Του Γιάννη Σταματόπουλου

Ο φόρος εισοδήματος επιβάλλεται κάθε οικονομικό έτος στο εισόδημα που αποκτάται μέσα στο αμέσως προηγούμενο οικονομικό έτος.

Το εισόδημα στο οποίο επιβάλλεται ο φόρος, το φορολογητέο εισόδημα του φορολογούμενου, προκύπτει εξετάζοντας αφενός το εισόδημα που αυτός δηλώνει από τις διάφορες πηγές εισοδήματος (ακίνητα, κινητές αξίες, εμπορικές – γεωργικές επιχειρήσεις, μισθωτές υπηρεσίες, ελεύθερα επαγγέλματα και από κάθε άλλη πηγή) και αφετέρου το τεκμαρτό του εισόδημα, το εισόδημα, δηλαδή, που προσδιορίζεται βάσει των τεκμηρίων του φορολογούμενου. Το τεκμαρτό εισόδημα του φορολογούμενου προκύπτει από τα τεκμήρια δαπανών διαβίωσης (αντικειμενική δαπάνη διαβίωσης του άρθρου 16 του Κ.Φ.Ε.) και τα τεκμήρια απόκτησης περιουσιακών στοιχείων (δαπάνη απόκτησης περιουσιακών στοιχείων του άρθρου 17 του Κ.Φ.Ε.). Ο υπολογισμός του τεκμαρτού εισοδήματος του φορολογούμενου (ή της συνολικής του ετήσιας δαπάνης) προβλέπεται από τις διατάξεις του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος (Κ.Φ.Ε.) για τον αντικειμενικό προσδιορισμό του εισοδήματος του φορολογουμένου. Μπορείτε να υπολογίσετε το σύνολο των τεκμηρίων σας στην ειδική εφαρμογή του Forin.gr εδώ.

Πριν διενεργηθεί η  εκκαθάριση του φόρου εισοδήματος του φορολογούμενου, πραγματοποιείται μία σύγκριση μεταξύ του πραγματικού δηλωθέντος εισοδήματός του φορολογούμενου και του συνολικού τεκμαρτού του εισοδήματος, όπως αυτό προσδιορίζεται βάσει των άρθρων 16 και 17 του Κ.Φ.Ε.. Ο φορολογούμενος φορολογείται για το συνολικό τεκμαρτό του εισόδημα μόνο στην περίπτωση όπου το συνολικό τεκμαρτό του εισόδημα είναι μεγαλύτερο από το δηλωθέν του εισόδημα. Συγκεκριμένα:

• Στην περίπτωση που το συνολικό τεκμαρτό εισόδημα του φορολογούμενου είναι μεγαλύτερο του συνολικά δηλωθέντος εισοδήματος, ο φορολογούμενος θα κληθεί να φορολογηθεί, σύμφωνα με το άρθρο 19 § 1 του Κ.Φ.Ε., για το συνολικό τεκμαρτό του εισόδημα.
• Στην περίπτωση που το συνολικό τεκμαρτό εισόδημα του φορολογούμενου είναι μικρότερο από το δηλωθέν του εισόδημα, το τελικό αποτέλεσμα της εκκαθάρισης του φόρου εισοδήματος δεν επηρεάζεται από την ύπαρξη των τεκμηρίων δαπανών διαβίωσης και απόκτησης περιουσιακών στοιχείων.Ο φορολογούμενος θα κληθεί να φορολογηθεί για το δηλωθέν εισόδημά του.

Σημειώνεται ότι στην περίπτωση οικογένειας, η προηγούμενη σύγκριση αφορά το συνολικά δηλωθέν εισόδημα του φορολογούμενου, της συζύγου του και των προσώπων που τους βαρύνουν και της συνολικής ετήσιας δαπάνης τους.

