Αριθμ. 28226

ΦΕΚ B’ 2485/10.06.2021

Καθορισμός των λεπτομερειών εφαρμογής των επιμέρους υποχρεώσεων των δικηγόρων και των συμβολαιογράφων σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 3 του άρθρου 6 του ν. 4557/2018 (Α’ 139).

Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ

Έχοντας υπόψη:

1. Τις διατάξεις:

α) Του ν. 4557/2018 «Πρόληψη και καταστολή της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας» (Α’ 139) (που ενσωματώνει την Οδηγία 2015/849/EE - 4η Οδηγία κατά της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες), όπως τροποποιήθηκε πλέον με τον ν. 4734/2020 (Α’ 196) (ο οποίος ενσωματώνει στην ελληνική νομοθεσία την Οδηγία 2018/843/ΕΕ - 5η Οδηγία κατά της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες) και ιδίως τις διατάξεις της περ. ζ της παρ. 1 του άρθρου 6 καθώς και των άρθρων 12 έως και 18, όπως ισχύουν, ως προς τις αρμοδιότητες επί των εποπτευόμενων υπόχρεων προσώπων και τα μέτρα δέουσας επιμέλειας που τηρούν,

β) της παρ. 3 του άρθρου 6 του ν. 4557/2018 (Α’ 139), σύμφωνα με την οποία οι αρμόδιες αρχές για την εποπτεία της εφαρμογής των διατάξεων του παρόντος καθορίζουν με αποφάσεις τους τις λεπτομέρειες εφαρμογής των επί μέρους υποχρεώσεων που προβλέπονται στον παρόντα για τα εποπτευόμενα πρόσωπα, συμπεριλαμβανομένων των εγγράφων και στοιχείων που απαιτούνται για τη διενέργεια της πιστοποίησης και επαλήθευσης της ταυτότητας των πελατών τους, κατά την εφαρμογή μέτρων συνήθους, απλουστευμένης ή αυξημένης δέουσας επιμέλειας και καθοδηγούν με κατάλληλες οδηγίες και εγκυκλίους ή άλλες πρόσφορες μεθόδους τα υπόχρεα πρόσωπα ως προς την αντιμετώπιση συγκεκριμένων προβλημάτων και τον καθορισμό πρακτικών συμπεριφοράς έναντι των πελατών, δυνάμενες να διαφοροποιούν τις υποχρεώσεις των υπόχρεων προσώπων, λαμβάνοντας ιδίως υπόψιν τη φύση, το μέγεθος και το νομικό πλαίσιο των επαγγελματικών δραστηριοτήτων των υπόχρεων προσώπων (και εν προκειμένω των δικηγόρων και συμβολαιογράφων), το βαθμό κινδύνου που ενέχουν αυτές οι δραστηριότητες και οι διενεργούμενες συναλλαγές,

γ) του άρθρου 90 του Κώδικα Νομοθεσίας για την Κυβέρνηση και τα κυβερνητικά όργανα, (π.δ. 63/2005, Α’ 98), σε συνδυασμό με την παρ. 22 του άρθρου 119 του ν. 4622/2019 (Α’ 133),

δ) του π.δ. 81/2019 «Σύσταση, συγχώνευση και μετονομασία Υπουργείων και καθορισμός αρμοδιοτήτων τους - Μεταφορά υπηρεσιών και αρμοδιοτήτων μεταξύ Υπουργείων» (Α’ 119),

ε) του π.δ. 83/2019 «Διορισμός Υπουργών, Αναπληρωτών Υπουργών και Υφυπουργών» (Α’ 121),

στ) του π.δ. 6/2021 «Οργανισμός του Υπουργείου Δικαιοσύνης» (Α’ 7).

2. Την εξειδίκευση της εφαρμογής των επί μέρους υποχρεώσεων που προβλέπονται στον ν. 4557/2018 για τα λοιπά υπόχρεα πρόσωπα από τις έτερες αρμόδιες αρχές και ιδίως για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, συνδυαστικά με το νομοθετικό πλαίσιο υλοποίησης συναλλαγών, όπως ισχύει.

