Δελτίο Τύπου

Ομιλία του Υπουργού Οικονομικών, Γκίκα Χαρδούβελη στο συνέδριο του Ελληνοαμερικανικού Επιμελητηρίου

Κυρίες και κύριοι,

Σίγουρα η ελληνική οικονομία είναι σε κρίσιμη καμπή.

Κατ’ αρχήν να σας ευχαριστήσω για την πρόσκληση να παραστώ στην σημερινή εκδήλωση. Και τον κύριο πρέσβη που μίλησε με πολύ θετικά λόγια για την Ελλάδα. Δεν θα αναφέρω πού ακριβώς βρίσκονται οι διαπραγματεύσεις. Είναι κάτι που οι δημοσιογράφοι το ψάχνουν. Συνεχίζονται όμως και ελπίζω ότι θα καταλήξουν θετικά για όλους. Όλοι έχουν ένα κίνητρο να κλείσει η αξιολόγηση, διότι ωφελεί τους πάντες. Δεν είναι μόνο η Ελλάδα. Είναι και οι εταίροι μας που ωφελούνται.

Θα πω δυο λόγια για το πού βρίσκεται η καμπή της οικονομίας και τι πρέπει εμείς να κάνουμε ως χώρα.

Επειδή εκπροσωπείτε κυρίως τον επιχειρηματικό κόσμο, φαντάζομαι ότι καταλαβαίνετε ακριβώς τι εννοώ. Δεν θα πολυλογήσω για το παρελθόν. Θα αναφέρω απλώς ότι η χώρα μας έχασε πολλά τα τελευταία 6 χρόνια. Ήταν μια διαρκής ύφεση. Η πίτα του ΑΕΠ συρρικνώθηκε τουλάχιστον κατά ένα τέταρτο, περίπου 26%, ανάμεσα στο 2007 και 2013. Όμως φέτος από όποια σκοπιά και αν το δει κανείς έχουμε σταθεροποίηση, είτε από το πρώτο τρίμηνο το βλέπετε είτε από το δεύτερο ή το τρίτο, τα στοιχεία είναι εδώ. Έχουμε θετικό ρυθμό ανάπτυξης, που περιμέναμε στο παρελθόν να είναι της τάξης του 0,6% του ΑΕΠ για το 2014 συνολικά, πιθανόν να είναι και μεγαλύτερος. Περιμένουμε ότι θα συνεχιστεί αυτός ο ρυθμός ανάπτυξης και το 2015, εφόσον μια σειρά από αρνητικούς παράγοντες σταματήσουν να υπάρχουν.

Όλοι οι αναλυτές βλέπουν ανεπιφύλακτα ένα ρυθμό πολύ μεγαλύτερο του 2%. Ο επίσημος ρυθμός είναι 2,9%. Πιστεύω ότι όταν λήξει η αβεβαιότητα, η Ελλάδα πραγματικά θα εκτοξευτεί και θα το δούμε αυτό μετά την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας. Θα το δούμε να φαίνεται παντού και όχι μόνο στις αγορές. Αυτά τα 6 χρόνια είχαμε ένα πολύ μεγάλο κοινωνικό και οικονομικό κόστος. Το έχουμε ζήσει όλοι μας. Δεν θέλω να πάω στο παρελθόν. Απλώς να αναφέρω ότι η κυβέρνηση έχει επίγνωση αυτού του προβλήματος, ξέρει όμως ότι πρέπει να προχωρήσει στο δρόμο των μεταρρυθμίσεων, στο δρόμο της δημοσιονομικής προσαρμογής και στο δρόμο της σταθερότητας. Διότι έτσι μόνο θα μπορέσει να λειτουργήσει παρεμβατικά και στον κοινωνικό τομέα.

Στη δημοσιονομική προσαρμογή ήδη από το 2013 είχαμε πρωτογενές πλεόνασμα που σημαίνει ότι οι δαπάνες είναι λιγότερες από τα έσοδα, αν δεν μετρήσουμε τους τόκους. Το πρωτογενές πλεόνασμα του 2013, σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις, ήταν στο 1,2%. Φέτος το περιμένουμε στο 1,8% του ΑΕΠ, που είναι υψηλότερο από το στόχο, και το 2015 στο 3% του ΑΕΠ.

