Υπουργείο Οικονομικών

29 Ιανουαρίου 2021

Δελτίο Τύπου

Συνέντευξη του Υφυπουργού Οικονομικών, αρμόδιου για το χρηματοπιστωτικό σύστημα, κ. Γιώργου Ζαββού, στην «Καθημερινή»

1. Το υπουργείο Οικονομικών προωθεί την επέκταση του μηχανισμού των κρατικών εγγυήσεων, του «Ηρακλή ΙΙ». Τι ύψους τιτλοποιήσεις θα μπορούσαν να εντάξουν οι τράπεζες και τι ύψους εγγυήσεις θα προβλέπει ο μηχανισμός;

Το πρόγραμμα «Ηρακλής» αποτελεί μια επιτυχημένη συστημική λύση για την αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα και οδήγησε μέσα σε έναν χρόνο σε μείωση άνω των 30 δισ. ευρώ μη εξυπηρετούμενων δανείων, δηλαδή κατά ποσοστό άνω του 40% του συνολικού όγκου.

Γι’ αυτό  μετά τις προτάσεις των συστημικών τραπεζών και την ενθάρρυνση των Ευρωπαϊκών οργανισμών η κυβέρνηση αποφάσισε την επέκταση του προγράμματος για 18 ακόμα μήνες ξεκινώντας από τον ερχόμενο Μάιο.

Στρατηγικός στόχος είναι η πλήρης εξυγίανση των ισολογισμών των τραπεζών και η οριστική εξάλειψη των κόκκινων δανείων.

Σύμφωνα με τα στοιχεία των τραπεζών, φαίνεται ότι στον «Ηρακλή ΙΙ» σκοπεύουν να εντάξουν  τιτλοποιήσεις ανάλογου ύψους με τον Ηρακλή Ι , περίπου 30 – 35 δισ. ευρώ, δηλαδή σκοπεύουν να  εντάξουν σχεδόν όλα τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια που έχουν απομείνει.

2. Ποια θα είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του «Ηρακλή ΙΙ» με βάση και τις βελτιώσεις που αποτελούν αντικείμενο συζητήσεων με τις τράπεζες και ποια είναι τα οφέλη από την επέκταση του μηχανισμού;

Τα βασικά χαρακτηριστικά του «Ηρακλή», τα οποία διασφαλίζουν την επιτυχία του, είναι ότι αποτελεί καινοτόμο λύση της αγοράς, αφού αντλεί τα χρήματα από τους επενδυτές και δεν επιβαρύνει με ούτε ένα ευρώ τον Έλληνα φορολογούμενο.

Οι εγγυήσεις του ελληνικού Δημοσίου θα καλύπτουν και πάλι μόνο τις ομολογίες υψηλής εξοφλητικής προτεραιότητας (senior bonds), οι οποίες θα πρέπει προηγουμένως να έχουν πάρει την απαιτούμενη πιστοληπτική διαβάθμιση δηλ. το ασφαλέστερο τμήμα της συναλλαγής των τιτλοποιήσεων.

Ο «Ηρακλής ΙΙ» θα συνιστά κατά κύριο λόγο επέκταση του ήδη υφιστάμενου προγράμματος, επομένως δεν χρειάζονται να υπάρξουν ριζικές αλλαγές σε αυτή τη δεύτερη φάση.

Το Υπουργείο Οικονομικών βρίσκεται σε στάδιο διαβουλεύσεων με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, επομένως είναι πρόωρο ακόμα να μιλήσουμε για συγκεκριμένες αλλαγές σε σχέση με τον «Ηρακλή Ι». Σε κάθε περίπτωση σκοπεύουμε να επιτύχουμε το βέλτιστο δυνατό αποτέλεσμα.

3. Η πτώση των ελληνικών CDS συνιστά ευνοϊκή συγκυρία για νέες τιτλοποιήσεις, αλλά υπάρχει προβληματισμός για το ύψος των κεφαλαίων που θα απαιτηθεί από τις τράπεζες. Πως θα αντιμετωπίσουν οι τράπεζες αυτή την πρόκληση;

Πριν προβούν στις τιτλοποιήσεις του Ηρακλή οι τράπεζες υπολογίζουν πρώτα το κεφαλαιακό κόστος που θα έχουν .

Συνεπώς κάνουν τούς κατάλληλους σχεδιασμούς τους καθώς και το χρονοδιάγραμμά τους.

