Στο παρόν άρθρο παραθέτουμε αυτούσιο το εισαγωγικό μέρος του νέου βιβλίου μας "Ανάλυση - Ερμηνεία Κυρώσεων. Κώδικας Φορολογικής Διαδικασίας" των Δημήτρη Σταματόπουλου, Γιάννη Σταματόπουλου και Πάρη Σταματόπουλου.

Με το βιβλίο αυτό, σε 992 σελίδες, αναλύουμε και ερμηνεύουμε θέματα διοικητικών και ποινικών κυρώσεων, προστίμων, εγκλημάτων φοροδιαφυγής, ενδικοφανών προσφυγών, προσφυγών, παραγραφής, δέσμευσης περιουσιακών στοιχείων και καταθέσεων, αναστολής λειτουργίας επιχειρήσεων κ.λπ.. Στο βιβλίο παρατίθενται επίσης οι διατάξεις και η πλήρης κωδικοποίηση του συνόλου του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας (ν. 4174/2013). 

Παρατίθενται προς διευκόλυνσή σας στους ακόλουθους συνδέσμους ο Πίνακας Περιεχομένων και το Αναλυτικό Αλφαβητικό Ευρετήριο του βιβλίου.

Μπορείτε να παραγγείλετε το βιβλίο είτε online μέσω της ιστοσελίδας μας www.forin.gr, είτε τηλεφωνικά (τηλ. 210/3387566). Δωρεάν αποστολή σε όλη την Ελλάδα με αντικαταβολή. Με την αγορά του βιβλίου, αποκτάτε δύο (2) μήνες ΔΩΡΕΑΝ συνδρομή στο Forin Premium (αφορά νέους συνδρομητές). Ειδική τιμή για εφοριακούς και συνδρομητές του Forin.gr.

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΜΕΡΟΣ του βιβλίου μας

"Ανάλυση - Ερμηνεία Κυρώσεων. Κώδικας Φορολογικής Διαδικασίας."

Α. ΓΕΝΙΚΑ

Με τον Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας (ΚΦΔ - ν. 4174/2013) θεσπίστηκε ένα ενιαίο σύστημα κανόνων που διέπει τα διάφορα στάδια της φορολογικής διαδικασίας. Σε αυτό το νομοθέτημα ενσωματώνονται και ενοποιούνται για πρώτη φορά διάσπαρτες διατάξεις πρωτογενούς και δευτερογενούς φορολογικής νομοθεσίας που αφορούσαν τις φορολογικές διαδικασίες, τη σχέση μεταξύ φορολογούμενου και φορολογικής διοίκησης και τις διαδικασίες είσπραξης των προερχόμενων από φόρους και τέλη δημοσίων εσόδων.

Με τον ΚΦΔ για πρώτη φορά περιλαμβάνονται στο ίδιο νομοθέτημα διατάξεις που αφορούν παράλληλα τη Φορολογία Εισοδήματος, το Φόρο Προστιθέμενης Αξίας (Φ.Π.Α.), τη φορολογία κεφαλαίου, την τήρηση βιβλίων και την έκδοση στοιχείων (Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα - Ε.Λ.Π.), τις εισπράξεις, τις διαδικασίες ελέγχου, τους τρόπους προσδιορισμού των αποτελεσμάτων καθώς και θέματα οργάνωσης.

Ο ΚΦΔ εισήγαγε νέους τρόπους προσδιορισμού του φόρου, επαναξιολόγησε τα προνόμια του Δημοσίου με επιδίωξη να επαναθεμελιώσει τις σχέσεις μεταξύ της φορολογικής διοίκησης και του φορολογούμενου σε πιο σταθερή και ενιαία βάση.

Ακόμα ο Κώδικας Φορολογικής Διαδικασίας:

Παρακολουθεί τις καλύτερες διεθνείς πρακτικές ως προς τις διαδικασίες ελέγχου και τη συνεργασία των φορολογουμένων με τη διοίκηση.

Περιλαμβάνει διατάξεις για την καθολική απόδοση ΑΦΜ, τη χορήγηση φορολογικής ενημερότητας και βεβαίωσης οφειλής, τις περιπτώσεις άρσης και διατήρησης του απορρήτου για την αποτελεσματικότερη λειτουργία του ελεγκτικού μηχανισμού της φορολογικής διοίκησης, περιγράφει τις έμμεσες μεθόδους ελέγχου και αναφέρεται σε γενικές και ειδικότερες διατάξεις κατά της φοροδιαφυγής.

Καθορίζει τη διαδικασία είσπραξης των φόρων και τη δυνατότητα του πολίτη να εντάσσεται σε προγράμματα ρύθμισης υπό προϋποθέσεις, εγκαθιστά μέτρα διασφάλισης υπέρ του Δημοσίου για την είσπραξη των φόρων καθώς και για τις διαδικασίες αναγκαστικής εκτέλεσης.

Προβλέπει τόκους και πρόστιμα σε περίπτωση παραβάσεων και εκπρόθεσμης καταβολής φόρων ή και δηλώσεων.

