Περίληψη ΣτΕ Ολ 674/2021: Ευθύνη παραιτηθέντος από τη διοίκηση ή την εκπροσώπηση ανώνυμης εταιρείας για χρέη αυτής από φόρους και ασφαλιστικές εισφορές προς το ΙΚΑ που γεννήθηκαν μετά την παραίτησή του. Ορισμός ή μη νέας διοικήσεως. Τήρηση ή μη της προβλεπόμενης από τον ν. 2190/20 δημοσιότητας. Δέουσα επιμέλεια του παραιτηθέντος.

ΣτΕ Ολ 674/2021
Πρόεδρος: Α. Ράντος
Εισηγητής: Φ. Γιαννακού, Σύμβουλος

Ευθύνη παραιτηθέντος από τη διοίκηση ή την εκπροσώπηση ανώνυμης εταιρείας για χρέη αυτής από φόρους και ασφαλιστικές εισφορές προς το ΙΚΑ που γεννήθηκαν μετά την παραίτησή του. Ορισμός ή μη νέας διοικήσεως. Τήρηση ή μη της προβλεπόμενης από τον ν. 2190/20 δημοσιότητας. Δέουσα επιμέλεια του παραιτηθέντος.

Με την αίτηση, εφ’ ης η εν λόγω απόφαση, ζητείτο η αναίρεση αποφάσεως Τριμελούς Διοικητικού Πρωτοδικείου (2009), με την οποία έγινε δεκτή έφεση του Ι.Κ.Α. - Ε.Τ.Α.Μ. (και ήδη Ε.Φ.Κ.Α.) κατ’ αποφάσεως Μονομελούς Διοικητικού Πρωτοδικείου, εξαφανίσθηκε η τελευταία αυτή απόφαση καθ’ ο μέρος τροποποιούσε πρόγραμμα αναγκαστικού πλειστηριασμού Διευθύντριας Ταμείου Εισπράξεως Εσόδων του Ι.Κ.Α. - Ε.Τ.Α.Μ. και τελικώς απορρίφθηκε ανακοπή του αναιρεσείοντος κατά του ως άνω προγράμματος, με το οποίο ετίθεντο σε δημόσιο αναγκαστικό πλειστηριασμό ακίνητά του, λόγω οφειλών προς το Ι.Κ.Α. - Ε.Τ.Α.Μ. από ασφαλιστικές εισφορές ανώνυμης εταιρείας, στην οποία αυτός είχε διατελέσει Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου και Διευθύνων Σύμβουλος.
Η υπόθεση εισήχθη στην Ολομέλεια κατόπιν της 1213/2019 παραπεμπτικής αποφάσεως της επταμελούς συνθέσεως του Στ´ Τμήματος, με την οποία τέθηκαν, μεταξύ άλλων, ζητήματα ερμηνείας των διατάξεων των άρθρων 115 παρ. 1 και 3 του ν. 2238/1994 (όπως η παρ. 3 προστέθηκε με το άρθρο 22 παρ. 6 του ν. 2648/1998) και 4 παρ. 4 ν. 2556/1997 (όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 69 παρ. 2 ν. 2676/1999), που ανάγονται στις προϋποθέσεις της απαλλαγής των προσώπων που ασκούν τη διοίκηση και την εκπροσώπηση ανώνυμης εταιρείας από την προσωπική και αλληλέγγυο ευθύνη τους για χρέη της εταιρείας από φόρο εισοδήματος ή οφειλόμενες στο Ι.Κ.Α. ασφαλιστικές εισφορές.

1. Το Δικαστήριο δέχθηκε, ομοφώνως, ότι κατά την έννοια των ως άνω διατάξεων, οι οποίες πρέπει να ερμηνεύονται στενά, ως θεσπίζουσες εξαίρεση από την αρχή της αυτοτέλειας του νομικού προσώπου των ανωνύμων εταιρειών, και κατά τρόπο σύμφωνο προς το άρθρο 78 παρ. 1 του Συντάγματος και την απορρέουσα από αυτό αρχή της νομιμότητας του φόρου, τα μνημονευόμενα σε αυτές πρόσωπα ευθύνονται προσωπικώς και αλληλεγγύως για χρέη της ανώνυμης εταιρείας από φόρους ή από οφειλόμενες στο Ι.Κ.Α. ασφαλιστικές εισφορές, υπό την προϋπόθεση, πάντως, ότι εξακολουθούν, κατά τον εκάστοτε κρίσιμο χρόνο (όπως αυτός ορίζεται στις παραγράφους 1 και 3 του άρθρου 115 του ν. 2238/1994), να έχουν μία από τις ιδιότητες της παραγράφου 1 του άρθρου 115 του ν. 2238/1994 και δεν έχουν αποδεδειγμένως παραιτηθεί ή με άλλον τρόπο νομίμως παυθεί από αυτές. Τούτων έπεται ότι τα ως άνω πρόσωπα εξακολουθούν μεν να ευθύνονται για τα γεννηθέντα προ του χρόνου της παραιτήσεώς τους χρέη της εταιρείας, δεν ευθύνονται, όμως, για χρέη τα οποία γεννήθηκαν σε χρόνο μεταγενέστερο της νομίμως αποδεικνυομένης παραιτήσεώς τους. Και τούτο ανεξαρτήτως, καταρχήν, του εάν έχει αναλάβει καθήκοντα νέα διοίκηση της εταιρείας, εφόσον τέτοια προϋπόθεση δεν προβλέπεται στις ως άνω εξαιρετικές διατάξεις του ν. 2238/1994, η αντίθετη δε εκδοχή θα συνεπαγόταν την, κατά παράβαση των αρχών της ασφάλειας του δικαίου και της αναλογικότητας, επ’ αόριστον και για μη προβλέψιμο χρόνο παράταση της ευθύνης των εν λόγω προσώπων για χρέη της εταιρείας προερχόμενα από ενέργειες, επί των οποίων δεν μπορούσαν να ασκήσουν καμία επίδραση.