Όπως γνωρίζετε, η κεφαλαιακή θέση των τραπεζών είναι ισχυρή και οι τράπεζες δεν παρουσιάζουν προβλήματα κεφαλαιακής επάρκειας . Βρίσκονται σε πολύ καλύτερη κατάσταση από ό,τι ήταν στην κρίση του 2010-2015.

Μια θετική προοπτική δημιουργεί η έλευση των πόρων του Ταμείου Ανάπτυξης οι οποίοι θα διατεθούν στην πραγματική οικονομία κυρίως μέσω του τραπεζικού συστήματος και μαζί με τις σημαντικές μεταρρυθμίσεις που υλοποιεί η κυβέρνηση θα δημιουργήσουν μια σημαντική αναπτυξιακή δυναμική.

Επιπλέον, θυμίζω ότι οι ελληνικές συστημικές τράπεζες υπάγονται στην εποπτεία του Ευρωπαίου επόπτη, του SSM, ο οποίος και ελέγχει και την κεφαλαιακή τους επάρκεια σε συνεργασία με την ΤτΕ.

Οι νέες τιτλοποιήσεις θα προχωρήσουν μόνο μετά από τη συνεργασία με τον επόπτη και την έγκρισή του, ώστε να εξασφαλίζεται ότι τα κεφαλαιακά αποθέματα των τραπεζών είναι αρκετά και ικανά για να υποστηρίξουν το εγχείρημα αυτό.

Αξίζει να σημειώσουμε εδώ ότι ο Πρόεδρος του SSM, ο κ Andrea Enria, είναι ένθερμος υποστηρικτής της προσπάθειας που κάνει το ελληνικό τραπεζικό σύστημα μέσω του Ηρακλή και μας έχει παροτρύνει για την επέκταση του προγράμματος με σκοπό την άμεση μείωση όλων των μη εξυπηρετούμενων δανείων που έχουν απομείνει.

4. Το τραπεζικό σύστημα έχει προχωρήσει σε εκτεταμένα προγράμματα αναστολής δόσεων για επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Πόσο πιθανό είναι να οδηγηθούμε σε κατάπτωση των κρατικών εγγυήσεων με δεδομένη την αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων που θα προκαλέσει η κρίση;

Οι εγγυήσεις του προγράμματος «Ηρακλής» είναι από τις ασφαλέστερες εγγυήσεις που έχει χορηγήσει το ελληνικό κράτος.

Και αυτό διότι παρέχονται μόνο για τις ομολογίες υψηλής εξοφλητικής προτεραιότητας (senior bonds), που είναι το ασφαλέστερο τμήμα της τιτλοποίησης – οι οποίοι έχουν πιστοληπτική διαβάθμιση τουλάχιστον BB- και έχουν αξιολογηθεί από δύο οργανισμούς πιστοληπτικής αξιολόγησης, αναγνωρισμένους από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Επίσης, σας υπενθυμίζω ότι στην Ιταλία, στην οποία εφαρμόζεται ένα αντίστοιχο πρόγραμμα τιτλοποιήσεων, το GACS, το οποίο από το 2016 έχει ανανεωθεί αρκετές φορές, δεν έχει καταπέσει μέχρι σήμερα καμία εγγύηση.

Επίσης το κράτος όχι μόνο δεν χάνει, αλλά κερδίζει και από την προμήθεια, η οποία πληρώνεται σε αυτό για τη χορήγηση της εγγύησης.

Σέ κάθε περίπτωση ακόμη και αν επρόκειτο κάποτε να υπάρξει κατάπτωση αυτό δεν θα επηρέαζε σε τίποτε τις τιτλοποιήσεις εφόσον έχει κοστολογηθεί και αυτό και καλύπτεται από τις προμήθειες που πληρώνουν οι τράπεζες.

5. Πώς βλέπετε την προοπτική ενίσχυσης των εργαλείων για τη μείωση των κόκκινων δανείων με τη δημιουργία μιας Asset Management Company (bad bank) στη βάση της πρότασης που έχει επεξεργαστεί η ΤτΕ; Μπορεί να λειτουργήσει ως συμπληρωματική λύση και αν ναι κάτω από ποιες προϋποθέσεις η κυβέρνηση θα αναλάβει πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση;

Όπως θα έχετε διαπιστώσει η Κυβέρνηση στα θέματα του τραπεζικού συστήματος και ιδιαίτερα για την μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) κινήθηκε με σχέδιο και αποφασιστικότητα σε χρόνους ρεκόρ και εφάρμοσε ρεαλιστικές λύσεις.