3. Το γεγονός ότι από τις διατάξεις της παρούσας απόφασης δεν προκαλείται δαπάνη στον κρατικό προϋπολογισμό, αποφασίζουμε:

Την παροχή οδηγιών και τον καθορισμό εγγράφων και στοιχείων, καθώς και προτύπων εντύπων που απαιτούνται για τη εκπλήρωση των υποχρεώσεων της εξακρίβωσης και επαλήθευσης της ταυτότητας του εντολέως και της εξακρίβωσης του πραγματικού δικαιούχου από δικηγόρους και συμβολαιογράφους στις περιπτώσεις που απαιτείται, κατά την εφαρμογή των μέτρων δέουσας επιμέλειας, σύμφωνα με την παρ. 3 του άρθρου 6 του ν. 4557/2018 (Α’ 139), όπως και την εκπλήρωση των συναφών τους υποχρεώσεων ως εξής:

Άρθρο 1

Υπόχρεα Πρόσωπα και Περιπτώσεις Εφαρμογής Μέτρων Δέουσας Επιμέλειας

Οι συμβολαιογράφοι και οι δικηγόροι, υποχρεούνται στην εξακρίβωση και επαλήθευση της ταυτότητας του εντολέως και την εξακρίβωση του πραγματικού δικαιούχου αυτού, εφόσον σωρευτικά (α) είναι στο πλαίσιο της εκάστοτε ειδικής περίπτωσης “υπόχρεο πρόσωπο” σύμφωνα με το άρθρο 5 του ν. 4557/2018 και (β) συντρέχει περίπτωση εφαρμογής μέτρων δέουσας επιμέλειας κατ’ άρθρο 12 του ν. 4557/2018.

Ειδικότερα:

α) Υπόχρεα πρόσωπα:

Με τις διατάξεις της περ. ε’ της παρ. 1 του άρθρου 5 και της περ. ζ’ της παρ. 1 του άρθρου 6 του ν. 4557/2018 ορίζονται ως υπόχρεα πρόσωπα αρμοδιότητας του Υπουργείου Δικαιοσύνης οι συμβολαιογράφοι και οι δικηγόροι, όταν συμμετέχουν, ενεργώντας εξ ονόματος και για λογαριασμό των πελατών τους, σε:

α.i) χρηματοπιστωτικές συναλλαγές ή

α.ii) συναλλαγές επί ακινήτων,

α.iii) και όταν βοηθούν στο σχεδιασμό ή τη διενέργεια συναλλαγών για τους πελάτες τους σχετικά με:

α.iii.α) την αγορά ή πώληση ακινήτων ή επιχειρήσεων,

α.iii.β) τη διαχείριση χρημάτων, τίτλων ή άλλων περιουσιακών στοιχείων των πελατών τους,

α.iii.γ) το άνοιγμα ή τη διαχείριση τραπεζικών λογαριασμών, λογαριασμών ταμιευτηρίου ή λογαριασμών τίτλων, καθώς και τη σύσταση χρηματικών παρακαταθηκών και προεχόντως αυτών που αφορούν σε εγγυοδοσίες που διατάσσονται από τη δικαστική αρχή στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών,

α.iii.δ) τις αναγκαίες εισφορές για τη σύσταση, λειτουργία ή διοίκηση εταιρειών,

α.iii.ε) τη σύσταση, λειτουργία ή διοίκηση εταιρειών, εμπιστευμάτων (trusts), εταιρειών εμπιστευματικής διαχείρισης, επιχειρήσεων, ιδρυμάτων ή ανάλογων σχημάτων ή αντίστοιχων νομικών μορφωμάτων.

Διευκρινίζεται ότι σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 5 του ν. 4557/2018 οι υποχρεώσεις που απορρέουν από τις διατάξεις του εν λόγω νόμου βαρύνουν τις δικηγορικές εταιρείες και εταιρείες συμβολαιογράφων ως νομικά πρόσωπα και όχι τους συνεργαζόμενους με οποιαδήποτε σύμβαση ή συμφωνία δικηγόρους και υπαλλήλους τους.

β) Περιπτώσεις Εφαρμογής Μέτρων Δέουσας Επιμέλειας:

Σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 1 του άρθρου 12 του ν. 4557/2018, οι συμβολαιογράφοι και οι δικηγόροι, όταν είναι υπόχρεα πρόσωπα, εφαρμόζουν τα μέτρα δέουσας επιμέλειας ως προς τον πελάτη τους στην περίπτωση που συνάπτουν σχέση εντολής οι δικηγόροι ή στην περίπτωση που καταρτίζουν συμβολαιογραφική πράξη οι συμβολαιογράφοι.

Διευκρινίζεται ότι οι λοιπές περιπτώσεις της παρ. 1 του άρθρου 12 του ν. 4557/2018 δεν τυγχάνουν εφαρμογής σε ό,τι αφορά τους συμβολαιογράφους και τους δικηγόρους, ως συνάγεται από τον ορισμό τους ως «υπόχρεων προσώπων» και τη φύση του λειτουργήματός τους.

