Φοροαποφυγή - Φοροδιαφυγή και οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα​

της Γρηγορέλη Δέσποινας, υπαλλήλου της ΔΟΥ Βέροιας

Είναι γνωστό ότι η Φορολογική Νομοθεσία στη χώρα μας χαρακτηρίζεται από μια συνεχή μεταβολή σε νόμους, που αφορούν τη δομή και τη λειτουργία των Επιχειρήσεων.

Πρόσφατη έρευνα (Ιούνιος 2016-2017), που έχει διεξαχθεί στα πλαίσια Διπλωματικής στο ΠΑΜΑΚ, έχει ασχοληθεί με τη διερεύνηση των απόψεων και της συμπεριφοράς των Ελληνικών Επιχειρήσεων αναφορικά με την φορολογική ηθική, τη φοροαποφυγή-φοροδιαφυγή και το ισχύον καθεστώς φορολόγησης.

Επίσης σκοπός της έρευνας ήταν στο να αντιληφθούμε κατά πόσο ο φορολογικός έλεγχος με το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο συμβάλλει στην καταπολέμηση των ανωτέρω φαινομένων σε μια περίοδο οικονομικής ύφεσης.

Το ερωτηματολόγιο της έρευνας συμπληρώθηκε από τυχαίο και αμερόληπτο δείγμα 100 επιχειρήσεων όλης της χώρας μας και συγκεκριμένα δέκα (10) εταιρειών από κάθε νομική μορφή επιχείρησης 10 κατηγοριών (Ατομική, ΟΕ, ΕΕ, ΑΕ, ΑΒΕΕ, ΕΠΕ, Μονοπρόσωπη (ΕΠΕ/ ΙΚΕ), Συνεταιρισμό, ΙΚΕ, Ναυτιλιακή).

Τα συμπεράσματα λοιπόν έτσι όπως διαμορφώθηκαν κατόπιν ανάλυσης των δεδομένων έχουν ως εξής:

Μέρος Α. Όσον αφορά τη φορολογική ηθική

Η πράξη της φοροδιαφυγής από τις επιχειρήσεις, εάν το φορολογικό σύστημα της χώρας μας είναι άδικο, δικαιολογείται ως ηθική στο σύνολό της.

Η πράξη της φοροδιαφυγής από τις επιχειρήσεις, εάν οι φορολογικοί συντελεστές είναι πολύ υψηλοί, δικαιολογείται επίσης ως ηθική στο σύνολό της.

Η φοροδιαφυγή είναι ηθική, ακόμα κι αν ένα μεγάλο ποσοστό των φόρων που εισπράττονται σπαταλιέται, ενώ η φοροδιαφυγή δεν είναι ηθική, αν ένα μεγάλο ποσοστό των φόρων που εισπράττονται δαπανάται συνετά.

Από τα ανωτέρω συνάδει ότι η φορολογική ηθική στις εταιρείες πλήττεται όταν υπάρχει έντονο το συναίσθημα της αδικίας.

Όμως οι εταιρείες επίσης απάντησαν ότι:

Η φοροδιαφυγή δεν είναι ηθική, ακόμα κι αν ένα μεγάλο ποσοστό των φόρων που εισπράττονται δαπανάται σε προγράμματα που δεν είναι ωφέλιμα για τις επιχειρήσεις.

Καθώς και ότι, η φοροδιαφυγή δεν είναι ηθική, ακόμα κι αν ένα μεγάλο ποσοστό των φόρων που εισπράττονται δαπανάται σε προγράμματα που είναι ωφέλιμα για τις επιχειρήσεις.

Η φοροδιαφυγή δεν είναι ηθική, εάν η πιθανότητα να εντοπιστεί είναι χαμηλή.

Η φοροδιαφυγή δεν είναι ηθική, εάν μπορεί να καλυφθεί από πρόσωπα διεξαγωγής του φορολογικού ελέγχου, όπως επίσης και ότι η φοροδιαφυγή δεν είναι ηθική, εάν δεν αντέχει κάποια επιχείρηση οικονομικά να πληρώσει. Όσον αφορά λοιπόν τη φορολογική συνείδηση παρατηρούμε ότι παρουσιάζεται αρκετά ενισχυμένη σε αντίθεση με τα αποτελέσματα παλαιότερων ερευνών.

Μέρος Β. Όσον αφορά το μέρος των ερωτήσεων που αφορούν τη φοροδιαφυγή

Το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτώμενων επιχειρήσεων δήλωσε όλες τις πωλήσεις των εμπορευμάτων που ήταν άχρηστα η ελαττωματικά, δήλωσε όλες τις παρεχόμενες υπηρεσίες μη κύριας δραστηριότητας, επίσης δήλωσε όλες τις Επιχορηγήσεις / Επιδοτήσεις αναπτυξιακά προγράμματα ΕΣΠΑ και τέλος δήλωσε όλα τα μερίσματα.