Ωστόσο είναι πάντα ανοιχτή να εξετάσει ιδέες, προτάσεις υπό την προϋπόθεση  θα πρέπει να πληρούν τουλάχιστον τέσσερα βασικά κριτήρια.

Πρώτον, η οποιαδήποτε λύση δεν θα πρέπει να επιβαρύνει τον Έλληνα φορολογούμενο, δηλαδή δεν θα πρέπει να έχει δημοσιονομικό κόστος. ∆εύτερον, δεν θα πρέπει να επιβαρύνει υπέρμετρα την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών.

Τρίτον, θα πρέπει να συνάδει µε το ενωσιακό δίκαιο που διέπει τους κανόνες των κρατικών ενισχύσεων και, τέταρτον, θα πρέπει να είναι πλήρως συμβατή με το πρόγραμμα «Ηρακλής» προκειμένου να μην ανατρέψουμε όσα έχουμε ήδη πετύχει και όσα σχεδιάζουμε για το άμεσο μέλλον.

Όπως γνωρίζετε, αυτή την περίοδο η Κυβέρνηση αξιολογεί την πρόταση της ΤτΕ.

6. Το σχέδιο της Ε.Ε. για την πρόληψη των μη εξυπηρετούμενων δανείων προβλέπει σημαντικές πρωτοβουλίες, όπως η δημιουργία κόμβου για τις τιτλοποιήσεις. Ποιες πρωτοβουλίες θα αναλάβει η κυβέρνηση προς αυτή την κατεύθυνση;

Το νέο Action Plan της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων στον απόηχο της κρίσης του κορωνοϊού, έχει ως βασικό στόχο την πρόληψη.

Έτσι, προτείνει τη δημιουργία κατάλληλων υποδομών σε ευρωπαϊκό αλλά και σε εθνικό επίπεδο, ώστε να επιτυγχάνεται αποτελεσματικά η πρόληψη δημιουργίας  νέων κόκκινων δανείων.

Μεταξύ των προτάσεων αυτών που προωθεί η Επιτροπή, είναι και η περαιτέρω εξέλιξη της δευτερογενούς αγοράς κόκκινων δανείων, μέσω της οποίας γίνεται ευχερέστερη η μείωση  των κόκκινων δάνειων από τους ισολογισμούς των τραπεζών.

Η χώρα μας έχει κάνει σημαντικές προόδους σε αυτόν τον τομέα, διότι έχουμε ήδη από το 2015 ένα επιτυχημένο νομοθετικό πλαίσιο για τις εταιρίες διαχείρισης απαιτήσεων τους λεγόμενους servicers.

Μάλιστα, σημειώνω ότι δεν έχουν όλες οι χώρες της Ε.Ε. αντίστοιχο θεσμικό πλαίσιο. Επιπλέον, μέσω του προγράμματος «Ηρακλής», η δευτερογενής αγορά κόκκινων δανείων στην Ελλάδα επεκτάθηκε και εξελίχθηκε ακόμη περισσότερο , και έδειξε ότι είναι απολύτως λειτουργική.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το Action Plan της Επιτροπής αναφέρεται ονομαστικά στον Ηρακλή, αναγνωρίζοντας ότι στέφθηκε με επιτυχία και ότι προγραμματίζονται νέες συναλλαγές τιτλοποιήσεων.

Στο ίδιο πλαίσιο η Επιτροπή προωθεί την λειτουργία κεντρικού μητρώου δεδομένων (central data hub) με σκοπό την ενίσχυση της διαφάνειας και της ποιότητας των δεδομένων, μια πρωτοβουλία μεγάλης σημασίας.

7. Η πανδημία λειτούργησε καταλυτικά για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα στη μεταστροφή προς το digital banking. Πώς θα πρέπει να διαχειριστούν οι τράπεζες την ανάγκη για περαιτέρω μείωση του προσωπικού τους;

Πράγματι, η πανδημία του κορωνοϊού, με όλες τις προκλήσεις που τη συνοδεύουν, έχει λειτουργήσει ως καταλύτης στις προσπάθειες για τον μετασχηματισμό του χρηματοπιστωτικού συστήματος, με τις ελληνικές τράπεζες να ανταποκρίνονται ταχύτατα στις νέες συνθήκες.

Ενδεικτικά αναφέρω την πρόσφατη δυνατότητα εξ αποστάσεως ηλεκτρονικής ταυτοποίησης νέων πελατών.

Η ψηφιοποίηση των υπηρεσιών συνεπάγεται εκσυγχρονισμένα συστήματα, ανταπόκριση σε πραγματικό χρόνο ανά πάσα στιγμή και ταχύτητα των συναλλαγών.