Έχει ειδικό κεφάλαιο και περιέχει ρυθμίσεις για θέματα φοροδιαφυγής, καθορίζει εγκλήματα φοροδιαφυγής και προβλέπει ποινές φυλάκισης (έως 5 έτη) και κάθειρξης (5-20 έτη) ανάλογα με τη φορολογία και το ύψος της φοροδιαφυγής.
Ορίζει πλαίσιο διοικητικής διαδικασίας και καθιερώνει διαδικασία Διοικητικής Επίλυσης των Διαφορών από την ειδική Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών όταν ο φορολογούμενος αμφισβητεί πράξεις της φορολογικής αρχής με υποχρεωτικό στάδιο ενδικοφανούς προσφυγής.

Β. Πεδίο εφαρμογής ΚΦΔ. Ποιοι φόροι καταλαμβάνονται και ακολουθούνται για την όλη διαδικασία οι διατάξεις του ΚΦΔ:

Ο ΚΦΔ κατά το άρθρο 1 καθορίζει τη διαδικασία προσδιορισμού και είσπραξης των εσόδων του Δημοσίου, που ορίζονται στο άρθρο 2, καθώς και τις διοικητικές κυρώσεις για τη μη συμμόρφωση με την κείμενη νομοθεσία, η οποία ρυθμίζει τα έσοδα αυτά.

Στο άρθρο 2 καθορίζεται το πεδίο εφαρμογής και ότι οι διατάξεις του Κώδικα ισχύουν για τα εξής δημόσια έσοδα:

1. Φόρο Εισοδήματος.

2. Φόρο Προστιθέμενης Αξίας (Φ.Π.Α.).

3. Κάθε άλλο φόρο, τέλος, εισφορά ή χρηματική κύρωση για τη βεβαίωση ή είσπραξη των οποίων, κατά την έναρξη ισχύος του ΚΦΔ, εφαρμόζονται ανάλογα οι αντίστοιχες διατάξεις του Κώδικα Φορολογία Εισοδήματος ή του Κώδικα ΦΠΑ.

4. Ενιαίο Φόρο Ιδιοκτησίας Ακινήτων (ΕΝ.Φ.Ι.Α.).

5. Φόρο Κληρονομιών, Δωρεών, Γονικών Παροχών, Προικών και Κερδών από Τυχερά Παίγνια.

6. Χρηματικές κυρώσεις και τόκους, οι οποίοι προβλέπονται από τον ΚΦΔ.

Φόρους, τέλη, εισφορές ή χρηματικές κυρώσεις που αναφέρονται στο Παράρτημα του ΚΦΔ:

7. Φόρος μεταβίβασης ακινήτων (ν. 1587/1950),

8. Δήλωση στοιχείων ακινήτων (Ε9) και Περιουσιολόγιο ακινήτων (άρθρα 23 και 23Α’ του ν. 3427/2005),

9. Ειδικός Φόρος επί των Ακινήτων (άρθρα 15 έως 18 του ν. 3091/2002),

10. Τέλος Επιτηδεύματος Φυσικών και Νομικών Προσώπων (άρθρο 31 του ν. 3986/2011),

11. Ειδική Εισφορά Αλληλεγγύης Φυσικών Προσώπων (άρθρο 29 του ν. 3986/2011 και του άρθρου 43Α του Ν. 4172/2013).”[1]

12. Φόρος Πολυτελούς Διαβίωσης (άρθρο 44 του ν. 4111/2013),

13. Φόρος Πλοίων με ελληνική και με ξένη σημαία (ν. 27/1975),

14. Εισφορά Εισαγόμενου Συναλλάγματος (άρθρο 45 παρ. 1 του ν. 4141/2013),

15. Φόρος επί των μερισμάτων εταιριών του άρθρου 25 του ν. 27/1975 (άρθρο 45 παρ. 5 του ν. 4141/2013),

16. Έσοδα Εισιτηρίων Καζίνο (άρθρα 2 παρ. 10 του ν. 2206/1994, 31 παρ. 13 του ν. 2873/2000, 1 παρ. 1 του ν. 3139/2003, πρώτο περ. 9 υποπ. Ε 7 του ν. 4093/2012),

17. Ειδικός Φόρος Πολυτελείας Χωρών της Ε.Ε. και Εγχωρίως Παραγομένων Ειδών (άρθρο 17 του ν. 3833/2010),

18. Συμμετοχή του Ελληνικού Δημοσίου στα Μικτά Κέρδη των Εταιρειών Παροχής Υπηρεσιών Στοιχημάτων και Τυχερών Παιγνίων μέσω Διαδικτύου (άρθρο 50 του ν. 4002/2011),

19. Τέλος Συνδρομητών Κινητής Τηλεφωνίας και Τέλος Καρτοκινητής Τηλεφωνίας (άρθρο 33 του ν. 3775/2009),

20. Τέλη Διενέργειας Παιγνίων με Παιγνιόχαρτα (άρθρα 8 του ν. 2515/1997, 8 παρ. 1 του ν. 2954/2001 και 10 παρ. 2 του ν. 3037/2002),

21. Φόρος Ασφαλίστρων (άρθρο 29 του ν. 3492/2006), Ετήσιο Τέλος για τη Λειτουργία Χώρου Καπνιζόντων (άρθρο 45 του ν. 3986/2011),

22. Ειδικός Φόρος στις Διαφημίσεις που προβάλλονται από την τηλεόραση (άρθρο πρώτο παρ. 12 του ν. 3845/2010, άρθρο 3 παρ. 9 της από 31.12.2011 Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου, η οποία κυρώθηκε με το άρθρο δεύτερο του ν. 4047/2012, άρθρο 22 της από 31.12.2012 Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου, η οποία κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν. 4147/2013),

23. Ειδικός Φόρος Ιδιωτικών Πλοίων Αναψυχής (άρθρο 2 του ν. 3790/2009),

24. Φόρος Συγκέντρωσης Κεφαλαίου (άρθρα 17-31 του ν.1676/1986),

25. Εισφορά Δακοκτονίας (άρθρο 102 του ν. 1402/1983),

26. Εφάπαξ φόροι επί των αποθεμάτων πετρελαίου (άρθρα 23 του ν. 3634/2008, 2 του ν. 3828/2010 και τέταρτο παρ. 6 του ν. 3845/2010),

27. Τέλη Χαρτοσήμου (π.δ. 28ης Ιουλίου 1931),

28. Ειδικός Φόρος για την Ανάπτυξη της Κινηματογραφικής Τέχνης (άρθρο 60 του ν. 1731/1987),

29. Φόρος Ακίνητης Περιουσίας (άρθρα 27 έως και 50 του ν. 3842/2010),

30. Φόρος Αυτομάτου Υπερτιμήματος (άρθρο 16 του ν. 1882/1990),

31. Φόρος Αυτομάτου Υπερτιμήματος και Τέλος Συναλλαγής Ακινήτων (άρθρα 2 έως και 19 του ν. 3427/2005),

32. Φόρος Μεγάλης Ακίνητης Περιουσίας (άρθρα 21 έως και 35 του ν. 2459/1997),

33. Ενιαίο Τέλος Ακινήτων (άρθρα 5 έως και 19 του ν. 3634/2008),

34. Το Έκτακτο Ειδικό Τέλος Ηλεκτροδοτούμενων Δομημένων Επιφανειών (άρθρο 53 του ν. 4021/2011),

35. Έκτακτο Ειδικό Τέλος Ακινήτων (άρθρο πρώτο υποπαρ. Α7 του ν. 4152/2013),

36. Εισφορές Φυσικών Προσώπων (άρθρα 18 του ν. 3758/2009, 30 του ν. 3986/2011, 5 του ν. 3833/2010),

37. Έκτακτη Εισφορά στα Ιδιωτικά Πλοία Αναψυχής (άρθρο 3 του ν. 3790/2009),

38. Έκτακτες Εφάπαξ Εισφορές Κοινωνικής Ευθύνης των Νομικών Προσώπων (άρθρα 2 του ν. 3808/2009 και 5 του ν. 3845/2010),

39. Αυτοτελής Φορολογία Αφορολόγητων Αποθεματικών (άρθρο 8 του ν. 2579/1998),

40. Φορολογία Προβλέψεων Επισφαλών Απαιτήσεων (άρθρο 9, παρ. 4 του ν. 3296/2004),

41. Η Αυτοτελής Φορολογία Αφορολόγητων Αποθεματικών Τεχνικών Επιχειρήσεων (άρθρο 3 του ν. 2954/2001),

42. Αυτοτελής Φορολογία των Αποθεματικών των Τραπεζών (άρθρο 10 του ν. 3513/2006),

43. Ειδικός Φόρος Τραπεζικών Εργασιών (άρθρα 1 έως 16 του ν. 1676/1986).

44. Φόρος επί του ζύθου (άρθρο 39 του Β.Δ. 24.9/20.10.1958, όπως ισχύει)

45. Ειδικό Τέλος Παιγνίων ανά στήλη

46. Φόρος Διαμονής

47. Τέλος στη συνδρομητική τηλεόραση

48. Τέλος συνδρομητών σταθερής τηλεφωνίας.

49. Περιβαλλοντικό τέλος πλαστικής σακούλας του άρθρου 6Α του ν. 2939/2001 (Α΄ 179).

Γ. Έννοιες και ορισμοί ΚΦΔ

Στο άρθρο 3 του ΚΦΔ ορίζεται ότι για τους σκοπούς του ΚΦΔ, ισχύουν οι έννοιες των όρων, όπως εκάστοτε ορίζονται στην κείμενη νομοθεσία, εκτός αν τους αποδίδεται ρητώς διαφορετική έννοια στον Κώδικα.

Οι παρακάτω ορισμοί ισχύουν για τους σκοπούς του ΚΦΔ:

α) ως «φορολογούμενος» νοείται:

αα. κάθε πρόσωπο που υποχρεούται να καταβάλλει φόρο, τέλος, εισφορά ή χρηματική κύρωση που εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του Κώδικα ή έχει οποιαδήποτε άλλη φορολογική υποχρέωση ή
ββ. κάθε πρόσωπο που υποχρεούται να παρακρατεί φόρους και να τους αποδίδει στη Φορολογική Διοίκηση

β) ως «πρόσωπο» νοείται: κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, καθώς και κάθε είδους νομική οντότητα

γ) ως «νομικό πρόσωπο» νοείται: κάθε επιχείρηση ή εταιρεία με νομική προσωπικότητα ή και κάθε ένωση επιχειρήσεων ή εταιρειών με νομική προσωπικότητα

δ) ως «νομική οντότητα» νοείται: κάθε μόρφωμα εταιρικής ή μη οργάνωσης και κερδοσκοπικού ή μη χαρακτήρα που δεν είναι φυσικό ή νομικό πρόσωπο, όπως ιδίως συνεταιρισμός, οργανισμός, υπεράκτια ή εξωχώρια εταιρεία, κάθε μορφής εταιρεία ιδιωτικών επενδύσεων, κάθε μορφής καταπίστευμα ή εμπίστευμα ή οποιοδήποτε μόρφωμα παρόμοιας φύσης, κάθε μορφής ίδρυμα, σωματείο ή οποιοδήποτε μόρφωμα παρόμοιας φύσης, κάθε μορφή προσωπικής επιχείρησης ή οποιαδήποτε οντότητα προσωπικού χαρακτήρα, κάθε μορφής κοινή επιχείρηση, κάθε μορφής εταιρεία διαχείρισης κεφαλαίου ή περιουσίας ή διαθήκης ή κληρονομίας ή κληροδοσίας ή δωρεάς, κάθε φύσης κοινοπραξία, κάθε μορφής εταιρεία αστικού δικαίου, συμμετοχικές ή αφανείς εταιρείες, κοινωνίες αστικού δικαίου

ε) ως «νόμιμη προθεσμία καταβολής» νοείται: το χρονικό διάστημα εντός του οποίου καταβάλλονται οι φόροι και τα πρόστιμα, όπως προβλέπεται στο νόμο που επιβάλλει την αντίστοιχη φορολογία και στις διατάξεις του Κώδικα, ενώ ως «ληξιπρόθεσμα» νοούνται οι φόροι και τα πρόστιμα μετά την παρέλευση του ανωτέρου χρονικού διαστήματος.

στ) ως «Φορολογική Διοίκηση» νοείται: η Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων ήδη Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ).

ζ) ως «Γενικός Γραμματέας» νοείται: ο Γενικός Γραμματέας Δημοσίων Εσόδων, ήδη Διοικητής Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ).

η) ως «Υπουργός» νοείται ο Υπουργός Οικονομικών

θ) ως «φορολογικός κάτοικος» νοείται οποιοδήποτε πρόσωπο θεωρείται φορολογικός κάτοικος, σύμφωνα με τον Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος.

Δ. Τι περιλαμβάνει ο ΚΩΔΙΚΑΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ (ΚΦΔ) στο σύνολο του και πώς χωρίζεται σε κεφάλαια, ενότητες και άρθρα:

Στο Α΄ Μέρος του ν. 4174/2013 περιλαμβάνεται ο Κώδικας Φορολογικής Διαδικασίας. 

Κατά κεφάλαιο ο Κώδικας αυτός περιλαμβάνει τα ακόλουθα:

Στο πρώτο κεφάλαιο (άρθρα 1-9) του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας εισάγονται γενικές διατάξεις, όπως οι ορισμοί, το πεδίο εφαρμογής του κώδικα, η ανάθεση αρμοδιοτήτων, η κοινοποίηση πράξεων, τα έντυπα, οι προθεσμίες, ο ορισμός φορολογικό εκπρόσωπου από φορολογούμενο που δεν διαθέτει ταχυδρομική διεύθυνση στην Ελλάδα, ορισμοί για το κύρος των ερμηνευτικών εγκυκλίων και Οδηγιών.

Στο δεύτερο κεφάλαιο (άρθ. 10-11) γίνεται αναφορά στην υποχρέωση εγγραφής στο φορολογικό μητρώο και καθορίζεται η διαδικασία απόδοσης ΑΦΜ,

Στο τρίτο κεφάλαιο (άρθ. 12) περιέχονται οι διατάξεις για το αποδεικτικό φορολογικής ενημερότητας,

Στο τέταρτο κεφάλαιο (άρθ. 13-17Α) περιλαμβάνονται διατάξεις για την τήρηση βιβλίων και στοιχείων, την παροχή πληροφοριών από το φορολογούμενο ή από τρίτους και το απόρρητο,

Στο πέμπτο κεφάλαιο (άρθ. 18-20) περιλαμβάνει διατάξεις για την υποβολή των φορολογικών δηλώσεων, δηλώσεων με επιφύλαξη καθώς και την υποβολή τροποποιητικών δηλώσεων.

Στο έκτο κεφάλαιο (άρθ. 21-22) περιλαμβάνονται διατάξεις για τις ενδοομιλικές συναλλαγές, για τους φακέλους τεκμηρίωσης και για την προέγκριση μεθοδολογίας ενδοομιλικής τιμολόγησης,

Στο έβδομο κεφάλαιο (άρθ. 23-29) περιλαμβάνονται διατάξεις για το φορολογικό έλεγχο, τις εξουσίες της Φορολογικής Διοίκησης, την πρόσβαση στα βιβλία και στοιχεία, την είσοδο σε εγκαταστάσεις, την επιλογή υποθέσεων προς έλεγχο – δείγμα ελέγχου, τις μεθόδους έμμεσου προσδιορισμού της φορολογητέας ύλης, τα αποτελέσματα φορολογικού ελέγχου και για την αμοιβαία διοικητική συνδρομή.

Στο όγδοο κεφάλαιο (άρθ. 30-39) περιλαμβάνονται οι τρόποι προσδιορισμού του φόρου (άμεσος, διοικητικός, εκτιμώμενος, διορθωτικός, προληπτικός), οι χρόνοι παραγραφής, γενικές διατάξεις για τη φοροδιαφυγή, φοροαποφυγή και δικαιολόγηση προσαύξησης περιουσίας.

