ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ
ΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

Αριθμός Γνωμοδότησης: 127/2012

ΤΟ ΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

Α' ΤΜΗΜΑ Συνεδρίαση της 5-3-2012

Σύνθεση :

Πρόεδρος: Βασίλειος Σουλιώτης, Αντιπρόεδρος Ν.Σ.Κ.

Μέλη: Χρυσαφούλα Αυγερινού, Ανδρέας Χαρλαύτης, Θεόδωρος Ψυχογιός, Ευφροσύνη Μπερνικόλα, Γαρυφαλλιό Σκιάννη, Νομικοί Σύμβουλοι.

Εισηγητής: Πολυχρόνης Καραστεργίου, Πόρεδρος Ν.Σ.Κ.

Αριθμός Ερωτήματος: Το με αριθμ. πρωτ. Δ13 Β 1023853 ΕΞ 2011/11-2-2011 έγγραφο της Γενικής Γραμματείας Φορολογικών και Τελωνειακών Θεμάτων -Γενική Δνση Φορολογίας - Δ/νση Φορολογίας Κεφαλαίου -Τμήμα Β'.

Περίληψη: Ερωτάται αν είναι δυνατή η υποβολή δήλωσης ΦΜΑ με αρνητικό περιεχόμενο για τη μεταγραφή δικαστικής απόφασης που αναγνωρίζει την ακυρότητα της, αναφερόμενης στο ερώτημα, μεταβίβασης ακινήτου, κατόπιν απατηλών και αξιοποίνων ενεργειών, μετά την παρέλευση περισσότερων των τεσσάρων ετών από την κατάρτιση της μεταβιβαστικής δικαιοπραξίας.

Επί του παραπάνω ερωτήματος το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους (Α' Τμήμα) γνωμοδότησε ως ακολούθως:

Α. Ιστορικό:

Από την ερωτώσα υπηρεσία δίδεται τα κάτωθι ιστορικό:

Με το αριθμ. 26369/30.6.43 μεταβιβαστικό συμβόλαιο ακινήτου, ο Ιωαν. Μπ., πατέρας και δικαιοπάροχος του Ευ. Αρ. Μπ., αγόρασε ένα οικόπεδο επιφανείας 1001 τ.μ. στη Γλυφάδα Αττικής και μετέγραψε νόμιμα το οικείο συμβόλαιο μεταβίβασης στα βιβλία του αρμόδιου Υποθηκοφυλακείου.

Μετά το θάνατο του ως άνω αγοραστή, κατά το έτος 1962, το ακίνητο περιήλθε στους εξ αδιαθέτου κληρονόμους του (μεταξύ των οποίων ήταν και ο Ευ. Αρ. Μπ.), οι οποίοι αποδέχθηκαν την κληρονομιά με την 6669/1997 πράξη δήλωσης αποδοχής κληρονομιάς, η οποία μεταγράφηκε νόμιμα, αφού πληρώθηκε ο αναλογών φόρος κληρονομιάς.

Στη συνέχεια, μετά το θάνατο των άλλων δύο συγκληρονόμων (της μητέρας και της αδελφής του) το ακίνητο περιήλθε αποκλειστικά στον Ευ. Αρ. Μπ. δυνάμει αντιστοίχως των από 20.9.97 και 20.3.2009 ιδιογράφων διαθηκών τους που κηρύχθηκαν κύριες με δικαστικές αποφάσεις, ο δε Ευ. Αρ. Μπ. αποδέχθηκε την κληρονομιά με τις σχετικές πράξεις αποδοχής που μεταγράφηκαν νόμιμα.

Ωστόσο, από το έτος 1996, το εν λόγω οικόπεδο φέρεται ότι είχε ήδη μεταβιβαστεί με το αρ. 7446/1996 αγοραπωλητήριο συμβόλαιο, κάτι που έγινε, όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια, κατόπιν παρανόμων και δη αξιοποίνων ενεργειών, εξαιτίας των οποίων εμφανίσθηκε ως ιδιοκτήτης του ακινήτου άτομο που έφερε πλαστά στοιχεία ταυτότητας του αποβιώσαντος Ιωαν. Μπ. (δικαιοπαρόχου του Ευ.Αρ.Μπ.), το οποίο μεταβίβασε το ακίνητο σε σύνεργό του και μέσω αυτού στη συνέχεια σε τρίτους αντί συνολικού τιμήματος 103.000.000 δρχ.

Για τις αξιόποινες αυτές πράξεις οι ανωτέρω παραπέμφθηκαν να δικαστούν για αδικήματα κακουργηματικής μορφής, ο ένας όμως εξ αυτών στο μεταξύ απεβίωσε και έτσι έπαυσε οριστικά η εναντίον του ποινική δίωξη, ενώ ο άλλος διέφυγε της σύλληψης και έτσι ανεστάλη προσωρινά η εναντίον του διαδικασία στο ακροατήριο του αρμόδιου Ποινικού Δικαστηρίου.

Μετά από αυτά τα γεγονότα, ο Ευ. Αρ. Μπ. κατέθεσε αγωγή ενώπιον του Πολ/λούς Πρωτοδικείου Αθηνών κατά του επιζώντος φυγόδικου αυτουργού της παραπάνω παράνομης πράξης, ζητώντας την αναγνώριση της ακυρότητας του ως άνω με αρ. 7446/1996 αγοραπωλητηρίου συμβολαίου.

Τελικά, επί της αγωγής αυτής εκδόθηκε η με αριθμ. 2745/2009 οριστική και ήδη αμετάκλητη απόφαση του Πολ/λούς Πρωτοδικείου Αθηνών που αναγνώρισε την ακυρότητα του εν λόγω μεταβιβαστικού συμβολαίου, αφού, όπως αναφέρεται στην απόφαση, σι συνθήκες σύναψής του και η εν γένει συμπεριφορά των συμβαλλομένων απαγορεύονται από τις σχετικές ποινικές διατάξεις που επισύρουν και την ακυρότητα της δικαιοπραξϊας.

Τέλος, για τη μεταγραφή της παραπάνω δικαστικής απόφασης αναγνωριστικής της κυριότητας του ερωτώντος επί του ακινήτου για τους παραπάνω λόγους, αξιώνεται από το αρμόδιο Υποθηκοφυλακείο η προσκόμιση δήλωσης Φ.Μ.Α. για την οποία η αρμόδια Δ.Ο.Υ. απαιτεί την καταβολή του αναλογούντος Φ.Μ.Α. επί του ακινήτου κατά το χρόνο της μεταγραφής. Ο Ευ.Αρ.Μπ. θεωρεί ότι με βάση το ιστορικό της υπόθεσης δεν υποχρεούται σε καταβολή Φ.Μ.Α. διότι η προαναφερθείσα δικαστική απόφαση αναγνωρίζει απλώς της ακυρότητα της μεταξύ απατεώνων μεταβίβασης του ακινήτου και όχι την επαναμεταβίβασή του στον πραγματικό ιδιοκτήτη.

Β. Εφαρμοστέες νομικές διατάξεις:

Σύμφωνα με το άρθρο 1 παρ. 1 ν. 1587/50_(ΦΕΚ Α'294/22-12-1950) «Περί κυρώσεως τροποποιήσεως και συμπληρώσεως του υπ' αριθμ. 1521/1950 Αναγκ. Νόμου», «περί φόρου μεταβιβάσεως ακινήτων»; «Εφ εκάστης εξ επαχθούς αιτίας μεταβιβάσεως ακινήτου ή πραγματικού επί ακινήτου δικαιώματος ως και επί μεταβιβάσεως πλοίου υπό Ελληνικήν σημαίαν επιβάλλεται φόρος επί αξίας αυτών».

Κατά το άρθρο 2 παρ. 3 του ίδιου νόμου: «Επίμεταγραφής ή σημειώσεως εις το βιβλίον μεταγραφών ή καταχωρήσεως εις το νηολόγιον: α) αποφάσεως δικαστικής διεπομένης υπό των διατάξεων του άρθρου 882 της Πολιτικής Δικονομίας, ένεκα μη εκτελέσεως προσυμφώνου μεταβιβάσεως κ.λ.π., β)αποφάσεως δικαστικής δι'ης αναγνωρίζεται τελεσιδίκως δικαίωμα κυριότητας επί ακινήτου κλπ, επ' ονόματι προσώπου τινός λόγω υπερβάσεως εντολής του φερομένου ως εντολοδόχου αυτού γ)αποφάσεως δικαστικής δι'ης ακυρούται λόγω εικονικότητας συμβόλαιον μεταβιβόσεως ακινήτου ή πραγματικού επ' αυτού δικαιώματος ή πλοίου και δ)απόφασης δικαστικής με την οποία αναγνωρίζεται η κυριότητα ή άλλο εμπράγματο δικαίωμα σε ακίνητο, λόγω συμπλήρωσης των όρων της τακτικής ή έκτακτης χρησικτησίας ή από οποιαδήποτε άλλη αιτία, με εξαίρεση την περίπτωση κατά την οποία στο όνομα του προσώπου, στο οποίο γίνεται η αναγνώριση, υπάρχει μεταγεγραμμένος τίτλος για το δικαίωμα αυτό, για το οποίο έχει υποβληθεί η δήλωση που προβλέπεται από το νόμο».

Κατά το άρθρο 7 παρ. 1 του ίδιου νόμου

«1. Δι' εκόστην μεταβίβασιν οι συμβαλλόμενοι υποχρεούνται προ της συντάξεως του συμβολαίου των, να επιδώσωσι κοινήν δήλωσιν φόρου μεταβιβάσεως, προς τον Οικον. Έφορον της περιφερείας εν η κειται το ακίνητον ή προκειμένου περί πλοίου της περιφερείας εν η είναι νηολογημένον τούτο».

Περαιτέρω σύμφωνα με το άρθρο 13 παρ. 4 του ν . 1587/50 (όπως ισχύει αντικατασταθείσα με το άρθρο 47 παρ. 5 του ν. 814/78):

«Ο μεταγραφοφύλαξ υποχρεούται ν' αρνηθεί την μεταγραφήν συμβόσεως ή δικαστικής αποφάσεως ή οιασδήποτε ετέρας πράξεως αφορώσης εις την μεταβίβασιν της κυριότητας ή ετέρων εμπραγμάτων δικαιωμάτων επί ακινήτων, πλην υποθήκης, εφ' όσον δεν προσόγεται εις αυτόν αντίγραφον της δηλώσεως φόρου μεταβιβάσεως δεόντως θεωρημένον, υπό του Οικονομικού Εφόρου.

Ειδικώς προκειμένου περί αναγκαστικής απαλλστριώσεως, απαγορεύεται η μεταγραφή εις τα οικεία βιβλία της αποφάσεως κηρύξεως αυτής, εάν δεν προσαχθή αντίγραφον δηλώσεως φόρου μεταβιβάσεως ακινήτων, δεόντως θεωρημένον, εξ ου να προκύπτη , ότι κατεβλήθη ο επί της οριστικώς καθορισθείσης αποζημιώσεως αναλογών φόρος η ότι δεν οφείλεται φόρος.

Αι διατάξεις του πρώτου εδαφίου της παρούσης παραγράφου εφαρμόζονται και δια την ενέργειαν των οικείων μεταβολών εις το νηολόγιον».

Γ. Ερμηνεία των διατάξεων

1. Κατά την έννοια των διατάξεων αυτών, για την επιβολή του Φ.Μ.Α., πρέπει να γίνεται μετάθεση εμπράγματου δικαιώματος από τον ενεργούντα την μεταβίβαση αυτή προς άλλο φυσικό ή νομικό πρόσωπο (ΣτΕ 4221, 2708,

995/1986) από επαχθή αιτία (ΣτΕ 4878, 3778, 2108/1986) στην αξία του ακινήτου κατά την ημέρα μεταβίβασης (ΣτΕ 1903/1985, ΣτΕ 3562/1983 κ.ά). Ανεξάρτητα όμως από την υποχρέωση καταβολής Φ.Μ.Α. η υποβολή φορολογικής δήλωσης έστω και αρνητικής (δηλ. με την μνεία ότι δεν οφείλεται ΦΜΑ) είναι υποχρεωτική, αφού αυτή αποτελεί απαραίτητο δικαιολογητικό για τη μεταγραφή, δεδομένου ότι, η διάταξη του άρθρου 13 παρ. 4 ν. 1587/1950 υποχρεώνει τον μεταγραφοφύλακα να αρνηθεί την μεταγραφή χωρίς την υποβολή της φορολογικής δήλωσης. (ΣτΕ 2613/94 κ.ά).

2. Στην προκειμένη περίπτωση είναι προφανές ότι δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις των ως άνω διατάξεων (άρθρ. 1 ν. 1587/50) για την επιβολή φόρου μεταβίβασης ακινήτων(ΦΜΑ) δεδομένου ότι:

α) δεν πρόκειται για μεταβίβαση κυριότητας ή άλλου εμπράγματου δικαιώματος εξ επαχθούς αιτίας αλλά για ακύρωση συμβολαίου αγοραπωλησίας του ίδιου μεν ακινήτου που όμως συνήφθη μεταξύ τρίτων προσώπων (παντελώς ασχέτων με το ακίνητο) που μάλιστα σύμφωνα με το πραγματικό - όπως δίδεται- και την σχετική δικαστική απόφαση με παράνομα μέσα (ο δήθεν κύριος- πωλητής του ακινήτου πλαστογράφησε την ταυτότητα του πατρός του νυν ενδιαφερόμενου την μεταγραφή ή σημείωση της δικαστικής αποφάσεως και έτσι παρέστη στο συμβόλαιο πώλησης του ακινήτου, όπως συνάγεται από την δικαστική απόφαση, με την οποία απαγγέλλεται η ακυρότητα του συναφθέντος συμβολαίου - ως προϊόν απάτης- και η οποία (δικαστική απόφαση) κατέστη αμετάκλητη όπως αναφέρεται στο δοθέν πραγματικό,

β) τα αναφερόμενα από την ερωτώσα υπηρεσία περί εφαρμογής του άρθρου 16 ν. 1587/50 (πάροδος 4 ετών κλπ), δεν μπορούν προφανώς να τύχουν εφαρμογής διότι αφενός μεν ουδείς αιτείται επιστροφή φόρου για την ακύρωση συμβολαίου, αφετέρου δε εσφαλμένως υπολαμβάνεται ότι πρόκειται περί ακύρωσης συμβολαίου μεταξύ των ιδίων συμβαλλομένων ή δικαιοπαρόχων των λόγω εικονικότητας κλπ όπερ δεν συντρέχει εν προκειμένω.

Είναι σαφές ότι σύμφωνα με τα ανωτέρω δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις του άρθρ. 1 παρ. 1 ν. 1587/50 και κατά συνέπεια - μη πληρούμενων των προϋποθέσεων- δεν δύναται να τύχει εφαμρογής το άρθρ. 1 ν. 1587/50 και άρα δεν υφίσταται υποχρέωση καταβολής φόρου μεταβίβασης ακινήτου.

3. Εξάλλου, με την ακύρωση του συμβολαίου από το δικαστήριο, με την ως άνω δικαστική απόφαση, η ακυρότητα ανατρέχει στο χρόνο σύναψης του συμβολαίου το 1996, ενώ σύμφωνα με το διδόμενο πραγματικό, το έτος 1997 γίνεται η δήλωση αποδοχής κληρονομιάς (του θανόντος το 1962 πατρός του ενδιαφερόμενου), με μεγάλη καθυστέρηση, πλην όμως σήμερα που αιτείται την μεταγραφή της ως άνω δικαστικής απόφασης ο αϊτών, υπάρχει ήδη στο όνομά του μεταγεγραμμένος τίτλος στο υποθηκοφυλάκειο (και φόρος που κατεβλήθη όπως ρητά αναφέρεται στο δοθέν από την ερωτώσα υπηρεσία πραγματικό) και κατά συνέπεια, για την ταυτότητα του νομικού λόγου, μπορεί να τύχουν εφαρμογής και οι διατάξεις της παρ. 3 του άρθρου 2 ν. 1587/50 (όπως προστέθηκαν με το άρθρ. 38 ν. 1249/82, άρθρ. 14 παρ. 13 ν. 1882/90,), δηλαδή και εξ αυτού του λόγου οδηγούμεθα στην έλλειψη υποχρέωσης καταβολής φόρου μεταβίβασης ακινήτου (ΣτΕ 452/1995).

Δ. Απάντηση επί του ερωτήματος

Κατόπιν των ανωτέρω, επί του τεθέντος ερωτήματος και ενόψει του τεθέντος ιστορικού, το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους (Α' Τμήμα) γνωμοδοτεί, ομόφωνα, ότι υπάρχει υποχρέωση υποβολής δήλωσης ΦΜΑ με αρνητικό περιεχόμενο για τη μεταγραφή της δικαστικής απόφασης που αναγνωρίζει την ακυρότητα της, αναφερόμενης στο ιστορικό, μεταβίβασης ακινήτου κατόπιν απατηλών και αξιοποίνων ενεργειών μετά την παρέλευση περισσότερων των τεσσάρων ετών από την κατάρτιση της μεταβιβαστικής δικαιοπραξΐας.

ΘΕΩΡΗΘΗΚΕ

ΑΘΗΝΑ 8 -5-2012

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ
Βασίλειος Σουλιώτης
Αντιπρόεδρος Ν.Σ.Κ.

Ο ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ
Πολυχρόνης Καραστεργίου
Πάρεδρος Ν.Σ.Κ.