Ακόμη, κατά το μεγαλύτερο ποσοστό (62%) συμφωνούν ότι οι συναλλαγές πρέπει να γίνονται μέσω πιστωτικών καρτών (μηχανημάτων POS).

Συγκεκριμένα, οι Ι.Κ.Ε. σε μεγαλύτερο βαθμό συμφωνούν πως οι συναλλαγές πρέπει να γίνονται μέσω πιστωτικών καρτών, ακολουθούν οι Α.Ε. και οι ατομικές εταιρίες, ενώ τη μικρότερη συμφωνία εμφανίζουν οι Ε.Ε.

Επίσης, κατά το μεγαλύτερο ποσοστό (61%), οι συναλλαγές πρέπει να γίνονται με απευθείας σύνδεση με το Υπουργείο Οικονομικών.

Συγκεκριμένα, οι συνεταιρισμοί σε μεγαλύτερο βαθμό συμφωνούν πως οι συναλλαγές πρέπει να γίνονται με απευθείας σύνδεση με το Υπουργείο Οικονομικών, ακολουθούν οι μονοπρόσωπες και οι ατομικές εταιρίες, ενώ τη μικρότερη συμφωνία εμφανίζουν οι Ε.Π.Ε. και ΑΒΕΕ.

Εδώ επομένως, η παραπάνω απάντηση αποτελεί και μια πρόταση για διόρθωση στην οικονομία της χώρας μας, γεγονός που οφείλεται στο παρόν υψηλό κόστος προμήθειας των Τραπεζών.

Αναφορικά με τη διενέργεια ενδοομιλικών και τριγωνικών συναλλαγών το μεγαλύτερο ποσοστό εμφανίζεται στις εταιρίες Α.Ε, Ε.Π.Ε και Ι.Κ.Ε, γεγονός που μαρτυρά την ιδιαίτερη νομική φύση αυτών των εταιριών και την δυνατότητα ή εύνοια που τους παρέχει ο νόμος ή το ίδιο το φορολογικό σύστημα για πράξεις φοροαποφυγής και όχι τόσο φοροδιαφυγής.

Η δε φοροαποφυγή συναντάται σε μέγιστο βαθμό στις Ναυτιλιακές εταιρίες, καθόσον είναι οι εταιρίες με το μεγαλύτερο ποσοστό που διενεργούν συναλλαγές με εξωχώριες (off shore) εταιρίες.

Το γεγονός αυτό διασταυρώνεται και μέσα από την κάτωθι ερώτηση του ερωτηματολογίου που ερωτά ευθέως την επιχείρηση κατά πόσο εκτιμά η ίδια ότι μπορεί να μην φοροδιαφεύγει.

Και πράγματι, το μεγαλύτερο ποσοστό των επιχειρήσεων (33%), συμπεριλαμβανομένου των εταιριών Α.Ε, Ε.Π.Ε, Ι.Κ.Ε και Ναυτιλιακή απάντησαν ότι δεν φοροδιαφεύγουν πάνω από 50% .

Προφανώς διότι τους επιτρέπεται από το νόμο να φοροαποφεύγουν. Ενώ μόνο ένα ποσοστό 20% από όλες τις κατηγορίες των επιχειρήσεων (πλην Ο.Ε και Ναυτιλιακής) απάντησε ότι δεν φοροδιαφεύγουν καθόλου (0%).

Αξίζει δε να σημειωθεί ότι ελάχιστα πρόστιμα ΦΠΑ και ΚΦΑΣ έχουν καταλογισθεί στις επιχειρήσεις τα τελευταία τρία (3) χρόνια και ο πιο εντατικός φορολογικός έλεγχος πραγματοποιήθηκε στις Α.Ε(80%), ΑΒ.Β.Ε(70%), Ο.Ε(50%), Ι.Κ.Ε (40%), Ε.Π.Ε (30%), ενώ στις υπόλοιπες επιχειρήσεις σε χαμηλότερα ποσοστά, έως μηδεμινά στην κατηγορία της Μονοπρόσωπης (ΕΠΕ, ΙΚΕ).

Γεγονός που καθιστά επιτακτική την ανάγκη για διεύρυνση του φορολογικού ελέγχου ή την εισαγωγή καινοτόμων διαδικασιών ελέγχου προκειμένου να μειωθεί η φοροδιαφυγή ή φοροαποφυγή των ανωτέρω επιχειρήσεων.

Η φοροδιαφυγή σήμερα ανέρχεται στην Ελλάδα σε 30 δις ευρώ ετησίως, κάνοντας την πρωταθλήτρια στην παραοικονομία, και η μείωση της κατά 20 δις ευρώ θα μπορούσε να μειώσει τους φόρους που καταβάλλουν οι φορολογούμενοι κατά ποσοστό 30%.

Μέρος Γ: Όσον αφορά την άποψη για την τρέχουσα και ιδανική φορολόγηση.