Στο ένατο κεφάλαιο (άρθ. 40-52) περιλαμβάνονται διατάξεις για την είσπραξη του φόρου, τα προγράμματα ρύθμισης οφειλών, τα μέτρα για τη διασφάλιση του Δημοσίου για τις οφειλές και την αναγκαστική εκτέλεση καθώς και την αμοιβαία συνδρομή στην είσπραξη απαιτήσεων από φόρους στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στο δέκατο κεφάλαιο (άρθ. 53-62) περιλαμβάνονται διατάξεις για τόκους και πρόστιμα σε περίπτωση μη συμμόρφωσης με την κείμενη νομοθεσία.

Αναλυτικά:

Άρθρο 53. Τόκοι εκπρόθεσμης καταβολής

Άρθρο 54. Διαδικαστικές παραβάσεις

Άρθρο 54Α. Υποχρεώσεις τρίτων για τον Ενιαίο Φόρο Ιδιοκτησίας Ακινήτων

Άρθρο 54Β. Χρόνος επιβολής τόκων και προστίμων στον ΕΝ.Φ.Ι.Α.

Άρθρο 54Γ. Πρόστιμα για παραβάσεις υποχρεώσεων για την αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών χρηματοοικονομικών λογαριασμών

Άρθρο 55. Παραβάσεις φοροδιαφυγής

Άρθρο 55Α. Παραπομπή εγκλημάτων φοροδιαφυγής σε ποινική δίκη

Άρθρο 56. Πρόστιμο εκπρόθεσμης υποβολής ή μη υποβολής ή ανακριβούς/ατελούς Συνοπτικού Πίνακα Πληροφοριών ή Φακέλου Τεκμηρίωσης Ενδοομιλικών Συναλλαγών

Άρθρο 57. Πρόστιμο εκπρόθεσμης καταβολής

Άρθρο 58. Πρόστιμο ανακριβούς δήλωσης ή μη υποβολής δήλωσης

Άρθρο 58Α. Πρόστιμα για παραβάσεις σχετικές με τον φόρο προστιθέμενης αξίας

Άρθρο 59. Πρόστιμα για παραβάσεις σχετικές με παρακρατούμενους φόρους

Άρθρο 60. Παρεμπόδιση, υπόθαλψη και συνέργεια

Άρθρο 61. Απαλλαγή λόγω ανωτέρας βίας

Άρθρο 62. Επιβολή, κοινοποίηση και πληρωμή τόκων και προστίμων

Στο ενδέκατο κεφάλαιο (άρθ. 63-65) περιγράφονται οι ειδικές διοικητικές διαδικασίες και η ενδικοφανής προσφυγή. 

Αναλυτικά:

Άρθρο 63. Ειδική Διοικητική Διαδικασία - Ενδικοφανής προσφυγή

Άρθρο 63Α. Διαδικασία Αμοιβαίου Διακανονισμού

Άρθρο 64. Επαρκής αιτιολογία

Άρθρο 65. Βάρος απόδειξης

Άρθρο 65Α. Φορολογικό πιστοποιητικό

Στο δωδέκατο κεφάλαιο (άρθ. 63-65) περιλαμβάνονται τα εγκλήματα φοροδιαφυγής και οι ποινικές κυρώσεις. 

Αναλυτικά:

Άρθρο 66. Εγκλήματα φοροδιαφυγής . Ποινές φυλάκισης και κάθειρξης,

Άρθρο 67. Αυτουργοί και συνεργοί στα εγκλήματα φοροδιαφυγής

Άρθρο 68. Υποβολή μηνυτήριας αναφοράς

Άρθρο 69. Μετατροπή και αναστολή της ποινής

Άρθρα 70-71. Μεταβατικές ρυθμίσεις σε υποθέσεις για εγκλήματα των άρθρων 17, 18 και 19 του ν. 2523/1997,

Τέλος, στο δέκατο τρίτο κεφάλαιο (άρθ. 72-73) περιλαμβάνονται μεταβατικές διατάξεις και η έναρξη ισχύος του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας (ΚΦΔ).

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΕΠΙ ΤΩΝ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ ΤΟΥ ΚΦΔ

Στο μέρος αυτό του εισαγωγικού σημειώματος επιθυμούμε να αναπτύξουμε και τα ακόλουθα θέματα σε συνάρτηση με τις ποινές:

1. Σχετικά με την εφαρμογή επιεικέστερων διατάξεων σχετικά με τις ποινές

Για το θέμα αυτό θέλουμε να παραθέσουμε τα ακόλουθα:

Κατά γενική αρχή του κοινοτικού δικαίου, επιβάλλεται η αναδρομική εφαρμογή των επιεικέστερων διατάξεων και περί ποινών η εφαρμογή της ελαφρότερης ποινής προκειμένου περί παραβάσεως για την οποία προβλέπονται διαδοχικά, από τον χρόνο διάπραξης της έως το χρόνο εκδίκασης της υπόθεσης, περισσότερες κυρώσεις. Την αρχή αυτή υποχρεούται να εφαρμόζει ο εθνικός δικαστής τόσο όταν πρόκειται για κύρωση που επιβάλλεται σε συμπεριφορά αντίθετη προς τις επιταγές της κοινοτικής νομοθεσίας, όσο και όταν πρόκειται για κύρωση που επιβάλλεται κατά την άσκηση της φορολογικής αρμοδιότητας των κρατών μελών (βλ. απόφ. ΔΕΚ της 11-3-2008, C-420/06, Jager, σκ.59, απόφ. της 8-3-2007, C-45/06, Campina, Συλλ.2007, σ.Ι-2089, σκ.32, απόφ. της 3-5-2005, C-387/02, C-391/02 και C-403/02, Berlusconi κ.λπ., Συλλ.2005, σ.Ι-3565, σκ.67-69),.απόφ.ΔΕΚ της 15-9-2005, C-464/02, Επιτροπή κατά Δανίας, Συλλ.2005, σ.I-7929, σκ.74, απόφ.της 21-3-2002, C- 451/99, Cura Anlagen, Συλλ.2001, σ.Ι-3193, σκ.40 κ.ά.].

Επίσης για το ίδιο θέμα στην απόφαση ΣτΕ 2957/2013 αναφέρονται τα εξής: Μεταξύ των γενικών αυτών αρχών, οι οποίες συνιστούν τμήμα του πρωτογενούς κοινοτικού δικαίου (βλ. απόφαση ΔΕΚ μειζ. συνθ. της 3.9.2006, Kadi κ.λπ., C-402/05 κ.λπ., σκέψη 308), συγκαταλέγεται η αρχή της αναδρομικής εφαρμογής της ελαφρότερης (ποινικής ή διοικητικής) κύρωσης (βλ. (ΔΕΚ μειζ. συνθ. απόφαση της 11.3.2008, C-420/06, Jager, σκέψεις 59-60, προκειμένου περί διοικητικών κυρώσεων, και ΔΕΚ μειζ. συνθ. απόφαση της 3.5.2005, C-387/02, C-391/02 και C-403/02, Berlusconi κ.λπ., σκέψεις 67-69, προκειμένου περί ποινικών κυρώσεων). Η αρχή αυτή έχει αυξημένη τυπική ισχύ όχι μόνο ως τμήμα του πρωτογενούς κοινοτικού δικαίου αλλά και ως κανόνας που απορρέει από το άρθρο 7 της ΕΣΔΑ, το οποίο επιβάλλει την αναδρομική εφαρμογή του ευμενέστερου για τον παραβάτη «ποινικού» νόμου (βλ. ΕΔΔΑ μειζ. συνθ. απόφαση της 17.9.2009, 10249/03, Scoppola κατά Ιταλίας, σκέψεις 108-109), και εφαρμόζεται και σε περίπτωση επιβολής διοικητικής κύρωσης, όπως η επίδικη, που συνιστά «ποινή», με βάση τα κριτήρια της νομολογίας Engel (βλ. ΕΔΔΑ απόφαση επί του παραδεκτού της 24.11.1998, 38644/97, Brown κατά Ηνωμένου Βασιλείου). Ειδικότερα, η εν λόγω αρχή επιβάλλει την αναδρομική εφαρμογή της διάταξης η οποία άγει, στη συγκεκριμένη περίπτωση, στην επιβολή της ηπιότερης κύρωσης προκειμένου περί παράβασης για την οποία προβλέπονται διαδοχικά, από τον χρόνο διάπραξής της έως το χρόνο έκδοσης τελεσίδικης δικαστικής απόφασης επί της υπόθεσης, περισσότερες κυρώσεις (πρβλ. ΣτΕ 4166/2012, 3457/2012, 4159-60/2009 επταμ. κ.ά. και απόφαση ΕΔΔΑ στην υπόθεση Scoppola, op.cit., σκέψη 109).

Ακόμα το ΣτΕ (β τμήμα) με την 815/2010 με την απόφασή του έκρινε, ως προς τις διοικητικές κυρώσεις ότι το καθεστώς του Ν. 2682/1999 που είναι ευμενέστερο από το προγενέστερο, εφαρμόζεται αναδρομικά και καταλαμβάνει παραβάσεις διαπραχθείσες υπό την ισχύ του Ν. 2127/1993, η δε ορίζουσα το αντίθετο διάταξη του άρθρου 18 περ. Γ` παρ. 5 αυτού είναι ανίσχυρη.

Προς ενίσχυση των ανωτέρω ακόμα και στην αιτιολογική έκθεση που κατέθεσε το Υπουργείο Οικονομικών προς την Βουλή των Ελλήνων για το άρθρο 49 του ν. 4509/2017 αναφέρει χαρακτηριστικά τα εξής: «Οι τροποποιήσεις των ανωτέρω διατάξεων υπαγορεύονται από την αρχή της αναδρομικής εφαρμογής της ηπιότερης κύρωσης σύμφωνα με τη γενική αρχή του ενωσιακού δικαίου και κατά πάγια νομολογία του ΔΕΕ (βλ. ΔΕΕ Jager C-420/06, σκ. 59, Campina C-45/06, σκ. 32-33, Βerluskoni C-387/02, σκ. 67-69 κ.λ.π., βλ. σχετικώς ΣτΕ 2031/2013, σκ. 3). Η αρχή αυτή, σύμφωνα με την οποία, επί παραβάσεων για τις οποίες προβλέπονται διαδοχικά περισσότερες κυρώσεις επιβάλλεται αναδρομικά η ηπιότερη, ακολουθείται ήδη και από τη νομολογία των ελληνικών δικαστηρίων (βλ. ΣτΕ 2402/2016, 2031/2013, 4159-60/2009, 4166/2012, 3457/2012, 2048-9/2008, ΔΕφΑΘ 5263/2014, κ.ά.). Ως προς την εφαρμογή των προτεινόμενων διατάξεων και επί εκκρεμών υποθέσεων, σημειώνεται ότι η επιεικέστερη κύρωση, εφόσον έχει τεθεί σε ισχύ ακόμα και κατά την εκκρεμοδικία ενώπιον των δικαστηρίων ουσίας κάθε βαθμού, είναι εφαρμοστέα αναδρομικά (Βλ. ΣτΕ 2408/2010, σκ. 6, 2957/2013, σκ. 11, 13, 2556/2014, σκέψη 10, 4469/2014, σκ. 4, κ.λπ.).»

Κατόπιν όλων αυτών δόκιμο είναι να υπάρξει μια γενική ρύθμιση εφαρμογής των επιεικέστερων διατάξεων ανεξαρτήτως του είδους των προβλεπόμενων κυρώσεων, ανάλογη με αυτή που ισχύει στο ποινικό δίκαιο.

2. Σχετικά με την κατάργηση του θεσμού του διοικητικού ή δικαστικού συμβιβασμού και τη μη εφαρμογή της άρσης των ποινικών κυρώσεων για όσους αποδέχονται τις φορολογικές διαφορές.

Υποστηρίζουμε διαχρονικά ότι υπάρχει ανάγκη ύπαρξης μόνιμου φιλικού διακανονισμού στις φορολογικές διαφορές και καταθέτουμε τις ακόλουθες σκέψεις.

Το «κράτος» και οι φορολογούμενοι δεν πρέπει να βρίσκονται σε διαφορετικά στρατόπεδα. Βεβαίως το κράτος επιβάλλει τους κανόνες και έχει την ευθύνη της ορθής εφαρμογής τους, ακόμα έχει ευθύνη να δημιουργεί ίσες ευκαιρίες και αποστάσεις καθώς και να αποτρέπει συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού.

Επιβάλλεται, όμως, ως βασικός θεσμός να κερδίζει και την εμπιστοσύνη των πολιτών του δια μέσου της δικαιοσύνης και της εφαρμογής των αρχών της χρηστής διοίκησης.

Ως προς την φορολογία, το Σύνταγμα μας προβλέπει ο κάθε πολίτης να συνεισφέρει στα κοινά βάρη ανάλογα με τις δυνάμεις του. Ποιες είναι οι δυνάμεις του κάθε ενός και ποια τα όρια αντοχής των προσώπων για την εξυπηρέτηση των δαπανών λειτουργίας του κράτους και ποια πρέπει να είναι η έκταση του «κράτους» είναι διαρκώς ζητούμενα.

Τα κράτη οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη τους πολλούς παράγοντες όταν σχεδιάζουν το φορολογικό τους σύστημα, ούτως ώστε να εξασφαλίζουν πρωταρχικά την ανάπτυξη της χώρας, να συμβάλουν στην δημιουργία θέσεων εργασίας, να επιτυγχάνουν τη λειτουργία ενός σύγχρονου, ευέλικτου και με κοινωνικό πρόσωπο κράτους, χωρίς να ξεχνάνε ότι λειτουργούν σε ένα παγκοσμιοποιημένο σύστημα, όπου υπάρχει ανταγωνισμός και μεταξύ των κρατών.

Στις αίθουσες αναφέρουμε ότι ο φορολογούμενος είναι σαν την αγελάδα. Όλοι την αρμέγουμε και θέλουμε το γάλα της. Όταν όμως είναι ανήμπορη, δεν πρέπει να την αρμέγουμε. Γενικά πρέπει να την προσέχουμε γιατί χωρίς αυτή δεν θα έχουμε γάλα.

Εάν τώρα στη θέση της αγελάδας βάλουμε την επιχείρηση, μικρή ή μεγάλη, και κατ΄ επέκταση το φορολογούμενο, τότε το «γάλα» για τον εργαζόμενο θα είναι ο μισθός του, για τον μέτοχο το μέρισμα, για το κράτος (κοινωνικό σύνολο) ο φόρος και οι εισφορές κ.λπ..

Σε όλα τα κράτη της γης είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι υπάρχει φοροδιαφυγή. Το μέγεθος της διαφέρει ανάλογα με την οργάνωση των κρατών.

Στα πλέον οργανωμένα και σύγχρονα κράτη από πλευράς τεχνολογίας, στα οποία όμως ο δείκτης εμπιστοσύνης των πολιτών προς το κράτος είναι πολύ ανεβασμένος, η φοροδιαφυγή είναι πλησίον του 10%. Σε όλα τα άλλα το ποσοστό της φοροδιαφυγής αυξάνεται αντιστρόφως ανάλογα με την οργάνωση που έχει το κράτος και την εμπιστοσύνη που εμπνέει στους πολίτες του.

Επιπλέον ως φιλοσοφία πιστεύουμε ότι πρέπει να δίνεται η ευκαιρία συμμόρφωσης στο καθένα που για κάποιο λόγο έχει παρεκκλίνει.

Το κράτος πρέπει να είναι ισχυρό αλλά και ευέλικτο.

Να επιδιώκει την επίτευξη των στόχων αλλά με σεβασμό στους ανθρώπους.

Να τιμωρεί τον πολίτη αλλά και να συγχωρεί και να μην εξοντώνει.

Να έχει μηχανισμούς επίλυσης των διαφορών πριν ο πολίτης αναζητήσει το δίκιο του με κόστος και χρονοβόρες διαδικασίες στη δικαιοσύνη.

Ιδιαίτερα μάλιστα στη φορολογία πρέπει να υπάρχει πρόβλεψη μιας μορφής μόνιμου φιλικού διακανονισμού για όσους επιθυμούν να εφαρμοστεί αυτή η διαδικασία. Είναι αδιανόητο όλες οι διαφορές να οδηγούνται σε ενδικοφανείς προσφυγές, προσφυγές και στα δικαστήρια. Επίσης είναι γεγονός ότι τα προκύπτοντα αποτελέσματα των φορολογικών ελέγχων επιδέχονται αμφισβήτησης και στις περισσότερες διαφορές η αλήθεια βρίσκεται στη μέση μεταξύ των απόψεων του ελέγχου και του ελεγχόμενου.

Με το φιλικό διακανονισμό:

• επιτυγχάνεται ταχύτερη περαίωση των υποθέσεων,
• αυξάνεται η εισπραξιμότητα,
• μειώνονται οι εκκρεμούσες υποθέσεις,
• απομπλέκονται τα δικαστήρια από χιλιάδες υποθέσεις,
• απονέμεται δικαιοσύνη γρηγορότερα στις μεγάλες υποθέσεις που τελικά θα οδηγηθούν στα δικαστήρια,
• ο φορολογούμενος αισθάνεται ότι το κράτος δεν επιθυμεί την εξόντωση του,
• αυξάνεται ο βαθμός εμπιστοσύνης προς το κράτος.

Η πρόβλεψη μόνιμου φιλικού διακανονισμού θα βελτιώσει, εκτός όλων των προαναφερόμενων, και τις σχέσεις φορολογουμένων και φορολογικών αρχών.

Ο τρόπος και η μέθοδος που θα επιλεγεί για τη θέσπιση διατάξεων μόνιμου φιλικού διακανονισμού  είναι θέμα συζήτησης και επιλογών, αλλά σε κάθε περίπτωση στο Ελληνικό Δίκαιο θα βρούμε πληθώρα παραδειγμάτων εφαρμογής φιλικού διακανονισμού.

Εξάλλου εφαρμογή διατάξεων φιλικού διακανονισμού και μέθοδοι φιλικού διακανονισμού υπάρχουν και εφαρμόζονται σε όλα τα σύγχρονα κράτη και μη ορθά κατά την άποψη μας δεν συμπεριλαμβάνεται στον ΚΦΔ τέτοια ρύθμιση που να καταλαμβάνει και τις διοικητικές κυρώσεις.

Ειδικά στις ποινικές κυρώσεις δόκιμο είναι να θεσπιστεί εκ νέου διάταξη παρόμοιου περιεχομένου με την διάταξη του πρώτου εδαφίου της παρ. 2 του άρθρου 24 του ν.2523/1997 που ορίζει τα εξής: «Στις περιπτώσεις του συνολικού για κάθε φορολογία διοικητικού ή δικαστικού συμβιβασμού ή της με άλλο τρόπο ολικής διοικητικής περαίωσης της διαφοράς δεν εφαρμόζονται οι ποινικές διατάξεις του παρόντος.». Οι διατάξεις αυτές εφαρμόζονται για υποθέσεις μέχρι και την 31.12.2013, ανεξαρτήτως του χρόνου διαπίστωσης τους.

Ως προς ποινικό μέρος και την τιμωρία των χαρακτηριζομένων εγκλημάτων φοροδιαφυγής θέλουμε να σημειώσουμε ότι πολλές φορές στη φορολογία τα φαινόμενα απατούν. Π.χ. Σε μία συζήτηση που θα αναφέρεις ότι εάν ένας φορολογούμενος δεν αποδώσει ποσό ΦΠΑ άνω των 50.000 και μέχρι 100.000 ευρώ θα του ασκηθεί ποινική δίωξη και η προβλεπόμενη ποινή ορίζεται σε φυλάκιση από 2-5 έτη, η πλειοψηφία θα απαντήσει μάλλον καλώς γιατί ο φορολογούμενος εισέπραξε το ΦΠΑ από τους πελάτες του και πολύ κακώς δεν τον απέδωσε. Όμως, εάν ρωτήσεις τον ίδιο το φορολογούμενο μπορεί να σου απαντήσει ότι ειδικά στις χονδρικές πωλήσεις όχι μόνο δεν εισέπραξε το Φ.Π.Α. αλλά δεν έχει εισπράξει ούτε την αξία των αγαθών από τους πελάτες του. 

Με την παρατήρηση αυτή θέλουμε να κλείσουμε σημειώνοντας ότι, ναι μεν ο στόχος και ο σκοπός της φορολογούσας αρχής είναι η δίκαιη είσπραξη των φόρων, η εθελοντική συμμόρφωση και ο παραδειγματισμός, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να υπάρχουν διατάξεις φιλικού διακανονισμού και διατάξεις επιείκειας σε αυτούς που επιθυμούν την εθελοντική συμμόρφωση ή τα πραγματικά γεγονότα και περιστατικά είναι διαφορετικά από το γενικό σύνολο.