Μάλιστα, το 2015 – αν τελικά πετύχουμε, που θα πετύχουμε το πλεόνασμα 3%- σημαίνει ότι και ο συνολικός προϋπολογισμός είναι ισοσκελισμένος. Και αυτό επειδή προφανώς τα έξοδα για τόκους είναι περίπου 3%. Κάτι τέτοιο είχε να συμβεί δεκαετίες στην Ελλάδα. Δεν συνέβαινε στο παρελθόν.

Το δημόσιο χρέος, που πολλοί αναλύουν και μιλούν για τη βιωσιμότητά του, σίγουρα είναι τεράστιο, είναι πολύ μεγάλο. Το 2014 είναι στο 177,7% του ΑΕΠ και αναμένεται να μειωθεί το 2015 στο 171,4% του ΑΕΠ, περίπου 6 ποσοστιαίες μονάδες. Συνεχίζει να είναι μεγάλο. Φαίνεται δυσθεώρητο, 1,7 φορές την εγχώρια παραγωγή. Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι από το 2011 έως σήμερα κάτι έχει αλλάξει δραματικά στο περιεχόμενο το χρέος, στα συστατικά του. Ενώ μέχρι το 2011 η μέση σταθμική διάρκεια των λήξεων των ελληνικών ομολόγων του ελληνικού χρέους ήταν 6,3 έτη, σήμερα είναι στα 16,5 έτη. Χρωστάμε μεν, αλλά δεν χρωστάμε άμεσα. Θα χρωστάμε κυρίως στο απώτερο μέλλον και, όπως εσείς οι άνθρωποι των αγορών γνωρίζετε, η παρούσα αξία του πράγματος είναι πολύ μικρότερη απ΄ ό,τι εμφανίζεται ως μέγεθος με τον τρόπο που το μετράει η Στατιστική Υπηρεσία.

Το κρίσιμο σημείο είναι να μην συνεχίσουμε να είμαστε σπάταλοι και να προσέχουμε το δημοσιονομικό κομμάτι της ελληνικής οικονομίας. Το πιο κρίσιμο είναι η αποκατάσταση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της χώρας.

Το παλαιό αναπτυξιακό υπόδειγμα που ήταν βασισμένο στην κατανάλωση και τις εισαγωγές δεν είναι πλέον βιώσιμο. Το ξέρουμε. Το σταματήσαμε στη διάρκεια της κρίσης, με μεγάλο κόστος. Δεν πρέπει να το επαναλάβουμε.

Η ελληνική οικονομία στο παρελθόν λειτουργούσε ως μια «κλειστή οικονομία», δηλαδή οι εξαγωγές και οι εισαγωγές της ως ποσοστά της οικονομικής δραστηριότητας ήταν πάρα πολύ μικρά. Για παράδειγμα ο μέσος όρος των εξαγωγών από το 1995 έως το 2013 ήταν περίπου το 23% της οικονομικής δραστηριότητας. Αυτό το νούμερο από μόνο του μπορεί να μην λέει πολλά. Αν κάνετε όμως μια αντίστοιχη σύγκριση όλων των χωρών του ΟΟΣΑ- δείτε το δείκτη που δείχνει πόσο ανοικτή είναι η οικονομία – η Ελλάδα μεταξύ των 34 χωρών, σε αυτή την περιοχή, ήταν η 4η χειρότερη. Οι «χειρότερες» ήταν χώρες που δεν χρειάζεται να είναι ανοιχτές από τη φύση τους, διότι είναι μεγάλες, ΗΠΑ, Ιαπωνία και Αυστραλία. Και η Ελλάδα μαζί με αυτές. Άρα κάτι δεν πήγαινε καλά με την Ελλάδα.

Η εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που προωθήθηκαν τα τελευταία χρόνια στο πλαίσιο των Προγραμμάτων Οικονομικής Προσαρμογής αποτελεί τον καταλυτικό παράγοντα όσον αφορά τον εξαγωγικό τομέα της ελληνικής οικονομίας. Τα αποτελέσματα μέχρι στιγμής είναι ενθαρρυντικά αλλά δεν είναι πλήρως ικανοποιητικά.