γ) Εκ των ανωτέρω συνάγεται ότι οι συμβολαιογράφοι και οι δικηγόροι όταν συμμετέχουν σε συναλλαγές που δεν εμπίπτουν στις ανωτέρω περιοριστικά αναφερόμενες περιπτώσεις της παρ. 1 του άρθρου 5 του ν. 4557/2018, δεν είναι υπόχρεα πρόσωπα και δεν υποχρεούνται σε πιστοποίηση και επαλήθευση των στοιχείων ταυτότητας του εντολέως και του πραγματικού δικαιούχου αυτού (εφόσον ο εντολέας δεν είναι φυσικό πρόσωπο). Ομοίως δεν φέρουν σχετική υποχρέωση και στις περιπτώσεις που είναι υπόχρεα πρόσωπα, αλλά δε συντρέχει η ανωτέρω υπό (β) περίπτωση.

δ) Ως προς την άσκηση του δικηγορικού λειτουργήματος διευκρινίζεται ότι:

i. Οι δικηγόροι δεν ενεργούν ως υπόχρεα πρόσωπα όταν παρέχουν απλώς γνωμοδοτήσεις ως προς θέματα ελληνικού δικαίου, χωρίς την υπαγωγή σε προσωποπαγή στοιχεία συγκεκριμένης συναλλαγής.

ii. Οι δικηγόροι δεν ενεργούν ως υπόχρεα πρόσωπα όταν η εντολή τους περιλαμβάνει την αξιολόγηση της νομικής κατάστασης του εν λόγω εντολέως ή την υπεράσπιση ή εκπροσώπηση σε δίκη ή σχετικά με δίκη, συμπεριλαμβανομένης της παροχής συμβουλών για την κίνηση ή την αποφυγή δίκης, ανεξαρτήτως αν οι πληροφορίες λαμβάνονται πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά τη δίκη, σύμφωνα και με όσα προβλέπονται στο εδ. β’ της παρ. 2 του άρθρου 13 και στην παρ. 2 του άρθρου 22 του ν. 4557/2018.

iii. Οι δικηγόροι και συμβολαιογράφοι δύνανται να αντιμετωπίζουν ως εντολείς τους έτερους δικηγόρους ή συμβολαιογράφους που τους δίδουν εντολές, εφόσον οι τελευταίοι δεν δηλώνουν διαφορετικά, είναι προσηκόντως αδειοδοτημένοι για άσκηση του αντίστοιχου λειτουργήματος στη δικαιοδοσία της έδρας τους και η έδρα τους δεν βρίσκεται σε τρίτες χώρες που χαρακτηρίζονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως υψηλού κινδύνου νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες ή χρηματοδότησης της τρομοκρατίας.

Άρθρο 2

Έγγραφα και Στοιχεία Πιστοποίησης και Επαλήθευσης Ταυτότητας

Συνεκτιμώντας το γεγονός ότι στις περιπτώσεις που οι συμβολαιογράφοι και οι δικηγόροι ενεργούν ως υπόχρεα πρόσωπα, οι σχετικές συναλλαγές υλοποιούνται μέσω του χρηματοπιστωτικού συστήματος υποχρεωτικά (ενόψει της κείμενης νομοθεσίας περί ορίων συναλλαγών σε μετρητά):

α) Καθορίζουμε τα έγγραφα και τα στοιχεία που απαιτούνται για τη διενέργεια της πιστοποίησης και επαλήθευσης της ταυτότητας του πελάτη και του πραγματικού δικαιούχου από τους συμβολαιογράφους και τους δικηγόρους κατά την εφαρμογή των μέτρων δέουσας επιμέλειας, όπως αυτά ορίζονται στα άρθρα 12 έως 18 του ν. 4557/2018, ως τα αναφερόμενα στο Παράρτημα Ι για νομικά πρόσωπα και στο Παράρτημα ΙΙ για φυσικά πρόσωπα, τα οποία συνιστούν προτεινόμενα πρότυπα εντύπων προς χρήση των υπόχρεων προσώπων που εποπτεύονται από το Υπουργείο Δικαιοσύνης.

β) Διευκρινίζουμε ότι οι συμβολαιογράφοι και οι δικηγόροι εκπληρώνουν, πλήρως, στις περιπτώσεις που απαιτείται, τις κατ’ άρθρα 12 έως 18 του ν. 4557/2018 υποχρεώσεις της τήρησης μέτρων δέουσας επιμέλειας με τη συλλογή των πληροφοριών και υποστηρικτικών εγγράφων που ορίζονται στα Παραρτήματα Ι (για νομικά πρόσωπα) και ΙΙ (για φυσικά πρόσωπα) της παρούσας.