Γίνεται αντιληπτός, από την παραπάνω εισαγωγή, ο λόγος για τον οποίο τα τεκμήρια αποτελούν ένα απ’ τα συνηθέστερα ζητήματα συζήτησης αναφορικά με τον τρόπο φορολόγησης των φυσικών προσώπων, ιδιαίτερα δε μετά τις τροποποιήσεις στον τρόπο υπολογισμού των τεκμηρίων με το Ν. 3842/2010. Ο αντικειμενικός προσδιορισμός του εισοδήματος των φορολογουμένων μέσω της ετήσιας δαπάνης χρησιμοποιείται με επιτυχία ως μέσο καταπολέμησης της φοροδιαφυγής, ελέγχεται, ωστόσο, από τους πολίτες ως προς το κατά πόσο είναι δίκαιος για κάθε ένα φορολογούμενο ξεχωριστά. Για το λόγο αυτό, ο νομοθέτης παρέχει τρόπους με τον οποίο ο φορολογούμενος μπορεί να δικαιολογήσει τη διαφορά μεταξύ του δηλωθέντος και του τεκμαρτού εισοδήματός του. Οι τρόποι αυτοί, οι οποίοι θα αναλυθούν στη συνέχεια, περιλαμβάνουν την επίκληση ποσών που μειώνουν την ετήσια δαπάνη και την ανάλωση κεφαλαίου παρελθόντων ετών.

Ας ξεκινήσουμε με ένα υποθετικό παράδειγμα. Έστω φορολογούμενος με δηλωθέν εισόδημα 26.000 € και συνολική ετήσια δαπάνη 40.000 €.  Σύμφωνα με το άρθρο 19 § 1 του Κ.Φ.Ε., η διαφορά μεταξύ του εισοδήματος που δηλώθηκε από το φορολογούμενο (26.000 €) και της συνολικής ετήσιας  δαπάνης του, όπως προσδιορίστηκε βάσει των άρθρων 16 και 17 του Κ.Φ.Ε. (40.000€), προσαυξάνει τα εισοδήματα του φορολογούμενου που δηλώνονται. Ως εκ τούτου, το δηλωθέν εισόδημα του φορολογούμενου θα προσαυξηθεί κατά το ποσό των 14.000 € (40.000 – 26.000) και με τον τρόπο αυτό, το ποσό των 40.000 € θα αποτελεί το φορολογητέο εισόδημα του φορολογούμενου. Στο ποσό αυτό (40.000 € ) θα υπολογιστεί ο φόρος εισοδήματος του φορολογούμενου βάσει της κλίμακας του άρθρου 9 του Κ.Φ.Ε. Ο φόρος αυτός είναι 8.820 €, έναντι φόρου 3.920 € που αναλογούσε στο δηλωθέν εισόδημα του φορολογούμενου. Προκύπτει, όπως βλέπουμε, μία διαφορά της τάξης των 4.900 €, την οποία θα κληθεί να καταβάλει ο φορολογουμένος αν δεν είναι σε θέση να δικαιολογήσει τη διαφορά μεταξύ του δηλωθέντος και του τεκμαρτού εισοδήματός του. Για να δικαιολογήσει τη διαφορά αυτή, ο φορολογούμενος θα πρέπει να ανατρέξει σε έναν από τους δύο διαθέσιμους τρόπους μείωσής της.

1. Ποσά που μειώνουν την ετήσια δαπάνη

Ο φορολογούμενος αρχικά πρέπει να ελέγξει εάν διαθέτει εισοδήματα ή χρηματικά ποσά τα οποία απέκτησε στο ίδιο οικονομικό έτος και τα οποία μειώνουν την ετήσια δαπάνη του. Σύμφωνα με το άρθρο 19 § 2 του Κ.Φ.Ε. τα ποσά, τα οποία πρέπει να λάβει υπόψη ο προϊστάμενος της Δ.Ο.Υ. κατά τον προσδιορισμό της διαφοράς μεταξύ δηλωθέντος και τεκμαρτού εισοδήματος, είναι τα εξής:

• Πραγματικά εισοδήματα τα οποία αποκτήθηκαν από τον ίδιο, τη σύζυγο του και τα πρόσωπα που τους βαρύνουν και τα οποία απαλλάσσονται από το φόρο
• Πραγματικά εισοδήματα τα οποία αποκτήθηκαν από τον ίδιο, τη σύζυγο του και τα πρόσωπα που τους βαρύνουν και τα οποία φορολογούνται με ειδικό τρόπο
• Πραγματικά εισοδήματα τα οποία αποκτήθηκαν στην αλλοδαπή. Αναγνωρίζονται, εφόσον υπόκεινται σε φόρο εισοδήματος στην Ελλάδα ή απαλλάσσονται νομίμως από αυτόν.
• Χρηματικά ποσά που δε θεωρούνται εισόδημα
• Χρηματικά ποσά που προέρχονται από τη διάθεση περιουσιακών στοιχείων
• Εισαγωγή συναλλάγματος, που δεν εκχωρείται υποχρεωτικά στην Τράπεζα της Ελλάδος, εφόσον δικαιολογείται η απόκτηση του στην αλλοδαπή
• Δάνεια, τα οποία έχουν ληφθεί και αποδεικνύονται με έγγραφα στοιχεία που φέρουν βέβαιη χρονολογία.
• Δωρεά ή γονική παροχή χρηματικών ποσών για την οποία η οικεία φορολογική δήλωση έχει υποβληθεί μέχρι τη λήξη του έτους στο οποίο πραγματοποιήθηκε η σχετική δαπάνη.

Τα εισοδήματα αυτά δηλώνονται στον Πίνακα 6 «Πρόσθετα πληροφοριακά στοιχεία – Ποσά που μειώνουν την ετήσια δαπάνη» του εντύπου Ε1. Όπως είναι προφανές, τα αντίστοιχα δικαιολογητικά συνυποβάλλονται στην περίπτωση της έντυπης υποβολής ή πρέπει να είναι διαθέσιμα, εφόσον ζητηθούν, στην περίπτωση της ηλεκτρονικής υποβολής. Τα ποσά αυτά μειώνουν τη διαφορά μεταξύ δηλωθέντος εισοδήματος και συνολικής ετήσιας δαπάνης χωρίς ο φορολογούμενος να χρειάζεται να προβεί σε οποιαδήποτε άλλη ενέργεια. Έτσι, στο παράδειγμα μας, αν ο φορολογούμενος μπορεί να επικαλεστεί ποσά απ’ τα προαναφερόμενα ύψους 10.000 €, τότε θα φορολογηθεί για το ποσό των 30.000 €.

2. Ανάλωση κεφαλαίου παρελθόντων ετών

Ο φορολογούμενος, για την κάλυψη της διαφοράς μεταξύ δηλωθέντος εισοδήματος και συνολικής ετήσιας δαπάνης, έχει επίσης τη δυνατότητα να επικαλεστεί ανάλωση κεφαλαίου προηγουμένων ετών. Μπορεί, δηλαδή, με απλά λόγια, να επικαλεστεί χρήση του «καθαρού» κεφαλαίου που σωρευτικά είχε συγκεντρώσει κατά το παρελθόν προκειμένου να δικαιολογήσει τη διαφορά που προκύπτει κατά τη φετινή του δήλωση μεταξύ του δηλωθέντος και του τεκμαρτού εισοδήματός του. Με τον όρο «καθαρό κεφάλαιο» εννοούμε το κεφάλαιο που απομένει εάν από τα πραγματικά εισοδήματα του φορολογούμενου (δηλωθέντα, απαλλασσόμενα, ειδικώς φορολογηθέντα κ.λπ.) αφαιρεθούν οι δαπάνες, όπως προσδιορίζονταν κατ’ έτος, σύμφωνα με τα άρθρα 16 και 17 του Κ.Φ.Ε..

Προϋπόθεση για να ξεκινήσει ο φορολογούμενος τη διαδικασία υπολογισμού των κεφαλαίων που μπορεί να επικαλεστεί για ανάλωση αποτελεί η διαθεσιμότητα όλων των φορολογικών του δηλώσεων κατά τα παρελθόντα έτη. Ο φορολογούμενος, από τις δηλώσεις εισοδήματος, θα αντλήσει τα απαιτούμενα στοιχεία προκειμένου να σχηματίσει έναν πίνακα στον οποίο θα αναγράφονται για κάθε οικονομικό έτος τα στοιχεία των εισοδημάτων του, των δαπανών του (άρθρου 16 και 17 του Κ.Φ.Ε.) και το εναπομείναν κατ’ έτος κεφάλαιο προς ανάλωση.