Οι μεταρρυθμίσεις που έχουν ολοκληρωθεί σίγουρα μας έχουν βελτιώσει τους δείκτες της διεθνούς κατάταξής μας. Για παράδειγμα ο δείκτης Doing Business της Παγκόσμιας Τράπεζας. Το 2009 ήμασταν η 100η χώρα. Σήμερα έχουμε βελτιωθεί και είμαστε στην 61η θέση. Έχουμε δρόμο ακόμη να κάνουμε. Ο μέσο όρος των χωρών του ΟΟΣΑ είναι στο 25. Εμείς είμαστε ακόμη στο 61. Κάνουμε πράγματα, θα συνεχίσουμε να κάνουμε πράγματα. Ελπίζω σύντομα να ξεπεράσουμε και το μέσο όρο, να πιάσουμε το μέσο όρο της Ευρωζώνης που είναι ακόμη μικρότερος, στο 19, και να βελτιωθούμε.

Σίγουρα έχουμε βελτιωθεί όσον αφορά το μοναδιαίο κόστος εργασίας. Η ανταγωνιστικότητα που χάθηκε την περίοδο 2000-2009 έχει πλήρως ανακτηθεί. Δεν είναι μόνο το κόστος εργασίας που μετράει στην παραγωγή ενός προϊόντος και στο συνολικό κόστος, είναι και άλλα πράγματα τα οποία πρέπει να βελτιώσουμε.

Ένα από τα θετικά των τελευταίων 5-6 ετών είναι το γεγονός ότι το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, επιτέλους, το 2013 έγινε για πρώτη φορά θετικό, από το 1948. Οι περισσότεροι από εμάς δεν είχαν γεννηθεί τότε. Πολλοί θα πουν ότι ο δείκτης του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών δεν λέει πολλά, διότι το θετικό ισοζύγιο επιτεύχθηκε κυρίως λόγω της ύφεσης, επειδή έπεσαν οι εισαγωγές. Είχαμε και μια ελαφρά βελτίωση στις εξαγωγές- ας μην το υποτιμάμε αυτό- και οι λόγοι ήταν πολλοί:

• η ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας έως τα μέσα του 2011,
• η επέκταση των εξαγωγών αγαθών και εκτός της ζώνης του ευρώ, κάτι που γίνεται σταδιακά τα τελευταία 20 χρόνια,
• η αυξημένη ζήτηση για τουριστικές υπηρεσίες, κυρίως μετά το 2012,
• κάποιοι κλάδοι της οικονομίας που φαίνεται να πηγαίνουν καλύτερα, όπως τρόφιμα και ποτά, μέταλλα και μεταλλικά προϊόντα, µη-μεταλλικά ορυκτά και πλαστικά.

Υπήρχαν όμως και αρνητικοί παράγοντες για τις εξαγωγές το διάστημα αυτό. Ο μεγαλύτερος ήταν η αβεβαιότητα της ελληνικής οικονομίας. Διανύσαμε μια περίοδο τεράστιας ύφεσης και ελλείμματος εμπιστοσύνης. Είχαν προβλήματα ρευστότητας οι επιχειρήσεις και χρηματοδότησης των εξαγωγών. Ένα άλλο κομμάτι, που δεν οφείλεται σε μας, αλλά στο ρυθμό ανάπτυξης του διεθνούς εμπορίου, έχει να κάνει με τα ναύλα. Ελπίζω ότι από μόνο του θα διορθωθεί. Οι εξαγωγές είχαν και συνεχίζουν να έχουν και άλλα προβλήματα. Πρέπει να βελτιώσουμε το τεχνολογικό περιεχόμενο αυτών που εξάγουμε, άρα και την ποιότητα των εξαγωγών.

Σε ό,τι αφορά των κλάδο του τουρισμού, στο παρελθόν είχε προβλήματα, το γνωρίζουμε. Είχε βασιστεί στο υπόδειγμα του καλοκαιριού. Ένιωσε έντονα την πίεση από τις γειτονικές χώρες, που μπορούσαν πιο εύκολα να τιμολογήσουν τις υπηρεσίες τους. Αντέδρασε ο τουριστικός τομέας, έχει βελτιωθεί σημαντικά και πραγματικά αυτή τη στιγμή είναι η κινητήριος δύναμη για την ελληνική οικονομία.

Τα πράγματα δεν είναι τόσο άσχημα φέτος στο χώρο των εξαγωγών. Ενώ, όπως είπα, υπήρξε μια ελαφρά βελτίωση μέχρι και το 2013, το πρώτο εννεάμηνο του 2014, οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 8,6%, σε σχέση με εννεάμηνο του 2013. Αυτό έχουμε να το δούμε πολλά χρόνια. Οι επίσημες προβλέψεις για το 2015 είναι ότι οι εξαγωγές θα αυξηθούν κατά 5,2%. Ο ΟΟΣΑ που παραδοσιακά είναι συντηρητικός στις προβλέψεις του, βλέπει ότι η Ελλάδα θα έχει ρυθμό αύξησης των εξαγωγών της τάξης 6,4%.

Σκοπός της κυβέρνησης είναι η ανάδειξη μιας εξωστρεφούς οικονομίας, που θα βασίζεται στα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της χώρας και θα μπορεί να ατενίζει και να βλέπει την παγκόσμια αγορά. Η εσωτερική ζήτηση συρρικνώθηκε τα τελευταία χρόνια, υπάρχουν όμως δισεκατομμύρια καταναλωτών στο εξωτερικό. Αυτούς πρέπει να πιάσουμε.

Επικεντρωνόμαστε στη συνέχιση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, να μην επιστρέψουμε στο κακό μας παρελθόν, να στραφούμε στην εξωστρέφεια και προς εκείνους τους κλάδους που έχουν συγκριτικά πλεονεκτήματα όπως:

• τον κλάδο του τουρισμού,
• την πρωτογενή παραγωγή και τη μεταποίηση αγροτικών προϊόντων,
• την ενέργεια, όπου κάνουμε σημαντικές μεταρρυθμίσεις στο χώρο, ήδη με τη μικρή ΔΕΗ,
• το διαμετακομιστικό εμπόριο και τις συνδυασμένες μεταφορές,
• την Έρευνα, Τεχνολογία & την Καινοτομία, όπου πρέπει να «σπρώξουμε» περισσότερο χρήμα σε αυτή την κατεύθυνση,
• τη βιομηχανία φαρμάκων. Έχουμε καλές εταιρείες, που έχουν χτυπηθεί τα τελευταία χρόνια, επειδή το κομμάτι της ζήτησης το κράτος το έχει αφήσει ελεύθερο. Το μαζεύουμε. Δεν σημαίνει ότι δεν θέλουμε να επικεντρωθούμε στη βιομηχανία αυτή, επειδή έχουμε εταιρείες που μπορούν να εξάγουν.
• την βιομηχανία μέσω της εκμετάλλευσης του ορυκτού πλούτου,
• τη ναυτιλία και τις συναφείς δραστηριότητες. Ο τομέας αυτός είναι παγκοσμιοποιημένος. Θα θέλαμε τα γραφεία τους να είναι εδώ. Θα θέλαμε τα παιδιά μας να δουλέψουν γι αυτές τις εταιρείες και να μην χρειαστεί να πάνε στη Σιγκαπούρη για να δουλέψουν.
• τις εμπορεύσιμες υπηρεσίες, τι οποίες μπορούμε να στηρίξουμε.

Το μεγαλύτερο μέρος από τις μεταρρυθμίσεις του Προγράμματος Οικονομικής Προσαρμογής έχει ήδη ολοκληρωθεί. Βρισκόμαστε στην ουρά του Προγράμματος αυτού. Αυτό πάμε να κλείσουμε σήμερα. Έχουν ήδη δρομολογηθεί πολλές ακόμη μεταρρυθμίσεις. Στο Υπουργείο Οικονομικών δρομολογούμε για την επόμενη περίοδο:

• Τη δημιουργία της ενιαίας θυρίδας εξαγωγών, μια δράση που μειώνει σημαντικά το χρόνο και τις διαδικασίες που απαιτούνται για την εισαγωγή / εξαγωγή αγαθών και βελτιώνει ακόμη περισσότερο την ανταγωνιστικότητα της χώρας.
• Την προμήθεια μηχανημάτων x-ray για την ενίσχυση των τελωνειακών ελέγχων.
• Τη δημιουργία του ηλεκτρονικού μητρώου σκαφών αναψυχής σε συνεργασία με τα συναρμόδια υπουργεία που θα έχει άμεση επίδραση στον τουρισμό.
• Την επιτάχυνση του προγράμματος ιδιωτικο-ποιήσεων. Δεν το βλέπουμε απλώς σαν έναν τρόπο άντλησης πόρων ώστε να μειωθεί το χρέος. Το βλέπουμε ως πυξίδα για να φέρουμε και ξένους επενδυτές, ακριβώς επειδή οι Έλληνες δεν έχουν αυτή τη στιγμή το χρήμα. Παράδειγμα η ιδιωτικοποίηση των περιφερειακών λιμένων, των περιφερειακών αεροδρομίων και των σιδηροδρόμων. Είχαμε πλειοδότη στα περιφερειακά αεροδρόμια και μας επιβεβαίωσε αυτό που περιμέναμε, ότι στα επόμενα 4 χρόνια θα γίνουν επενδύσεις της τάξης 330 εκατ. ευρώ.

Για να λειτουργήσουν σωστά τα αεροδρόμια θα πρέπει να βελτιωθούν, να προσαρμοστούν στα δεδομένα της νέας εποχής. Άρα κάποιος πρέπει να βάλει χρήμα ούτως ώστε να έχει ανταπόδοση. Αυτό θα γίνει. Βλέπουμε, λοιπόν, τις ιδιωτικοποιήσεις ως ένα μέσο που δεν θα καταστήσει τη χώρα μας απλώς έναν εξαγωγικό σύνδεσμο της Άπω Ανατολής με την υπόλοιπη Ευρώπη, αλλά και μια χώρα παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών που θα μεταφέρονται και στον Ευρωπαϊκό Βορρά.

Πέρα από τις παραπάνω δράσεις, όμως, υπάρχει και ένα μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα που με πρωτοβουλία της κυβέρνησης θα αρχίσει να εφαρμόζεται από το 2015, μαζί με τους εταίρους μας, για τη μετά μνημόνιο εποχή.

Οι βασικοί άξονες του νέου μεταρρυθμιστικού σχεδίου περιλαμβάνουν:
• τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος,
• τη βελτίωση της αποδοτικότητας του δημόσιου τομέα,
• την ενίσχυση του θεσμικού ρόλου της Δικαιοσύνης,
• την ενίσχυση του θεσμικού ρόλου του εκπαιδευτικού συστήματος,
• τη συνέχιση της απλοποίησης του φορολογικού κώδικα,
• τη συνέχιση της καταπολέμησης της φοροδιαφυγής και την εφαρμογή ενός προγράμματος σταδιακών φοροαπαλλαγών εφόσον, φυσικά, υπάρχει δημοσιονομικό περιθώριο.

Τέλος, κρίνω σκόπιμο να αναφερθώ και στην χρηματοδότηση της στροφής προς την εξωστρέφεια:

• Το τραπεζικό σύστημα είναι αναγκαίο – μετά από τα stress tests – να επιστρέψει στον πρωταρχικό του ρόλο, την χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας.
• Οι πόροι του ΕΣΠΑ πρέπει να έρθουν πιο μπροστά, μπορούμε να το κάνουμε και το κάνουμε ήδη.
• Έχουμε και τη βοήθεια της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων για δανεισμό στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

Κυρίες και κύριοι,

Η αναπτυξιακή προσπάθεια προϋποθέτει πολιτική σταθερότητα και συνεχείς μεταρρυθμίσεις σε όλα τα επίπεδα.

Το δικό μας εθνικό πρόγραμμα απαντά στην ανάγκη της διαφύλαξης όσων πετύχαμε, με συνέχιση του δημοσιονομικού νοικοκυρέματος και των μεταρρυθμίσεων, αλλά πρωτίστως στην ανάγκη αποκατάστασης των συνεπειών της πολυετούς λιτότητας.

Η κρίση που περάσαμε αποτελεί μια ευκαιρία να αφήσουμε πίσω μας τις κακοδαιμονίες του παρελθόντος. Η χώρα πρέπει να βγει από την εσωστρέφειά της και να ενθαρρύνει την υγιή επιχειρηματικότητα, την έρευνα και την καινοτομία.

Δουλεύουμε σήμερα σε μια σκληρή διαπραγμάτευση με τους δανειστές μας, για να αποφύγουμε την επιστροφή στην αβεβαιότητα που τόσο ταλαιπώρησε τον τόπο τα τελευταία χρόνια.

Έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στις διαπραγματεύσεις. Υπάρχει συμφωνία σε μια σειρά από θέματα και επιδιώκουμε να επιλύσουμε και τις υπόλοιπες εκκρεμότητες.

Η διαπραγμάτευση συνεχίζεται με στόχο να κλείσει και η τελευταία αξιολόγηση και από εκεί και πέρα να θέσουμε τις βάσεις για τη νέα σχέση μας με τους εταίρους μας στην Ευρωζώνη. Σήμερα χαράσσουμε ένα διαφορετικό μέλλον με λιγότερα βάρη και περισσότερες προοπτικές για όλους. Αυτός είναι και ο εθνικός μας στόχος.

Σας ευχαριστώ.