Άρθρο 3

Χρόνος Εφαρμογής των Μέτρων Δέουσας Επιμέλειας

Ως χρόνος εφαρμογής των μέτρων δέουσας επιμέλειας ορίζεται σύμφωνα με τις παρ. 1 και 2 του άρθρου 14 του ν. 4557/2018 το διάστημα πριν από τη σύναψη σχέσης εντολής, υπό την επιφύλαξη της δυνατότητας εφαρμογής των ανωτέρω μέτρων μετά τη σύναψη σχέσης εντολής, εφόσον αυτό απαιτείται για την ομαλή διεξαγωγή της παρεχόμενης υπηρεσίας και εφόσον ο κίνδυνος διάπραξης νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες ή χρηματοδότησης της τρομοκρατίας είναι μικρός. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι διαδικασίες ολοκληρώνονται το συντομότερο δυνατό μετά την αρχική επαφή.

Άρθρο 4

Υποχρέωση Αναφοράς

α) Σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 22 του ν. 4557/ 2018 και υπό την επιφύλαξη της παρ. 2 του ίδιου άρθρου, οι συμβολαιογράφοι και οι δικηγόροι, όταν ενεργούν ως υπόχρεα πρόσωπα, οφείλουν:

i) να ενημερώνουν αμελλητί, με δική τους πρωτοβουλία, την Αρχή Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες, όταν γνωρίζουν ή έχουν σοβαρές ενδείξεις ή υποψίες ότι χρηματικά ποσά, ανεξαρτήτως του ύψους τους, συνιστούν έσοδα από εγκληματικές δραστηριότητες ή σχετίζονται με χρηματοδότηση της τρομοκρατίας. Η υποχρέωση αυτή αφορά και σε κάθε περίπτωση απόπειρας ύποπτης συναλλαγής.

ii) Να παρέχουν αμελλητί στην Αρχή Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες, το Υπουργείο Δικαιοσύνης και σε άλλες δημόσιες αρχές που είναι επιφορτισμένες με καθήκοντα για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες ή της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, ύστερα από αίτημά τους, όλες τις απαιτούμενες πληροφορίες και στοιχεία.

β) Σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 22 του ν. 4557/ 2018, δεν υφίσταται ως προς τους συμβολαιογράφους και τους δικηγόρους υποχρέωση αναφοράς αποκλειστικά και μόνο για τις πληροφορίες που λαμβάνουν από ή σχετικά με πελάτη τους κατά την αξιολόγηση της νομικής κατάστασης του εν λόγω πελάτη ή στο πλαίσιο της υπεράσπισης του πελάτη τους σε δικαστικές διαδικασίες ή σχετικά με αυτές, συμπεριλαμβανομένης της παροχής συμβουλών για την κίνηση ή την αποφυγή δίκης ανεξαρτήτως αν οι πληροφορίες λαμβάνονται πριν από τη δίκη, κατά τη διάρκειά της ή μετά από αυτή.

γ) Διευκρινίζεται ότι οι δικηγόροι υποβάλλουν τις σχετικές αναφορές τους προς αξιολόγηση στην Επιτροπή Δικηγόρων του άρθρου 29 του ν. 4557/2018, η οποία και κρίνει αν αυτές πρέπει να διαβιβαστούν στην Αρχή Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες, και όχι απευθείας στην εν λόγω Αρχή.

Άρθρο 5

Απαγόρευση Γνωστοποίησης

Σύμφωνα με το άρθρο 27 του ν. 4557/2018, οι συμβολαιογράφοι και οι δικηγόροι, ως υπόχρεα πρόσωπα, απαγορεύεται να γνωστοποιούν στον εμπλεκόμενο εντολέα ή σε τρίτους ότι διαβιβάστηκαν ή θα διαβιβαστούν αρμοδίως πληροφορίες ή ότι διεξάγεται ή ενδέχεται να διεξαχθεί έρευνα ή ανάλυση για νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες ή χρηματοδότηση της τρομοκρατίας. Η απόπειρά τους να αποτρέψουν πελάτη να εμπλακεί σε εγκληματική δραστηριότητα δεν συνιστά γνωστοποίηση.