Ο πίνακας αυτός, ενδεικτικά, θα είναι της παρακάτω μορφής:

Στη συνέχεια παρατίθενται βασικές πληροφορίες (Α1 έως Β2) για κάθε μία στήλη του πίνακα ξεχωριστά. Υπενθυμίζεται ότι για το σχηματισμό του πίνακα, προστίθενται οι στήλες Α1, Α2 και Α3 και αφαιρούνται οι στήλες Β1 και Β2 για κάθε οικονομικό έτος.

Α1. Δηλωθέν εισόδημα

Το δηλωθέν εισόδημα κάθε οικονομικού έτους αναγράφεται στο αντίστοιχο εκκαθαριστικό σημείωμα του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων.

Α2. Εισοδήματα που απαλλάσσονται από το φόρο ή φορολογούνται με ειδικό τρόπο

Τα εισοδήματα τα οποία απαλλάσσονται από το φόρο βάσει του άρθρου 6 του Κ.Φ.Ε. ή φορολογούνται με ειδικό τρόπο, σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις του Κ.Φ.Ε., αναγράφονται

• στην ανάλυση του εισοδήματος του φορολογούμενου στον πίνακα Δ’ του εκκαθαριστικού σημειώματος φόρου εισοδήματους φυσικών προσώπων
• στον Πίνακα 6 του υποβαλλόμενου κατ’ έτος εντύπου Ε1.

Α3. Λοιπά ποσά

Τα λοιπά ποσά τα οποία προστίθενται στο δηλωθέν εισόδημα και στα εισοδήματα που απαλλάσσονται από το φόρο ή φορολογούνται με ειδικό τρόπο ορίζονται από την περ. ζ’ της παρ. 2 του άρθρου 19. Τα ποσά αυτά είναι αναλυτικά τα εξής:

• Χρηματικά ποσά που δε θεωρούνται εισόδημα (Άρθρο 19 § 2 περ. β’ Κ.Φ.Ε.)
• Χρηματικά ποσά που προέρχονται από τη διάθεση περιουσιακών στοιχείων (Άρθρο 19  § 2 περ. γ’ Κ.Φ.Ε.)
• Εισαγωγή συναλλάγματος, που δεν εκχωρείται υποχρεωτικά στην Τράπεζα της Ελλάδος, εφόσον δικαιολογείται η απόκτηση του στην αλλοδαπή. (Άρθρο 19 § 2 περ. δ’ Κ.Φ.Ε.)
• Δάνεια, τα οποία έχουν ληφθεί και αποδεικνύονται με έγγραφα στοιχεία που φέρουν βέβαιη χρονολογία. (Άρθρο 19 § 2 περ. ε’ Κ.Φ.Ε.)
• Δωρεά ή γονική παροχή χρηματικών ποσών για την οποία η οικεία φορολογική δήλωση έχει υποβληθεί μέχρι τη λήξη του έτους στο οποίο πραγματοποιήθηκε η σχετική δαπάνη. (Άρθρο 19  § 2 περ. στ’ Κ.Φ.Ε.)
• Οποιοδήποτε άλλο ποσό το οποίο αποδεδειγμένα έχει εισπραχθεί

Τα ποσά αυτά αναγράφονται στον Πίνακα «Πρόσθετα Πληροφοριακά Στοιχεία – Ποσά που μειώνουν την ετήσια δαπάνη» της δήλωσης εισοδήματος (Ε1)  κάθε οικονομικού έτους.

Β1. Ετήσια αντικειμενική δαπάνη διαβίωσης

Απ' το άθροισμα των σχηματισθέντων κεφαλαίων (στηλες Α1, Α2 και Α3) πρέπει να αφαιρεθεί κατ' έτος το ποσό των τεκμηρίων δαπανών διαβίωσης, όπως ακριβώς υπολογίστηκαν για το συγκεκριμένο οικονομικό έτος.

Πρόκειται μάλλον για τη στήλη για τη συμπλήρωση της οποίας θα αντιμετωπίσετε τις μεγαλύτερες δυσκολίες. Ο λόγος είναι ότι οι δαπάνες που αφαιρούνται απ’ τα σχηματισθέντα κεφάλαια (δηλωθέντα εισοδήματα κ.λπ.) σε ορισμένες περιπτώσεις δεν αναγράφονται απευθείας στη δήλωση εισοδήματος, ούτε μπορεί ο φορολογούμενος να τις ανακαλέσει από κάποιο άλλο σημείο (π.χ. εκκαθαριστικό σημείωμα).

