I. Ασφαλιστικές διατάξεις ως προς τις ασφαλιστικές εισφορές υπέρ ΕΦΚΑ ευκαιριακά απασχολουμένων

Με το άρθρο 75 του ν. 4826/2021 (ΦΕΚ Α 160/07.09.2021) επανατέθηκαν οι διατάξεις του άρθρου 55 του ν. 4509/2017 αναφορικά με τις ασφαλιστικές εισφορές στον ΕΦΚΑ των αμειβόμενων με Παραστατικά Παροχής Υπηρεσιών (Π.Π.Υ.).

Ειδικότερα, με τις διατάξεις αυτές προβλέπεται ότι για τα πρόσωπα που αμείβονται με αποδείξεις δαπάνης (ή τίτλο κτήσης ή παραστατικά παρεχόμενων υπηρεσιών - Π.Π.Υ., όπως αναφέρουν επακριβώς οι διατάξεις) καταβάλλονται ασφαλιστικές εισφορές υπέρ του ΕΦΚΑ για κύρια σύνταξη και υγειονομική περίθαλψη (παροχές σε είδος και σε χρήμα).

Η εισφορά υπολογίζεται επί της καθαρής αξίας του παραστατικού και διαμορφώνεται σε 13,33% υπέρ κύριας ασφάλισης και σε 6,95% υπέρ υγειονομικής περίθαλψης, εκ της οποίας 6,45% για παροχές σε είδος και 0,50% για παροχές σε χρήμα (συνολικό ποσοστό 20,28%).

Η παρακρατούμενη εισφορά υπέρ κύριας ασφάλισης δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσό των 155 ευρώ ανά παραστατικό (το ποσό της πρώτης ασφαλιστικής κατηγορίας της παρ. 1 του άρθρου 39 του ν. 4387/2016).

Η παρακρατούμενη εισφορά υπέρ υγειονομικής περίθαλψης δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσό των 55 ευρώ ανά παραστατικό (το ποσό της πρώτης ασφαλιστικής κατηγορίας της παρ. 2 του άρθρου 41 του ν. 4387/2016).

Για παράδειγμα, έστω φυσικό πρόσωπο που παρέχει υπηρεσίες ευκαιριακά και ως παρεπόμενη απασχόληση, το οποίο αμείβεται με το συμφωνηθέν ποσό των 200 ευρώ. Στο ποσό αυτό θα διενεργηθεί παρακράτηση για ασφαλιστικές εισφορές ποσού ίσο με 40,56 € (200 € x 20,28%). Εάν για την αμοιβή συμφωνηθεί ένα ποσό της τάξης των 1.200 ευρώ, οι ασφαλιστικές εισφορές θα περιοριστούν στο ποσό των 210 ευρώ (155 + 55 ευρώ) καθώς δεν επιτρέπεται να υπερβούν τα ανωτέρω τιθέμενα όρια.

Οι εισφορές που προκύπτουν βαρύνουν τον ασφαλισμένο στο σύνολό τους. Υπόχρεος παρακράτησης και απόδοσης είναι ο εκδότης του παραστατικού. Οι εισφορές δηλώνονται στον e-Ε.Φ.Κ.Α. μέσω Αναλυτικής Περιοδικής Δήλωσης μέχρι την τελευταία εργάσιμη ημέρα του επόμενου της έκδοσης του παραστατικού μήνα, και καταβάλλονται μέχρι την τελευταία εργάσιμη ημέρα του επόμενου της δήλωσης μήνα.

Από την υποχρέωση ασφάλισης και καταβολής εισφορών εξαιρούνται τα πρόσωπα, υπέρ των οποίων εκδίδεται Π.Π.Υ. για τα κάτωθι:

• Έσοδα από πνευματικά ή συγγενικά δικαιώματα επί έργων.
• Έσοδα από παραχώρηση δικαιώματος εκμετάλλευσης διπλώματος ευρεσιτεχνίας.
• Αμοιβές από συμπτωματική πώληση προσωπικών περιουσιακών στοιχείων που δεν συνιστούν εμπορική δραστηριότητα.

Το ανωτέρω εφαρμόζεται ειδικώς για παραστατικά που εκδίδονται από τη δημοσίευση του ν. 4826/2021, δηλαδή από 07.09.2021.

Επισημαίνεται ότι προκύπτει ρητά από τις διατάξεις ότι δεν υπάγονται σε ασφαλιστικές εισφορές ΕΦΚΑ όσοι αμείβονται με παραστατικό παρεχόμενων υπηρεσιών (απόδειξη δαπάνης, τίτλος κτήσης) για τα πνευματικά και συγγενικά δικαιώματά τους επί έργων (π.χ. συγγραφικά δικαιώματα).

Προκύπτει, δηλαδή, ότι η κατοχή, εκμετάλλευση και είσπραξη των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων δεν συνιστά ασφαλιστέα ιδιότητα και συνεπώς δεν θεμελιώνεται υποχρέωση παρακράτησης ασφαλιστικών εισφορών επ’ αυτής. Το εισόδημα που αποκτάται θεωρείται, όπως αντιστοίχως συμβαίνει και στο πλαίσιο της φορολογίας εισοδήματος, ως εισόδημα από κεφάλαιο και όχι ως εισόδημα από άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας και δεν υπόκειται σε ασφαλιστικές εισφορές.

Έναρξη ισχύος: οι ανωτέρω διατάξεις ισχύουν γενικά για αποδείξεις δαπάνης που εκδίδονται από 1ης.1.2020. Ειδικά για παραστατικά που εκδίδονται βάσει γραπτών συμβάσεων που είχαν καταρτιστεί πριν από την 1η.2.2019, οι διατάξεις αυτές έχουν εφαρμογή από 1ης.9.2021. Βλέπε ανωτέρω και ειδική έναρξη ισχύος για τα πρόσωπα που εξαιρούνται από τις διατάξεις αυτές.

Σημείωση: Με τις διατάξεις της παρ. 10 του άρθρου 55 του ν. 4509/2017, όπως πλέον ισχύει, υπάρχει εξουσιοδοτική διάταξη για την έκδοση υπουργικής απόφασης με την οποία θα εξειδικεύονται περαιτέρω οι ανωτέρω ρυθμίσεις.

ΙΙ. Φορολογικές διατάξεις και ερμηνεία εκ της φορολογίας σχετικά με τους ευκαιριακά απασχολουμένους

Στη συνέχεια παραθέτουμε διατάξεις και σχετικά θέματα για τους ευκαιριακά απασχολούμενους, δεδομένου ότι οι ασφαλιστικές διατάξεις βασίζονται στις διατάξεις της φορολογίας και στις λύσεις του Υπουργείου Οικονομικών:

1. Σύμφωνα με τις περ. β' και γ' της παρ. 1 του άρθρου 39 των Ελληνικών Λογιστικών Προτύπων (ΕΛΠ - ν. 4308/2014) απαλλάσσονται από την υποχρέωση τήρησης βιβλίων και στοιχείων «τα φυσικά πρόσωπα, τα οποία, ευκαιριακά και ως παρεπόμενη απασχόληση, πωλούν προϊόντα ή παρέχουν υπηρεσίες, εφόσον οι συναλλαγές αυτές στο σύνολό τους δεν υπερβαίνουν το ποσό των 10.000 ευρώ ετησίως».

Επίσης απαλλάσσονται της υποχρέωσης τήρησης βιβλίων και στοιχείων οι «Δημόσιοι ή ιδιωτικοί υπάλληλοι ή συνταξιούχοι που είναι συγγραφείς ή εισηγητές εκπαιδευτικών προγραμμάτων και σεμιναρίων, εφόσον δεν ασκούν άλλη επιχειρηματική δραστηριότητα.». Στην περίπτωση αυτή δεν τίθεται ύψος ακαθαρίστων εσόδων και εν προκειμένω ενδιαφέρει μόνο για τους εισηγητές σεμιναρίων αφού τα συγγραφικά δικαιώματα εξαιρούνται της παρακράτησης εισφορών υπέρ ΕΦΚΑ, όπως αναλυτικά προαναφέραμε.

2. Παραθέτουμε ακολούθως τα γινόμενα δεκτά από το Υπουργείο Οικονομικών και ΑΑΔΕ για τους ευκαιριακά απασχολούμενους:

2.1. Τι χαρακτηρίζεται ως ευκαιριακή παρεπόμενη δραστηριότητα

Ως ευκαιριακή παρεπόμενη δραστηριότητα χαρακτηρίζεται, σύμφωνα με την εγκ. ΠΟΛ. 1003/2015 (§ 39.1.5), η δραστηριότητα που δεν ασκείται κατά σύστημα και αποδεικνύεται από τα πραγματικά περιστατικά. Τέτοια πραγματικά περιστατικά αποτελούν ιδίως η συνέχεια ή μη της άσκησης της δραστηριότητας αυτής, η ύπαρξη ιδιαίτερης επαγγελματικής εγκατάστασης, η ύπαρξη ιδιαίτερου εξοπλισμού και μηχανικών μέσων για την παροχή των υπηρεσιών αυτών ή την παραγωγή των αγαθών ή απόκτηση αγαθών με σκοπό τη μεταπώληση, και γενικότερα το εάν η παροχή των υπηρεσιών αυτών ή των αγαθών, έχει τα χαρακτηριστικά της οργανωμένης επιχείρησης.

2.2. Ενδεικτικές περιπτώσεις περιστασιακά απασχολούμενων

Ενδεικτικές περιπτώσεις που εμπίπτουν στην περίπτωση (β) της παραγράφου 1 του άρθρου 39 των ΕΛΠ είναι:

α) Τα φυσικά πρόσωπα όπως φοιτητές, νοικοκυρές, άνεργοι κ.λπ., που συμβάλλονται με εταιρείες ερευνών με συμβάσεις έργου ή όχι.

β) Τα φυσικά πρόσωπα που διενεργούν πωλήσεις με το σύστημα της κατ’ οίκον επίδειξης, ως αντιπρόσωποι πωλητές (dealers).

γ) Οι ιδιωτικοί ή δημόσιοι υπάλληλοι, φοιτητές, μεταπτυχιακοί φοιτητές, υποψήφιοι διδάκτορες κ.λπ. οι οποίοι μετέχουν σε ερευνητικά προγράμματα επιχορηγούμενα ή μη, τα οποία εκτελούνται τόσο από πρόσωπα υπόχρεα των ΕΛΠ, όσο και από διάφορους φορείς.

δ) Οι διερμηνείς ή μεταφραστές.

Σχετ. εγκ. ΠΟΛ. 1003/2015, § 39.1.6.

Η διάταξη αυτή καταλαμβάνει, ουσιαστικά, υπαλλήλους και λοιπούς εργαζόμενους με εξαρτημένη εργασία που προσφέρουν κάποια ευκαιριακή εργασία σε άλλη επιχείρηση, συνταξιούχους, ανέργους, νοικοκυρές, φοιτητές κ.λπ.

2.3. Εκδιδόμενα παραστατικά από τον αντισυμβαλλόμενο

Η οντότητα προς την οποία παρέχεται υπηρεσία από τα περιστασιακά απασχολούμενα φυσικά πρόσωπα, οφείλει να εκδίδει το προβλεπόμενο παραστατικό από τις διατάξεις των ΕΛΠ (π.χ. τιμολόγιο αγοράς, απόδειξη δαπάνης) ώστε να διασφαλίζεται η υποβολή των εισοδημάτων αυτών σε φορολογία εισοδήματος. Σχετ. εγκ. ΠΟΛ. 1003/2015.

Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με την παρ. 10 του άρθρου 8 των ΕΛΠ, οι υποκείμενες στα ΕΛΠ οντότητες, όταν συναλλάσσονται ως αγοραστές με πρόσωπα μη υπόχρεα στην έκδοση τιμολογίου (όπως, στην περίπτωση αυτή), υποχρεούνται να εκδίδουν σχετικό παραστατικό προς τεκμηρίωση και αναγνώριση της συναλλαγής.

Το παραστατικό αυτό μπορεί να είναι τιμολόγιο αγοράς, σε περίπτωση αγοράς αγαθών ή απόδειξη δαπάνης ή τίτλος κτήσης, σε περίπτωση λήψης υπηρεσιών ή κάθε άλλο έγγραφο που περιλαμβάνει όλες τις πληροφορίες που απαιτούνται για το παραστατικό αυτό, σύμφωνα με την παρ. 10 του άρθρου 8 των ΕΛΠ.

Δεδομένου ότι στο καθεστώς των ΕΛΠ δεν ορίζονται οι τίτλοι των στοιχείων και επιτρέπεται οι επιχειρήσεις να εκδίδουν σχετικό παραστατικό αρκεί να υπάρχει τεκμηρίωση της συναλλαγής, οι περισσότερες επιχειρήσεις συνεχίζουν να εκδίδουν τα στοιχεία που εξέδιδαν και κυριαρχεί το στοιχείο με το όνομα Απόδειξη Δαπάνης. Η Απόδειξη Δαπάνης αποδίδει την πραγματικότητα σε σχέση με το άστοχο - για τις δαπάνες αυτές- όνομα «τίτλος κτήσης» που αναφέρθηκε στον ΚΦΑΣ και εγκαταλείφθηκε στη συνέχεια. Είναι γεγονός ότι το όνομα παραμένει και δεν απαγορεύεται, πλην όμως όχι μόνο δεν αποδίδει ότι εκδίδεται για δαπάνη της επιχείρησης αλλά παραπέμπει σε συμβόλαια τα οποία πραγματικά αποτελούν τίτλους κτήσης.

2.4. Δεν παραλείπουμε να σημειώσουμε και τις διατάξεις της παρ.3 του άρθρου 21 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος (ν. 4172/2013) στις οποίες ορίζεται ότι «Για τους σκοπούς του παρόντος άρθρου ως «επιχειρηματική συναλλαγή» θεωρείται κάθε μεμονωμένη πράξη με την οποία πραγματοποιείται συναλλαγή ή και η συστηματική διενέργεια πράξεων στην οικονομική αγορά με σκοπό την επίτευξη κέρδους. Κάθε τρεις ομοειδείς συναλλαγές που λαμβάνουν χώρα εντός ενός εξαμήνου θεωρούνται συστηματική διενέργεια πράξεων».

Οι διατάξεις όμως αυτές αναφέρονται αποκλειστικά και μόνο στον τρόπο φορολογίας του κέρδους και στην κατάταξη σε κλίμακες και συντελεστές φορολογίας και δεν παρεμβαίνουν στις ειδικότερες διατάξεις των ΕΛΠ και του ΚΦΔ για το ποιοι τηρούν βιβλία και στοιχεία και ποιοι απαλλάσσονται και δεν υποχρεούνται σε έναρξη εργασιών και έκδοση στοιχείων.

Για να γίνει κατανοητό ότι δεν επιβάλλει ο ΚΦΕ απαγόρευση ευκαιριακής εργασίας καθ΄ όλο το έτος σημειώνουμε ότι με τις ειδικότερες διατάξεις του άρθρου 15 παρ. 1 επίσης του ΚΦΕ ρυθμίζεται ο τρόπος φορολόγησης των κερδών των περιστασιακά απασχολουμένων μέχρι 6.000 ευρώ και του τρόπου φορολόγησης των κερδών άνω των 6.000 ευρώ.