Στο σύνολο του δείγματος το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτώμενων επιχειρήσεων χαρακτηρίζει γενικά τους φόρους στην Ελλάδα ως πολύ υψηλούς.

Επίσης στο σύνολο του δείγματος το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτώμενων χαρακτηρίζει γενικά τους φόρους στην Ελλάδα για όσες επιχειρήσεις έχουν υψηλά εισοδήματα ως πολύ υψηλούς.

Όπως επίσης το μεγαλύτερο ποσοστό χαρακτηρίζει γενικά τους φόρους στην Ελλάδα για όσες επιχειρήσεις έχουν χαμηλά εισοδήματα ως πολύ υψηλούς.

Στο σύνολο του δείγματος το μεγαλύτερο ποσοστό δήλωσε ότι δεν θα ήταν πρόθυμη η επιχείρηση τους να πληρώνει υψηλότερους φόρους προκειμένου να αυξηθεί η βοήθεια για κοινωνικές παροχές.

Το γεγονός αυτό πρέπει να μας θλίβει, γιατί δείχνει ότι μέσα σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης η συμπεριφορά των επιχειρήσεων προς το κοινωνικό σύνολο έχει σκληρύνει σε μεγάλο βαθμό.

Τέλος στο σύνολο του δείγματος το μεγαλύτερο ποσοστό πιστεύει ότι οι επιχειρήσεις με υψηλότερα εισοδήματα/ κέρδη θα έπρεπε να συμμετέχουν με μεγαλύτερα ποσοστά στην συνολική φορολόγηση σε σύγκριση με τις επιχειρήσεις με μικρότερα εισοδήματα / κέρδη.

Η δραστηριοποίηση όλων αυτών των εταιρειών κατά 88% δεν ήταν σε βιομηχανική ζώνη / αναπτυξιακών κινήτρων.

Τα μεγαλύτερα ακαθάριστα έσοδα εμφανίζουν οι ναυτιλιακές με το 70%, να απαντάει > 40.000.000 και οι Α.Ε. με το 60%, ενώ μικρότερα έσοδα εμφανίζουν οι ατομικές με το 100%, να απαντάει < 700.000.

Τα υψηλότερα καθαρά αποτελέσματα χρήσης εμφανίζουν οι Α.Ε. και οι ΑΒΕΕ, ενώ τα μικρότερα καθαρά αποτελέσματα χρήσης εμφανίζουν οι ατομικές.

Τις μεγαλύτερες ζημίες στα αποτελέσματα χρήσης εμφανίζουν οι μονοπρόσωπες, οι Ι.Κ.Ε, ενώ τις μικρότερες ζημίες στα καθαρά αποτελέσματα χρήσης εμφανίζουν οι ναυτιλιακές και οι ΑΒΕΕ με το 100%, να απαντάει πολύ μικρές.

Τον μεγαλύτερο αριθμό προσωπικού εμφανίζουν οι Α.Ε. με το 70% τους να είναι μεγάλες επιχειρήσεις ( >250 ατόμων) και οι ναυτιλιακές με 40%, ενώ τον μικρότερο αριθμό εμφανίζουν οι ατομικές. Αναφορικά με την ερώτηση «πόσες ώρες εργάζεται το προσωπικό εβδομαδιαίως;».

Τον μεγαλύτερο αριθμό ωρών εμφανίζουν οι μονοπρόσωπες, ακολουθούν οι ατομικές, ενώ τον μικρότερο αριθμό ωρών εμφανίζουν οι συνεταιρισμοί.

Υψηλότερο επίπεδο κατάρτισης του Λογιστή εμφανίζουν οι ΑΕ, ΑΒΕΕ και οι ναυτιλιακές, ενώ το χαμηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης εμφανίζουν οι Ε.Π.Ε. με το 12,5% να απαντάει απόφοιτος ΙΕΚ / ιδιωτικής σχολής. Υψηλότερο δε επίπεδο κατάρτισης των υπαλλήλων του λογιστηρίου εμφανίζουν οι ναυτιλιακές εταιρίες και Α.Ε, ενώ το χαμηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης εμφανίζουν οι Ε. Ε. με αποφοίτους ΙΕΚ / ιδιωτικής σχολής.

Τέλος τέθηκε μια ερώτηση ανοικτού τύπου στην οποία οι επιχειρήσεις πρότειναν ορισμένες λύσεις και συγκεκριμένα προτάθηκε:

κατά πλειοψηφία 47% να επέλθει μείωση των φορολογικών συντελεστών,

κατά 14% να υπάρχει σταθερό φορολογικό σύστημα,

κατά 12% να δοθούν κίνητρα για παραγωγή / ανάπτυξη / επενδύσεις

και ακολουθούν μέτρα όπως καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, καταπολέμηση της ανεργίας,

ηλεκτρονικές συναλλαγές και ελαχιστοποίηση της γραφειοκρατίας.