Η στροφή προς την ψηφιακή τραπεζική (digital banking) εντάσσεται σε ένα ευρύτερο σχέδιο αναπροσαρμογής των επιχειρηματικών μοντέλων των τραπεζών, το οποίο περιλαμβάνει κανόνες διαφάνειας και εταιρικής διακυβέρνησης, επίτευξη περιβαλλοντικών και κοινωνικών στόχων κτλ.

Ως προς τη διαχείριση αυτών των αλλαγών, η αυξανόμενη εξάρτηση από ψηφιακά συστήματα θα οδηγήσει νομοτελειακά στην άμεση ανάγκη επαρκούς στελέχωσης των σχετικών μονάδων και στην επιμόρφωση του συνόλου του προσωπικού.

Οι τράπεζες θα πρέπει να προσανατολιστούν προς αυτή την κατεύθυνση και να δείξουν και την ευαισθησία που απαιτείται σε αυτούς τους καιρούς.

Παράλληλα, είναι βέβαιο ότι θα δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην κυβερνοασφάλεια, επιχειρησιακά και στρατηγικά, για τις τράπεζες.

Ήδη σε επίπεδο Ε.Ε. κινούνται με ραγδαίους ρυθμούς οι διαπραγματεύσεις μας για τη διαμόρφωση του νέου Κανονισμού για την ψηφιακή λειτουργική ανθεκτικότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος, ενώ οι κίνδυνοι από κυβερνοεπιθέσεις αντιμετωπίζονται πλέον ως ζητήματα ικανά να κλονίσουν τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.

Πιστεύω, λοιπόν, ότι η ψηφιοποίηση των υπηρεσιών και διαδικασιών θα επιφέρει μικρότερες αρνητικές επιπτώσεις από αυτές που εκ πρώτης όψεως φανταζόμαστε.

Περισσότερο, θα οδηγήσει σε μια αναπροσαρμογή των προτεραιοτήτων για τις τράπεζες, ανάλογα αφενός με τα οικονομικά και κοινωνικά δεδομένα και αφετέρου με τις προτιμήσεις των πελατών, κι είναι αυτό ακριβώς που προσδοκούμε από εκείνες.     

8. Μια βασική αδυναμία του ελληνικού τραπεζικού συστήματος είναι η χαμηλή απόδοση ιδίων κεφαλαίων (ROE). Τι θα πρέπει να κάνουν οι ελληνικές τράπεζες για να ενισχύσουν την κερδοφορία τους και να προσελκύσουν επενδυτές;

Η ερώτηση για τα επιχειρηματικά σχέδια για την ενίσχυση της κερδοφορίας τους θα πρέπει να απευθυνθεί κατά κύριο λόγο στις ίδιες τις τράπεζες.

Το κράτος και η κυβέρνηση δεν διαδραματίζουν τον ρόλο του τραπεζικού μάνατζερ .

Ωστόσο καταβάλει κάθε προσπάθεια να δημιουργήσει ένα ρυθμιστικό πλαίσιο και κλίμα ευνοϊκό για τις επενδύσεις και τη βελτίωση της κερδοφορίας.

Σ αυτήν ακριβώς την προοπτική εντάσσεται το πρόγραμμα «Ηρακλής» , που στηρίζεται στην προσέλκυση των επενδυτών, απαλλάσσει τις τράπεζες από το βάρος της διαχείρισης του μεγάλου όγκου των μη εξυπηρετούμενων δανείων και τους παρέχει τη δυνατότητα να χορηγήσουν νέες χρηματοδοτήσεις στην πραγματική οικονομία αυξάνοντας έτσι κερδοφορία τους.

Ακόμη, ο εκσυγχρονισμός των παραγωγικών μοντέλων των ελληνικών τραπεζών, μέσω της στροφής στο digital banking, αλλά και στις δραστηριότητες του μέλλοντος, όπως για παράδειγμα η πράσινη χρηματοδότηση, θα συντελέσει σημαντικά προς αυτή την κατεύθυνση.

Όλα αυτά, σε συνδυασμό με την επίτευξη υψηλών ρυθμών ανάπτυξης για τη χώρα μετά το τέλος της πανδημίας, θα έχουν πολλαπλασιαστικά οφέλη στην απόδοση ιδίων κεφαλαίων των τραπεζών.