Στην περίπτωση, επομένως, που ο φορολογούμενος δεν έχει διατηρήσει στο προσωπικό του αρχείο το ποσό των τεκμηρίων με το οποίο επιβαρυνόταν ανά οικονομικό έτος, θα πρέπει να επαναυπολογίσει τα τεκμήρια δαπανών διαβίωσης προκειμένου να τα συμπεριλάβει στον «Πίνακα φορολογηθέντων και αναλωθέντων κεφαλαίων». Τα τεκμήρια αυτά λαμβάνονται  υπόψη, όπως ίσχυαν κατά τα οικεία έτη, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 16 και 17 του Κ.Φ.Ε..

Για να σας διευκολύνουμε στον τρόπο συμπλήρωσης της συγκεκριμένης στήλης, αλλά και ολόκληρου του πίνακα, δημιουργήσαμε μία εφαρμογή η οποία συγκεντρώνει σε μία σελίδα όλη την απαραίτητη πληροφορία. Δείτε περισσότερα στη συνέχεια στο «Πίνακα Φορολογηθέντων και Αναλωθέντων Κεφαλαίων» του Forin.gr.

Β2. Ετήσια δαπάνη απόκτησης περιουσιακών στοιχείων

Απ' το άθροισμα των σχηματισθέντων κεφαλαίων (στηλες Α1, Α2 και Α3) πρέπει να αφαιρεθεί κατ' έτος και το ποσό των τεκμηρίων απόκτησης περιουσιακών στοιχείων.

Τα ποσά των δαπανών απόκτησης περιουσιακών στοιχείων αναγράφονται στον «Πίνακα Προσδιορισμού της Ετήσιας Τεκμαρτής Δαπάνης» της δήλωσης εισοδήματος (Ε1) κάθε οικονομικού έτους.  Μεταφέρετε αθροιστικά τα ποσά των τεκμηρίων απόκτησης περιουσιακών στοιχείων απ’ τον «Πίνακα Προσδιορισμού της Ετήσιας Τεκμαρτής Δαπάνης» στον «Πίνακα Φορολογηθέντων και Αναλωθέντων Κεφαλαίων».

Γ. Ανάλωση κεφαλαίου έτους

Τα ποσά της ανάλωσης κεφαλαίου που δηλώθηκαν ανά οικονομικό έτος αναγράφονται στον Πίνακα 6 «Πρόσθετα πληροφοριακά στοιχεία - Ποσά που μειώνουν την ετήσια δαπάνη» της δήλωσης εισοδήματος (Ε1) κάθε οικονομικού έτους. Μεταφέρετε τα συγκεκριμένα ποσά απ' τον πίνακα αυτό στον «Πίνακα Φορολογηθέντων και Αναλωθέντων Κεφαλαίων». Το κεφάλαιο που αναλώθηκε απ' τα σχηματισθέντα κεφάλαια κατά τα προηγούμενα έτη πρέπει να αφαιρεθεί ούτως ώστε να προσδιοριστεί το τελικό κεφάλαιο που μεταφέρεται στα επόμενα έτη προς ανάλωση.

Μεταφορά ποσού στη φορολογική δήλωση

Αφού δημιουργήσετε τον «Πίνακα Φορολογηθέντων και Αναλωθέντων Κεφαλαίων» και καταλήξετε στο σύνολο των εναπομείναντων κεφαλαίων που μπορείτε να επικαλεστείτε για τη μείωση της διαφοράς μεταξύ δηλωθέντος και τεκμαρτού εισοδήματος, θα πρέπει να συμπληρώσετε τους κωδικούς 787 – 788 του Πίνακα 6 «Πρόσθετα πληροφοριακά στοιχεία - Ποσά που μειώνουν την ετήσια δαπάνη». Υπενθυμίζεται και πάλι ότι πριν τη συμπλήρωση των συγκεκριμένων κωδικών, θα πρέπει να έχετε δημιουργήσει και να έχετε διαθέσιμο προς πιθανό έλεγχο τον «Πίνακα Φορολογηθέντων και Αναλωθέντων Κεφαλαίων».