Συγκεκριμένα με τις διατάξεις αυτές ορίζονται τα ακόλουθα:

«Όταν το πραγματικό εισόδημα των φορολογουμένων δεν υπερβαίνει το ποσό των έξι χιλιάδων (6.000) ευρώ και το τεκμαρτό τους εισόδημα δεν υπερβαίνει το ποσό των εννιάμιση χιλιάδων (9.500) ευρώ και εφόσον δεν ασκείται επιχειρηματική δραστηριότητα για την οποία απαιτείται η υποβολή δήλωσης έναρξης εργασιών ή ατομική αγροτική δραστηριότητα, το εισόδημα αυτό, εξαιρουμένου του εισοδήματος από κεφάλαιο και από υπεραξία μεταβίβασης κεφαλαίου, και η προστιθέμενη διαφορά τεκμηρίων, φορολογούνται σύμφωνα με την παρούσα παράγραφο και την παράγραφο 1 του άρθρου 16.

Εάν το πραγματικό εισόδημα υπερβαίνει το ποσό των έξι χιλιάδων (6.000) ευρώ, το υπερβάλλον ποσό φορολογείται σύμφωνα με την παράγραφο 1 του άρθρου 29.

Οι διατάξεις του παρόντος άρθρου εφαρμόζονται και για τους φορολογούμενους που διέκοψαν την επιχειρηματική τους δραστηριότητα, για το εισόδημα που απέκτησαν μετά τη διακοπή της."

Κατόπιν των ανωτέρω διατάξεων και του ΚΦΕ, αποδεικνύεται ότι οι ευκαιριακά απασχολούμενοι μπορούν να απασχολούνται καθ΄ όλο το έτος παράλληλα με τα κύρια άλλα καθήκοντά τους (νοικοκυρές, φοιτητές κ.λπ.) με την μοναδική προϋπόθεση να μην έχουν έσοδα άνω των 10.000 ευρώ, όπως αυτή ορίζεται από το προαναφερθέν άρθρο 39 των Ελληνικών Λογιστικών Προτύπων (ν.4308/2014) και να εισπράττουν την αμοιβή τους με Παραστατικό Παρεχομένων Υπηρεσιών (Απόδειξη Δαπάνης).

Εάν ένας ευκαιριακά απασχολούμενος έχει έσοδα με αποδείξεις δαπανών μέχρι 6.000 ευρώ και το τεκμήρια του είναι μικρότερα των 9.500 χιλιάδων ευρώ, το εισόδημα που αποκτά φορολογείται ως εισόδημα από μισθωτές υπηρεσίες με την κλίμακα των μισθωτών (ουσία αφορολόγητος). Για το ποσό από 6.001 μέχρι 10.000 ευρώ (ή το συνολικό ποσό εάν το τεκμαρτό του εισόδημα (τεκμήρια) υπερβαίνει τις 9.500 ευρώ) το εισόδημα φορολογείται ως εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα.

Τέλος, και ανεξάρτητα του τρόπου φορολογίας, όταν ένα φυσικό πρόσωπο θεωρείται ευκαιριακά απασχολούμενο δεν πραγματοποιεί έναρξη εργασιών, δεν τηρεί βιβλία, δεν εκδίδει στοιχεία και λαμβάνει την αμοιβή του με Απόδειξη Δαπάνης (Παραστατικό Παρεχομένων Υπηρεσιών) με τη βασική προϋπόθεση ότι οι αμοιβές που λαμβάνει να είναι μικρότερες των 10.000 ευρώ, όπως ορίζεται στο άρθρο 39 του ν.4308/2014 (ΕΛΠ). Επί του ποσού αυτών, παρακρατούνται και καταβάλλονται εισφορές υπέρ ΕΦΚΑ όπως αναλύσαμε στο πρώτο μέρος του άρθρου μας.