9. Η κυβέρνηση θεσμοθέτησε πρόσφατα το microfinance ως εναλλακτική δυνατότητα χρηματοδότησης. Υπάρχει έμπρακτο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη του θεσμού στη χώρα μας;

Το τραπεζικό μας σύστημα δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε όλα τα αιτήματα για ρευστότητα.

Για παράδειγμα, νέων φοιτητών που θέλουν να ανοίξουν τη δική τους start up δυσκολεύονται να αντλήσουν χρηματοδότηση από τις τράπεζες.

Ιδίως όταν τους ζητούνται εμπράγματες εξασφαλίσεις. Γι’ αυτό, θεσπίσαμε το πλαίσιο για τις μικροχρηματοδοτήσεις, με το οποίο οι δικαιούχοι θα μπορούν να δανείζονται έως 25.000 ευρώ, χωρίς εμπράγματες εξασφαλίσεις, για να ξεκινήσουν τα επιχειρηματικά τους σχέδια.

Η ΤτΕ, ως αρμόδια αδειοδοτική και εποπτική αρχή των ιδρυμάτων μικροχρηματοδοτήσεων, έχει προχωρήσει στην έκδοση των απαραίτητων αποφάσεων ώστε να ξεκινήσει η διαδικασία αδειοδότησης των ιδρυμάτων που θα παρέχουν αυτό το είδος χρηματοδότησης.

Υπάρχει πολύ σημαντικό ενδιαφέρον για την ανάπτυξη του θεσμού, ιδιαίτερα από τους πολίτες. Βέβαια, οι προτεραιότητες λόγω της πανδημίας έχουν καθυστερήσει τις διαδικασίες αδειοδότησης.

10. Η αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου για την εποπτεία και τον τρόπο λειτουργίας του ελληνικού χρηματιστηρίου αποτέλεσε μια σημαντική πρωτοβουλία εναρμόνισης με το ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο. Εντούτοις το ελληνικό χρηματιστήριο δεν φαίνεται να προσελκύει επενδυτές. Τι είναι αυτό που κρατά μακριά τους επενδυτές από το ΧΑ;

Η κυβέρνηση θεωρεί ότι η κεφαλαιαγορά θα πρέπει να καταστεί ένας σημαντικός πόλος άντλησης κεφαλαίων και σημαντικός μοχλός ανάπτυξης της οικονομίας μας.

Προκειμένου να επιτελέσει αποτελεσματικά την λειτουργία αυτή, εξετάζουμε και υλοποιούμε σημαντικές θεσμικές παρεμβάσεις και κίνητρα τα οποία θα οδηγήσουν σε σύντομο χρονικό διάστημα στην ανάταση της κεφαλαιαγοράς και σ ένα κρίσιμο εκτόπισμα περιφερειακής εμβέλειας.

Γι’ αυτό προχωρούμε με σχέδιο.

Πρώτα υιοθετήσαμε ένα πλαίσιο εταιρικής διακυβέρνησης ώστε να αποκατασταθεί η πληγείσα αξιοπιστία και να εμπεδωθεί η διαφάνεια της μετά το σκάνδαλο της Folli Follie.

Δεύτερο  με την σύσταση Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής προχωρούμε στην εκ βάθρων αναθεώρηση του εποπτικού πλαισίου και της λειτουργίας της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, δηλ. του επόπτη.

Τρίτον, στη βάση του πορίσματος που συνέταξε και υπέβαλε στο Υπουργείο μια Επιτροπή εργασίας όλων των φορέων της κεφαλαιαγοράς εξετάζουμε κίνητρα στην ενθάρρυνση των επιχειρήσεων για επενδύσεις στην «πράσινη ανάπτυξη».

Και τέταρτον, στην ανάπτυξη της χρηματοοικονομικής παιδείας με τρόπο που να εγγυάται την κοινωνική συνοχή και την εμπέδωση ενός θετικού επενδυτικού κλίματος.

Έχουμε ως στόχο την αύξηση της προσφοράς και της ζήτησης επενδύσεων για επιχειρήσεις και επενδυτές, με στόχο την κάλυψη του επενδυτικού κενού της χώρας και την εξισορρόπηση της κεφαλαιακής διάρθρωσης των εταιριών.

Την ώρα που συντελούνται μεγάλες ανακατέψεις σε Ευρωπαϊκό επίπεδο ιδιαίτερα με την επιτάχυνση της Ένωσης των Ευρωπαϊκών κεφαλαιαγορών είναι κρίσιμης σημασίας η αναβάθμιση του χρηματιστηρίου και της κεφαλαιαγοράς μας.