Για την καλύτερη κατανόηση της διαδικασίας του σχηματισμού του «Πίνακα φορολογηθέντων και αναλωθέντων κεφαλαίων» απαντήσαμε 10 ερωτήσεις που συχνά τίθενται από τους φορολογούμενους για την ανάλωση κεφαλαίου. Δείτε τις ερωτήσεις αυτές και τις απαντήσεις τους εδώ.

«Πίνακα Φορολογηθέντων και Αναλωθέντων Κεφαλαίων» του Forin.gr

Το Forin.gr  διαθέτει εντελώς ΔΩΡΕΑΝ στους χρήστες του μία νέα εφαρμογή που ενοποιεί και σας προσφέρει όλη την απαραίτητη πληροφορία που θα χρειαστείτε για να σχηματίσετε ορθά τον «Πίνακα Φορολογηθέντων και Αναλωθέντων Κεφαλαίων» του φορολογούμενου.

Ο φορολογούμενος προκειμένου να επικαλεστεί ανάλωση κεφαλαίου για την κάλυψη της διαφοράς μεταξύ δηλωθέντος και τεκμαρτού εισοδήματος, αρκεί να συμπληρώσει τους κωδικούς 787 – 788 του πίνακα 6 «Πρόσθετα πληροφοριακά στοιχεία – Ποσά που μειώνουν την ετήσια δαπάνη» του εντύπου Ε1. Για τη συμπλήρωση των κωδικών αυτών, προϋπόθεση αλλά και υποχρέωση του φορολογούμενου αποτελεί η σύνταξη του αναλυτικού πίνακα φορολογηθέντων και αναλωθέντων κεφαλαίων.

Η εφαρμογή που αναπτύξαμε, όχι μόνο σας δίνει τη δυνατότητα να συμπληρώσετε και να εκτυπώσετε τον «Πίνακα Φορολογηθέντων και Αναλωθέντων Κεφαλαίων» αλλά σας παρέχει αναλυτικές οδηγίες για τη συμπλήρωση κάθε κελιού του Πίνακα ξεχωριστά. Ενεργοποιώντας τη βοήθεια στην εφαρμογή και μεταφέροντας τον κέρσορα του ποντικιού στο κελί που σας ενδιαφέρει να συμπληρώσετε, είστε σε θέση να δείτε είτε το σημείο της δήλωσης στο οποίο αναγράφεται το ποσό που χρειάζεστε, είτε την απαραίτητη πληροφορία, όπως τη συγκεντρώσαμε και τη ψηφιοποιήσαμε στο Forin.gr, ιδιαίτερα για τη στήλη των τεκμηρίων δαπανών διαβίωσης.

Συγκεκριμένα, για τη στήλη των τεκμηρίων δαπανών διαβίωσης είναι διαθέσιμο:

• Το σύνολο των διατάξεων του άρθρου 16 του Κ.Φ.Ε., όπως ίσχυαν κάθε οικονομικό έτος από το 1996 έως σήμερα
• Το σύνολο των οδηγιών για τη συμπλήρωση του Πίνακα Προσδιορισμού της Ετήσιας Τεκμαρτής Δαπάνης, όπως δόθηκαν από το ΥΠ.ΟΙΚ. από το 1996 έως σήμερα
• Το σύνολο των πινάκων υπολογισμού των τεκμηρίων, όπως δημοσιεύονταν από το ΥΠ.ΟΙΚ. κάθε έτος από το 1996 έως σήμερα

Έχοντας όλα αυτά τα δεδομένα στη διάθεση σας, είστε σε θέση να επαναϋπολογίσετε κατά το δυνατόν ευκολότερα το συνολικό ποσό των τεκμηρίων δαπανών διαβίωσης ανά οικονομικό έτος.
Μπορείτε να δείτε και να χρησιμοποιήσετε την εφαρμογή «Ανάλωση Κεφαλαίου» εδώ.

Σημειώνεται ότι προϋπόθεση για τη χρήσης της εφαρμογής αποτελεί η ΔΩΡΕΑΝ εγγραφή σας στο Forin.gr.