Άρθρο 6

Αποχή από συναλλαγές

Σύμφωνα με το άρθρο 23 του ν. 4557/2018, οι συμβολαιογράφοι και οι δικηγόροι, όταν ενεργούν ως υπόχρεα πρόσωπα, απέχουν υποχρεωτικώς από τη διενέργεια των συναλλαγών, για τις οποίες γνωρίζουν ή υποπτεύονται ότι σχετίζονται με προϊόντα εγκληματικών δραστηριοτήτων ή συνδέονται με χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, προτού συμμορφωθούν με την ανωτέρω υποχρέωση της αναφοράς.

Εφόσον η αποφυγή της διενέργειας των ανωτέρω συναλλαγών είναι αδύνατη ή ενδέχεται να εμποδίσει τις προσπάθειες δίωξης των δικαιούχων αυτών, τα υπόχρεα πρόσωπα προβαίνουν σε ενημέρωση αμέσως μετά τη συναλλαγή.

Άρθρο 7

Χρόνος και Τρόπος Φύλαξης Στοιχείων

Σε εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους που απορρέουν από τα άρθρα 30 και 31 του ν. 4557/2018, οι δικηγόροι και συμβολαιογράφοι που ενεργούν ως υπόχρεα πρόσωπα, οφείλουν να τηρούν τις κατά τα ανωτέρω συλλεγόμενες πληροφορίες και έγγραφα σε έντυπη ή ηλεκτρονική μορφή για χρονικό διάστημα πέντε (5) ετών μετά από το τέλος της σχέσης εντολής με τον πελάτη. Κατά τη λήξη της προθεσμίας αυτής διαγράφονται τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, εκτός αν επιτρέπεται ή επιβάλλεται από άλλη διάταξη νόμου ή κανονιστική απόφαση η φύλαξή τους για μακρότερο χρονικό διάστημα, το οποίο δεν μπορεί να υπερβαίνει τη δεκαετία. Μετά την πάροδο της 10ετίας τα υπόχρεα πρόσωπα δεν υπόκεινται σε κανενός είδους διοικητική κύρωση, ποινική δίωξη ή άλλο έλεγχο, καθώς εξαιτίας της υποχρέωσής τους να διαγράψουν όλα τα αρχεία που έχουν στη διάθεσή τους αδυνατούν να ασκήσουν προσηκόντως την άμυνα και υπεράσπισή τους.

Άρθρο 8

Εφαρμογή μέτρων δέουσας επιμέλειας από τρίτα μέρη

Όταν η συναλλαγή διενεργείται μέσω πιστωτικού ιδρύματος ή μέσω άλλου τρίτου μέρους σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 19 του ν. 4557/2018, τα υπόχρεα πρόσωπα δύνανται να βασίζονται για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων δέουσας επιμέλειας στα ως άνω τρίτα μέρη, δεδομένου ότι τα τελευταία πληρούν τις προϋποθέσεις παροχής κατάλληλων εγγυήσεων. Σε αυτές τις περιπτώσεις δεν απαιτείται εκ νέου λήψη μέτρων δέουσας επιμέλειας από τα υπόχρεα πρόσωπα εποπτείας μας και, συναφώς, δεν εφαρμόζονται οι σχετικές λοιπές διατάξεις της παρούσας και ιδίως τα παραρτήματά της.

Άρθρο 9

Πειθαρχικές κυρώσεις

Σε περίπτωση που συμβολαιογράφος ή δικηγόρος παραβαίνει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις διατάξεις του ν. 4557/2018, όπως αυτές εξειδικεύονται με την παρούσα, το Υπουργείο Δικαιοσύνης ως αρμόδια αρχή παραπέμπει το υπόχρεο πρόσωπο στον οικείο Συμβολαιογραφικό ή Δικηγορικό Σύλλογο, στον οποίο διαβιβάζονται όλα τα στοιχεία της παράβασης, προκειμένου να ασκηθεί ο προβλεπόμενος από τις κείμενες διατάξεις πειθαρχικός έλεγχος.

Άρθρο 10

Γνωστοποίηση στα υπόχρεα πρόσωπα

Η παρούσα κανονιστική απόφαση κοινοποιείται προς άπαντες τους Δικηγορικούς και Συμβολαιογραφικούς Συλλόγους της χώρας, προκειμένου να ενημερώσουν τα μέλη τους για το περιεχόμενό της.

Η παρούσα ισχύει από τη δημοσίευσή της στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

Από την ημερομηνία έναρξης ισχύος της παρούσας καταργείται οποιαδήποτε προηγούμενη απόφαση προβλέπει διαφορετικά για τα οριζόμενα στην παρούσα.

Η απόφαση αυτή να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

Αθήνα, 4 Ιουνίου 2021

Ο Υπουργός

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΙΑΡΑΣ