Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων

27 Ιουλίου 2022

Δελτίο Τύπου

Δημόσιες επενδύσεις και οικονομική ανάταξη - άρθρο του Δημήτρη Σκάλκου

Οι ευρωπαϊκές οικονομίες αντιμετωπίζουν την «τέλεια καταιγίδα». Απέναντι στην χειρότερη ενεργειακή κρίση από τη δεκαετία του 1970 οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις καλούνται να διαχειριστούν τις αναταράξεις των διεθνών αγορών κύρια λόγω της ραγδαίας αύξησης του κόστους της ενέργειας. Οι διαδοχικές και ως ένα βαθμό συνδεόμενες κρίσεις (πανδημία, εφοδιαστική αλυσίδα, ενεργειακή κρίση) δημιουργούν ένα ασφυκτικό οικονομικό περιβάλλον που ξυπνά στις μνήμες το φάντασμα του στασιμοπληθωρισμού και καθιστά αναγκαία τη συλλογική και συντονισμένη πολιτική δράση.

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία επιτάχυνε τις τάσεις που είχαν διαφανεί τα προηγούμενα χρόνια, κύρια της υπο-επένδυσης στους τομείς της ενεργειακής μετάβασης την στιγμή που οι ενεργειακές ανάγκες συνέχιζαν να αυξάνονται. Σήμερα πρέπει να κινηθούμε ταχύτερα στην πράσινη μετάβαση για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης αλλά και την ενεργειακή ασφάλεια και την ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία. Και βέβαια αναζητείται η κατάλληλη ισορροπία ανάμεσα στην αναγκαία στήριξη των δοκιμαζόμενων οικονομιών (με προτεραιότητα στις πλέον ευάλωτες ομάδες) και της δημοσιονομικής βιωσιμότητας.

Οι δημόσιες επενδύσεις διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στην ανάταξη της οικονομίας και ειδικότερα στο στόχο της πράσινης μετάβασης. Μία πρόσφατη μελέτη του ΔΝΤ υπολόγισε πως μία αύξηση των δημοσίων επενδύσεων κατά 1% ΑΕΠ οδηγεί σε αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων κατά 10% αλλά και σε 2,7% αύξηση του συνολικού ΑΕΠ. Είναι βέβαια προφανές πως οι δημόσιες δαπάνες δεν επαρκούν για να καλύψουν τις χρηματοδοτικές ανάγκες για τον ζητούμενο παραγωγικό μετασχηματισμό της οικονομίας. Υπολογίζεται πως μόνο οι επενδυτικές ανάγκες στο πλαίσιο της πράσινης μετάβασης πριν τη διαμόρφωση των νέων συνθηκών (υψηλό ενεργειακό κόστος, κ.ά.) ανέρχονταν στο 2% του κοινοτικού ΑΕΠ ή σε 390 δις ευρώ ετησίως. Δεν πρέπει μάλιστα να ξεχνούμε ότι την περασμένη δεκαετία της οικονομικής κρίσης ο συνολικός όγκος των δημοσίων επενδύσεων υποχώρησε σημαντικά (σήμερα οι δημόσιες επενδύσεις πανευρωπαϊκά βρίσκονται 15% κάτω από τα πριν την οικονομική κρίση επίπεδα).

Οι κοινοτικοί πόροι μπορούν να συμβάλλουν στην ενίσχυση των δημοσίων επενδύσεων και τη χρηματοδότηση της οικονομίας παρέχοντας ένα υπολογίσιμο «μαξιλάρι» στο ΑΕΠ αλλά και τον αναγκαίο παραγωγικό μετασχηματισμό της οικονομίας. Μόνο στον επόμενο ενάμιση χρόνο μέχρι το τέλος του 2023 αναμένεται να χρηματοδοτήσουν την οικονομία περίπου 7,5 δις ευρώ από τα προγράμματα του ΕΣΠΑ και 6,4 δις ευρώ από τα έργα του Σχεδίου Ελλάδα 2.0 για το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Ειδικότερα, το Σχέδιο Ελλάδα 2.0 υπολογίζεται ότι θα οδηγήσει σε αύξηση του ΑΕΠ μέχρι το 2026 κατά 7% περισσότερο από ότι αν δεν το είχαμε καθώς και στη δημιουργία 200 χιλιάδων νέων θέσεων εργασίας. Αντίστοιχα, το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027 υπολογίζεται να οδηγήσει σε αύξηση του ΑΕΠ την περίοδο 2021-2030 επιπλέον κατά 31 δις ευρώ ενώ, την περίοδο 2021-2035 επιπλέον κατά 62,9 δις ευρώ, δημιουργώντας παράλληλα περίπου 125 χιλιάδες νέες σταθερές θέσεις εργασίας.

Η επίτευξη της «κλιματικής ανθεκτικής ανάπτυξης» (climate resilient development) αποτελεί την αναγκαία συνθήκη επιβίωσης στις επόμενες δεκαετίες. Έχουμε μπροστά μας ένα παράθυρο ευκαιρίας το οποίο πρέπει να εκμεταλλευτούμε πριν το περιβαλλοντικό και οικονομικό κόστος της κλιματικής κρίσης καταστεί μη διαχειρίσιμο. Ειδικά στην Ελλάδα όπου έχουμε μία ενεργοβόρα οικονομία (πάνω από τον κοινοτικό μέσο όρο στην χρήση ενέργειας), απίστευτη σπατάλη υδατικών πόρων, είμαστε ουραγοί στην κυκλική οικονομία και ακολουθούμε με καθυστέρηση στην υιοθέτηση νέων τεχνολογιών στη διαχείριση απορριμμάτων, η απαιτούμενη προσαρμογή είναι ακόμη μεγαλύτερη. Το αναθεωρημένο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) έναν λεπτομερή οδικό χάρτη για την προσαρμογή αυτή.

Για την εφαρμογή αυτών των πολιτικών στο πλαίσιο του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027 δεσμεύουμε στον στόχο της «πράσινης Ευρώπης» 5,5 δις ευρώ στους οποίους προστίθενται οι πόροι του νέου Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης ύψους 1,63 δις ευρώ, που θα χρηματοδοτήσουν, μεταξύ άλλων, δράσεις  για την προώθηση της καθαρής ενέργειας και των ΑΠΕ, της ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων, των δικτύων μεταφοράς και διανομής ενέργειας. Αντίστοιχα στον «πράσινο πυλώνα» του Σχεδίου Ελλάδα 2.0 δεσμεύονται πόροι ύψους 6,2 δις ευρώ, μεταξύ άλλων, για την εξοικονόμηση ενέργειας, την ηλεκτροκίνηση, την ενεργειακή διασύνδεση των νησιών.

Η αποτελεσματική αξιοποίηση των διαθέσιμων κοινοτικών πόρων σε δράσεις υψηλής προστιθέμενης αξίας θα μας επιτρέψει να ξεπεράσουμε την παρούσα κρίση με τις μικρότερες δυνατές οικονομικές απώλειες και ταυτόχρονα να θέσουμε τις βάσεις για την πράσινη μετάβαση που θα θωρακίσει και θα προσδώσει προοπτική στην οικονομία μας.