2. Ως προς το περαιτέρω ζήτημα εάν, προκειμένου να απαλλαγεί ο παραιτηθείς από την προσωπική και αλληλέγγυο ευθύνη του για τα μεταγενέστερα της παραιτήσεώς του ως άνω χρέη της εταιρείας, απαιτείται η δημοσιότητα της παραιτήσεως κατά τις διατάξεις του ν. 2190/1920, το Δικαστήριο επιβεβαίωσε κατ’ αρχάς, ομοφώνως, τη νομολογία του, σύμφωνα με την οποία η παύση για οποιονδήποτε λόγο, όπως η παραίτηση, από τη διοίκηση και εκπροσώπηση ανώνυμης εταιρείας υποβάλλεται στις διατυπώσεις δημοσιότητας των άρθρων 7α και 7β του ν. 2190/1920 (καταχώρηση στο μητρώο ανωνύμων εταιρειών και δημοσίευση στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως), η εν λόγω, όμως, δημοσιότητα δεν έχει συστατικό, αλλά βεβαιωτικό - δηλωτικό χαρακτήρα. Με τα δεδομένα αυτά, το Δικαστήριο δέχθηκε ότι, επί παραιτήσεως των μνημονευομένων στην παράγραφο 1 του άρθρου 115 του ν. 2238/1994 προσώπων από την ως άνω ιδιότητά τους, η μη δημοσίευση στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως των σχετικών πράξεων δεν επιδρά, καθ’ εαυτήν, στο κύρος της παραιτήσεως, η οποία είναι ισχυρή ανεξαρτήτως της δημοσιεύσεώς της, έχει δε ως συνέπεια, κατά τη ρητή διατύπωση της παραγράφου 13 του άρθρου 7β του ν. 2190/1920, ότι η ανώνυμη εταιρεία δεν δύναται καταρχήν να αντιτάξει την επελθούσα μεταβολή στους τρίτους, εκτός εάν επικαλεσθεί και αποδείξει ότι την γνώριζαν. Στη συνέχεια, το Δικαστήριο δέχθηκε, κατά πλειοψηφία, ότι ως «τρίτος», για την εφαρμογή των εν λόγω διατάξεων, λογίζεται κάθε πρόσωπο με το οποίο η εταιρεία έχει ή μπορεί εκ του νόμου να έχει οποιαδήποτε έννομη σχέση, και, επομένως, στους τρίτους αυτούς περιλαμβάνεται και το Δημόσιο, η δε εν προκειμένω κρίσιμη έννομη σχέση του με την εταιρεία απορρέει από την ειδική διάταξη του νόμου που καθιερώνει τον κανόνα της προσωπικής και αλληλέγγυας ευθύνης των διευθυνόντων τις εταιρείες φυσικών προσώπων. Κριθέντος δε ότι ο ν. 2190/1920 (βλ. ιδίως άρθρο 7β παρ. 1 περ. β΄και παρ. 14) δεν αποκλείει την κίνηση της διαδικασίας δημοσιεύσεως με επιμέλεια οποιουδήποτε ενδιαφερομένου, και ιδίως των διευθυνόντων την εταιρεία φυσικών προσώπων, στα οποία, άλλωστε, λόγω ακριβώς της ιδιότητάς τους αυτής, είναι γνωστή και ευχερής η τήρηση της οικείας νόμιμης διατυπώσεως, το Δικαστήριο, ερμηνεύοντας περαιτέρω τις ανωτέρω διατάξεις σύμφωνα με το Σύνταγμα και τις αρχές της νομιμότητας του φόρου, της ασφάλειας του δικαίου και της αναλογικότητας, έκρινε ότι σε περίπτωση μη δημοσιεύσεως της πράξεως παραιτήσεως των μνημονευομένων στην παράγραφο 1 του άρθρου 115 του ν. 2238/1994 προσώπων από την ως άνω ιδιότητά τους, τα πρόσωπα αυτά απαλλάσσονται από την ευθύνη για τις μεταγενέστερες της παραιτήσεώς τους (κατά τις ειδικότερες διακρίσεις των παραγράφων 1 και 3 του άρθρου 115 του ν. 2238/1994) οφειλές της εταιρείας από φόρο εισοδήματος και από ασφαλιστικές εισφορές προς το Ι.Κ.Α., εφόσον, επιδεικνύοντας τη δέουσα επιμέλεια, προβούν τα ίδια στη, μνημονευόμενη στο άρθρο 7β παρ. 14 του ν. 2190/1920, γνωστοποίηση της παραιτήσεώς τους στην αρμόδια προς τούτο υπηρεσία της Νομαρχίας, προσκομίζοντας συγχρόνως τα στοιχεία από τα οποία προκύπτει ότι έχουν εγκύρως και σπουδαίως παραιτηθεί.

Μετά την επίλυση των εκτεθέντων ζητημάτων το Δικαστήριο ανέπεμψε την υπόθεση στο Στ´ Τμήμα για περαιτέρω κρίση.