενέργειας και τροφίμων, το 60% των καταναλωτών πιστεύουν ότι η αύξηση του κόστους ενέργειας θα μειώσει πάνω από 20% το διαθέσιμο εισόδημα τους. Οι κατηγορίες αγαθών με ανατίμηση που θεωρούνται οι πιο επιβαρυντικές είναι το κόστος ενέργειας/θέρμανσης (43% των καταναλωτών), τα τρόφιμα (36%) και καύσιμα/μεταφορές (19%).

Πώς αλλάζουν όμως οι αγοραστικές συνήθειες στο πλαίσιο της εξοικονόμησης κόστους; Όπως εξηγεί ο κ. Δουκίδης, οι καταναλωτές αξιοποιούν διαφορά επίπεδα άμυνας/αντίδρασης, όσον αφορά το επίπεδο επίδρασης στις συνολικές αγορές τους, για να εξοικονομήσουν κόστη όπως: αλλαγή διατροφικών συνηθειών μαγειρεύοντας περισσότερο (27%), αξιοποίηση προσφορών (84%) ή οικονομικότερων εναλλακτικών (75%), μείωση της κατανάλωσης σε τρόφιμα (67%) ή κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος (63%) και τέλος την αποφυγή αγορών (44%) ή την αναβολή αγορών για προσωπικά αντικείμενα και είδη σπιτιού (83%).

Ο ίδιος υπογραμμίζει ότι σημαντική μερίδα των πολιτών (40%-50%) θα μειώσουν τις δαπάνες τους το επόμενο εξάμηνο για όλες τις κατηγορίες προϊόντων/υπηρεσιών (όπως προσωπική περιποίηση, ρουχισμός, είδη σπιτιού, δώρα, ταξίδια, είδη γραφείου, ηλεκτρονικά). Οι μοναδικές κατηγορίες που ανατρέπεται αυτή η αρνητική τάση είναι τα τρόφιμα και φάρμακα όπου είναι μοιρασμένα τα ποσοστά των καταναλωτών που αναμένουν μείωση ή αύξηση των αγορών τους.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